نظرات و تحلیل‌هایی که به تازگی در رسانه‌های پاکستان حول عادی‌سازی رابطه با اسرائیل مطرح می‌شود، ادامه سیاست این کشور را در مشروط کردن به رسمیت شناختن اسرائیل به تشکیل دولت فلسطین، با ابهام مواجه کرده است
روزنامه‌های بزرگ، مهمانان برنامه‌های گفتگو محور تلویزیون و چهره‌های معروف و تأثیرگذار شبکه‌های اجتماعی، بحثی را درباره چشم‌انداز به رسمیت شناختن بی‌قید و شرط اسرائیل به راه انداخته‌اند. این درحالی است که چنین بحثی در کشوری که فراخوان برای تظاهرات حمایت از فلسطین می‌تواند ده‌ها هزار نفر را به خیابان بیاورد، پیشتر غیرقابل تصور بود
محرک اصلی براه افتادن چنین بحث‌هایی، دیدار ماه گذشته گروهی از شهروندان دو تابعیتی آمریکایی-پاکستانی از اسرائیل بود. این عده با رئیس جمهور اسرائیل اسحاق هرتزوگ دیدار کردند
این دیدار توسط یک سازمان غیردولتی اسرائیلی به نام شراکه –که در پی توافق ابراهیم و عادی سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین تأسیس شد- برنامه‌ریزی شده بود. شراکه هدف خود را بهبود بیشتر روابط اسرائیل و کشورهای اسلامی اعلام می‌کند
اما وقتی مشخص شد یک خبرنگار تلویزیون پاکستان به نام احمد قریشی که تابعیت دوگانه ندارد، با نقض قوانین پاکستان مبنی بر ممنوعیت سفر اتباع کشور به اسرائیل، این گروه را در سفر به اسرائیل همراهی کرده است، خشم مردم برانگیخته شد.
قریشی از کار در تلویزیون دولتی PTV اخراج شد و به گفته او، وی و خانواده‌اش مورد تهدید قرار گرفتند؛ اما می‌گوید که خوشحال است سفرش باعث شد بحث عادی‌سازی روابط اسرائیل و پاکستان در میان محافل خبری و سیاسی براه بیفتد.
به گفته قریشی: «وضعیت اقتصادی پاکستان، تغییرات ژئوپلیتیک خاورمیانه و اینکه سایر کشورهای مسلمان اسرائیل را به رسمیت شناخته‌اند، به زودی پاکستان را مجبور می‌کند که تصمیم بگیرد در این ماجرا در کدام طرف بایستد»
قریشی همچنین عمران خان را به آزار خود متهم کرد. خان در راهپیمایی‌هایی که در اعتراض به برکناری خود برگزار می‌کند، از قریشی انتقاد کرد و افزود که دولت فعلی پاکستان به رهبری شهباز شریف مأموریت دارد اسرائیل را به رسمیت بشناسد
خان که ماه آوریل از قدرت برکنار شد، آمریکا را به توطئه علیه خود با همکاری اسرائیل و هند متهم کرده است و در مقابل نیز مقامات ارشد پاکستان، او را به ترویج تئوری توطئه متهم می‌کنند
اینگونه فضا برای سایر روزنامه‌نگاران پاکستانی فراهم شد تا دیدگاه‌های خود را در مورد عادی‌سازی روابط با اسرائیل به اشتراک بگذارند
خلدون شهید در روزنامه اسرائیلی هاآرتص نوشت که به‌رسمیت شناختن اسرائیل توسط پاکستان، امری اجتناب نا‌پذیر است زیرا اسلام‌آباد از نظر اقتصادی به عربستان وابسته است و اکنون جهت‌گیری پادشاهی سعودی رو به سوی عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌باشد
اما به گفته کمال علام کارشناس ارشد اندیشکده شورای آتلانتیک چنین تغییر رادیکالی در سیاست پاکستان، توسط اکثر مردم به آسانی پذیرفته نمی‌شود و با حمایت دیرینه پاکستان از تشکیل کشور فلسطین، همخوانی ندارد
علام به میدل ایست آی گفت: «برای پاکستان سخت است که به شکل یکجانبه چنین تصمیمی بگیرد. تندوران در کشور بسیار قدرتمند هستند و این خطر وجود دارد که به خیابان‌ها بیایند. این درحالی است که کشور با مشکلات جدی اقتصادی و مالی دست به گریبان است»
علام افزود مسئله کشمیر که تحت کنترل هند است، باعث شده است که مردم و سیاستمداران کشور از نظر احساسی همراهی زیادی با فلسطینیان و تشکیل کشور مستقل فلسطینی نشان دهند «به رسمیت شناختن بی‌قید و شرط اسرائیل، این پیام را ارسال می‌کند که پاکستان از موضوع کشمیر دست برداشته است»
اما درحالی که افکار عمومی پاکستان تا اندازه زیادی مخالف عادی‌سازی است، به گفته علام رهبران نظامی پاکستان طرفدار برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور هستند. «سرویس‌های نظامی و امنیتی بیشتر مشتاق برقراری رابطه هستند اما احزاب سیاسی در این خصوص تردید دارند»
ارتش پاکستان، روابط هند و اسرائیل را تهدید می‌بیند. در طول جنگ‌های اعراب و اسرائیل، پاکستان در کنار اعراب بود اما اکنون که اعراب در حال عادی‌سازی روابط هستند، ارتش و سرویس‌های امنیتی پاکستان به این فکر می‌کنند که چرا ما این کار را نکنیم؟
علام می‌افزاید سازمان‌های اطلاعاتی پاکستان در مواردی اطلاعاتی را در اختیار اسرائیل گذاشتند تا از حمله به منافع آن کشور در هند جلوگیری کنند
در اکتبر 2009 بر اساس تلگراف دیپلماتیک آمریکا که ویکی‌لیکس منتشر کرد، رئیس سازمان جاسوسی پاکستان با مقامات اسرائیل تماس گرفت تا به آنها در مورد حمله به اهداف اسرائیل در هند هشدار دهد
عمر کریم از محققان دانشگاه لنکستر که روی فرقه‌گرایی در جهان اسلام مطالعه می‌کند، می‌گوید که رهبران سیاسی پاکستان در مورد برقراری روابط رسمی با اسرائیل ملاحظات جدی دارند «اگر حزبی به طور یکجانبه پیشنهاد به رسمیت شناختن اسرائیل را دهد، دست به خودکشی سیاسی زده است. متأسفانه رفتار و گفتار سیاستمداران پاکستانی در گذشته باعث شده است که یهودی ستیزی در پاکستان عادی شود»
به گفته کریم سیاستمداران پاکستانی دهه‌هاست که تقصیر شکست‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود را به گردن عناصر خارجی از جمله اسرائیل و هند می‌اندازند «قبل از ظهور و گسترش شبکه‌های اجتماعی، به رسمیت شناختن اسرائیل بسیار آسان‌تر بود». اکنون کلمات و تصاویر به سرعت منتقل می‌شوند؛ پاکستانی‌ها از هر جنایتی که اسرائیلی‌ها علیه فلسطینیان مرتکب می‌شوند آگاه هستند و افکار عمومی پاکستان از اسرائیل نفرت دارد
اوت 2020 ده‌ها هزار نفر در شهرهای پاکستان در اعتراض به عادی سازی روابط بین اسرائیل و امارات به خیابان‌ها آمدند
با توجه به همه اینها، کریم معتقد است اگر رهبران پاکستان راه امارات را در عادی‌سازی رابطه با اسرائیل دنبال کنند، با خطر بروز ناآرامی مواجه می‌شوند «ممکن است اعتراضات خشونت‌آمیزی طی ماه‌ها شکل گیرد و حتی ممکن است حوادث تروریستی رخ دهد. رابطه با اسرائیل خشم گروه‌های تندرو را برانگیخته می‌کند و ممکن است که آنها مقامات دولت، سیاستمداران، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی، اقلیت‌های مذهبی و حتی دیپلمات‌های غربی را هدف حمله قرار دهند»
اما برخی دیگر از تحلیلگران به عوامل دیگری ورای مخالفت داخلی اشاره می‌کنند که می‌تواند تأثیرات بیشتری بر جهت‌گیری مقامات پاکستان در برقراری رابطه با اسرائیل داشته باشد
نوامبر 2020 عمران خان فاش کرد که پاکستان از سوی آمریکا و سایر کشورها برای به رسمیت شناختن اسرائیل تحت فشار قرار گرفته است. وی در پاسخ به این سؤال که آیا منظورش کشورهای مسلمان است گفت: «چیزهایی وجود دارد که قابل گفتن نیست. ما روابط خوبی با آنها داریم»
شایعاتی که در محافل سیاست خارجی پاکستان وجود دارد، حاکی از این است که عربستان یکی از آن کشورهای دوست است که دولت خان را تحت فشار گذاشته بود
به گفته علام: «پاکستان دومین کشور مسلمان پرجمعیت پس از اندونزی است؛ لذا همراهی این کشور با عربستان (در عادی سازی رابطه با اسرائیل) از بار فشار عناصر محافظه‌کار جامعه سعودی بر پادشاهی می‌کاهد»
جانشین خان شهبار شریف همچنان به کمک‌های مالی عربستان وابسته است تا بتواند اقتصاد بیمار پاکستان را سرپا نگه دارد
بایدن قرار است ماه آینده به عربستان سفر کند و یکی از دستور کارهای او حفظ امنیت ملی اسرائیل است، به گفته علام اگر تصمیمی گرفته شود، باتوجه به اینکه ریاض نقش رهبری را دارد، اسلام‌آباد نیز به دنبال او خواهد رفت «روزی که سعودی‌ها اسرائیل را به رسمیت بشناسند، پاکستان نیز به سرعت از آنها پیروی خواهد کرد. پاکستان سیاست مستقلی در خاورمیانه ندارد و از دستورات عربستان و آمریکا پیروی می‌کند»
مترجم: فاطمه رادمهر
messages.comments