آیا ایران بدنبال جنگ نیابتی در قفقاز است؟

تکنیک جنگ نیابتی هنوز در خاورمیانه جریان دارد. کشورهایی که نمی خواهند در لیبی، یمن و سوریه مستقیما با یکدیگر وارد تقابل شوند، با تسلیح بازیگران غیردولتی تلاش می کنند به اهداف خود برسند

بررسی ها نشان می دهد که ایران به طور فعال از این تکنیک استفاده می کند. سپاه ایران از بازیگران و سازمان های غیردولتی با ارسال پهپاد و موشک حمایت می کند. حزب الله در لبنان و حوثی ها در یمن بازیگران غیردولتی شیعه در عراق و سوریه هستند که ایران از آنها برای تغییر موازنه قدرت منطقه ای به نفع خود استفاده می کند

گزارشی که سال 2020 توسط گروهی از کارشناسان درباره یمن برای شورای حقوق بشر تهیه شد، توجه این شورا را به پهپاد و قدرت موشکی حوثی ها جلب می کند. نتیجه گزارش این است که پهپادها و موشک های کروز مورد استفاده حوثی ها در حمله به زیرساخت های نفتی عربستان، از ایران تهیه شده است. بر اساس این گزارش حوثی ها از طریق شبکه ای از واسطه ها، مهمات مورد نیاز خود را از راه زمینی از طریق عمان و از راه دریایی از سواحل جنوبی یمن دریافت می کنند

25 نوامبر 2019 یک ناوشکن Arleigh Burke یک کشتی بدون پرچم را در دریای عرب متوقف کرد. پرسنل نیروی دریایی و گارد ساحلی آمریکا سوار بر قایق شدند و قبل از تحویل خدمه به دولت یمن، آنچه را که مدعی بودند قطعات موشکی ایران است، کشف کردند. 13 فوریه 2020 اعضای نیروی دریایی آمریکا در دریای عرب، سوار قایق شدند و محموله ای از موشک های ضد تانک و زمین به هوای ساخت ایران را توقیف کردند. این محموله شامل 150 موشک ضد زره دهلویه و سه فروند موشک زمین به هوا، دوربین تصویر برداری حرارتی و قطعات ایرانی برای شناورهای بدون سرنشین هوایی و سایر مهمات و قطعات تسلیحات پیشرفته بود. به گفته سنتکام، مقصد نهایی این تسلیحات حوثی های یمن بود

اواخر همان سال در 8 نوامبر، کشتی گارد ساحلی آمریکا و ناوشکن موشک هدایت شونده این کشور، یک کشتی بادبانی را در خلیج عمان رهگیری کردند. این بار نیروی دریایی آمریکا 70 تن سوخت موشکی را که در میان کیسه های کود از ایران عازم یمن بود، کشف کرد. این نوع سوخت در آماده سازی موشک های مورد استفاده حوثی ها برای حمله به چاههای نفت عربستان استفاده می شود

سازمان ملل همچنین تأیید کرده است که خلیفه حفتر از سلاح های ساخت ایران در لیبی استفاده می کند. نماینده اسرائیل در سازمان ملل 8 می 2020 در نامه ای به شورای امنیت سازمان ملل و دبیرکل این سازمان، مدعی شد که از جمله موشک های استفاده شده توسط خلیفه حفتر در سال 2019 موشک های هدایت شونده ضد تانک دهلاویه بوده است. دسامبر 2020 گوترش دبیرکل سازمان ملل اظهار داشت که با بررسی عکس های چهار موشک هدایت شونده ضد تانک در لیبی توسط سازمان ملل، به این نتیجه رسیده که یکی از این موشک ها ویژگی هایی مطابق با موشک دهلاویه تولید ایران را دارد

12 سپتامبر 2022 وزیر دفاع اسرائیل نقشه ای را به نمایش گذاشت که مکان ده موشک در سوریه را که ایران در اختیار حزب الله و دیگر نیروهای نیابتی اش قرار داده بود، نشان می داد. وی همچنین گفت که تهران «برای ایجاد صنایع موشکی و تسلیحاتی در لبنان و یمن» به عنوان بخشی از کارزار خود برای بی ثبات کردن منطقه تلاش می کند

جبهه ای جدید در قره باغ

تهران که فکر می کند پس از جنگ دوم قره باغ توازن ژئوپلیتیک منطقه برخلاف منافعش تغییر کرده است، در دو سال گذشته طرح های نظامی را مقدم بر دیپلماسی قرار داده است. سپاه که بیشتر در خاورمیانه فعال است، می کوشد تا نفوذ خود را در منطقه قفقاز جنوبی افزایش دهد. ماه اوت سپاه تأیید کرد که در پایگاه هوایی کاشان در حال اجرای رزمایش مشترک پهپادی با ارتش های روسیه، ارمنستان و بلاروس است. فرمانده نیروی هوافضای سپاه علی بابالی از برگزاری این رزمایش در چارچوب هفتمین دوره مسابقات پهپادها به مدت دو هفته خبر داد. هفتاد نفر از چهار کشور در این رزمایش شرکت کردند. بعد ها مشخص شد که پهپادهای ایرانی به روسیه تحویل داده شده و در جنگ اوکراین استفاده شده است.

در ادامه، رزمایشی توسط سپاه در حاشیه رود ارس در مرز آذربایجان برگزار شد. این رزمایش مناطق آذربایجان شرقی و اردبیل را تحت پوشش قرار می داد. روز اول رزمایش عملیات چتر نجات ساختگی هلی بورن، حملات شبانه، عملیات رزمی هلی کوپتر و پهپادهای انتحاری انجام شد. ساخت پل موقت روی رودخانه ارس که ایران را از آذربایجان و ارمنستان جدا می کند، تصرف و کنترل راهها و ارتفاعات و عملیات تهاجمی و تخریبی علیه اهداف تعیین شده، از دیگر بخش های این رزمایش بود

پس از رزمایش سپاه در 29 مهر حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران در رأس هیأتی به ارمنستان سفر کرد. عبداللهیان در این بازدید در افتتاحیه کنسولگری ایران در کافان شرکت کرد و گفت «امنیت ارمنستان امنیت ما است». چند هفته بعد محسن پاکان سفیر سابق ایران در آذربایجان گفت که هدف این رزمایش ها حفاظت از ارمنستان در برابر آذربایجان است

یحیی رحیم صفوی فرمانده سابق سپاه و دستیار ارشد نظامی رهبر ایران، 18 اکتبر اعلام کرد که در مجموع 22 کشور از جمله ارمنستان برای خرید پهپادهای ایران درخواست رسمی ارائه داده اند

پس از آن مشخص شد که 27 شهروند ایرانی طی روزهای 5 تا 30 نوامبر به قره باغ در خاک آذربایجان رفته اند. فعالان سیاسی آذربایجان با مراجعه به سفارت ایران در باکو خواستار پاسخگویی ایران شدند. با عدم پاسخ سفارت ایران، مطبوعات آذربایجان خبر ارسال 500 موشک دهلاویه و 100 موشک الماس از ایران به ارمنستان دادند. این موشک ها که قبلا در یمن و لیبی دیده شده بود، طبق گزارش ها توسط نیروی قدس سپاه که مدیریت جنگ های نیابتی ایران در خاورمیانه را بر عهده دارد، به ارمنستان ارسال شده است

در کنار اینها تهران از شهروندان آذربایجانی طرفدار ایران به عنوان نیروهای نیابتی خود حمایت می کند. الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان آوریل سال جاری خواهان استرداد 22 شهروند آذربایجانی شد که تحت عنوان حسینیون توسط نیروی قدس ایجاد و پشتیبانی می شوند و در ایران رسما علیه آذربایجان فعالیت می کنند. ماه اوت دادستان کل آذربایجان به ایران سفر کرد و فهرستی را که توسط پلیس آذربایجان تهیه شده بود به همتای ایرانی خود داد. طبق گزارشها این لیست شامل افرادی است که تهدیدی علیه دولت آذربایجان هستند. ایران تا به امروز این افراد را مسترد نکرده و مقامات ایرانی به طور غیرمستقیم اعلام کرده اند این افراد را هرگز به آذربایجان مسترد نخواهند کرد

مقامات ایرانی از جمله کارشناسان و دیپلمات های سابق ادعا می کنند که پس از جنگ دوم قره باغ، نفوذ و تأثیرگذاری ناتو، اتحادیه اروپا و اسرائیل در قفقاز جنوبی از طریق آذربایجان افزایش یافته است. مقامات ایرانی آشکارا اعلام کرده اند که اجازه ادامه چنین وضعیتی را نمی دهند؛ لذا در حال بررسی گزینه ارسال سلاح به ارمنستان، آموزش و تسلیح جدایی طلبان قره باغ، جنگ نیابتی و حمایت از گروههای طرفدار ایران در آذربایجان هستند. روسیه نیز با ایران همراه شده و به پرسنل ایرانی اجازه ورود غیرقانونی به منطقه قره باغ را می دهد

در شرایطی که قفقاز جنوبی منطقه ای پراهمیت از حیث امنیت جهانی انرژی است، ادامه این وضعیت به بی ثباتی بیشتر قفقاز جنوبی کمک می کند

منبع: نشنال اینترست

مترجم: فاطمه رادمهر