گزارشی که مقامات اطلاعاتی در ماه مه قبل از انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری به آقای خامنه ای دادند، گزارش تلخی بود: به دلیل مشکلات اقتصادی و سرکوب آزادی های اجتماعی، اکثر ایرانیان در نظر داشتند که انتخابات را تحریم کنند و مشارکت نزدیک به 13% خواهد بود
پنج نفر از افراد مطلع به ما گفتند که بعد از این گزارش، آقای خامنه ای تصمیم گرفت یک انتخابات کاملا سازماندهی شده را برگزار کرده و زمینه را برای مسعود پزشکیان -میانه روی کمتر شناخته شده اما مورد اعتماد- فراهم نماید تا به ریاست جمهوری برسد
این پنج مطلع که از مقامات ارشد امنیتی و خودی ها محسوب می شوند، به ما گفتند که آقای خامنه ای اواخر ماه مه در محل اقامتش، تعداد انگشت شماری از مورد اعتمادترین مشاوران خود را جمع کرد تا در سه جلسه در این زمینه باهم گفتگو کنند
یکی از این پنج نفر که در جریان جلسات قرار داشت، گفت: «مقام معظم رهبری نگران بود که حضور کم مردم به اعتبار نظام لطمه بزند؛ پس به حاضران در جلسه دستور داد تا راهی برای هدایت انتخابات بیابند»
این انتخابات پس از آن برگزار شد که ابراهیم رئیسی در سانحه سقوط هلیکوپتر جان خود را از دست داد. مرگ او برنامه های فوق محافظه کاران را که خواهان جانشینی رئیسی بعد از فوت آقای خامنه ای بودند، برهم زد و باعث ایجاد رقابت بین تندروها برای تأثیرگذاری بر انتخاب رهبر بعدی شد
دیدارهایی که در اقامتگاه آقای خامنه ای انجام می شد، شامل گروه کوچکی از مقامات ارشد و چهره های امنیتی، علی اکبر ولایتی مشاور رهبری و دو فرمانده ارشد سپاه بود
به گفته این پنج مطلع هدف آقای خامنه ای حفظ جمهوری اسلامی در میان مخالفت های داخلی و تشدید تنش ها با غرب و اسرائیل بر سر غزه بود. رهبری معتقد بود که ایران به رئیس جمهوری نیاز دارد که بتواند برای لایه های مختلف جامعه جذابیت داشته باشد و در عین حال حکومت را به چالش نکشد
در جلسه دوم نام چند نفر مطرح شد. به گفته دو منبع، آقای خامنه ای در این جلسه پزشکیان را به عنوان فردی پیشنهاد کرد که می تواند وحدت بین اصحاب قدرت را تقویت کند، شکاف بین نظام و مردم را پر نماید و روند آرام و مسالت آمیز انتخاب رهبر اینده را تضمین کند
به گفته سعید لیلاز: «این طرحی بی عیب و نقص از سوی مقام معظم رهبری بود که بقای جمهوری اسلامی را تضمین می کرد»
لیلاز افزود: «پزشکیان از هر بحرانی در داخل (چه با ملت و چه با حاکمیت) دوری خواهد کرد. این به مقامات ارشد نظام امکان می دهد تا در مورد جانشینی تصمیم بگیرند و آن را در فضایی آرام برنامه ریزی کنند»
به گفته این منابع مطلع، شخصیت آرام و میانه روی پزشکیان از نارضایتی ها می کاهد، ثبات داخلی را در میان فشارهای فزاینده خارجی تضمین می کند و در روند انتخاب جانشین همراه رهبر خواهد بود
انتخاب پزشکیان برای کاهش تنش ها پس از موج اعتراضات مردمی ناشی از فوت مهسا امینی و محدودیت های سختگیرانه بر آزادی های اجتماعی در دولت رئیسی، مهندسی شده بود
مرحله اول طرح آقای خامنه ای، زمانی وارد فاز عملیاتی شد که برخی از مقامات عملگرای مرتبط با دفتر رهبری، پزشکیان را تشویق به ثبت نام در انتخابات کردند
به گفته منابع مطلع، پزشکیان خود از تصمیمات پشت پرده بی اطلاع بود؛ او حتی انتظار نداشت که توسط شورای نگهبان تأیید صلاحیت شود. طرح رهبری به گونه ای برنامه ریزی شده بود که انتخابات منصفانه و دموکراتیک به نظر برسد. بنابراین دو نامزد سرشناس اصولگرا، سعید جلیلی و محمد باقر قالیباف توسط شورای نگهبان تأیید صلاحیت شدند. این بدان معنا بود که آرای اصولگرایان بین این دو نامزد تقسیم می شود و راهیابی هر دو به دور دوم امکانپذیر نخواهد بود.
پیروزی جلیلی که مخالف برجام بود، به غرب سیگنال منفی می فرستاد. به گفته یک دیپلمات غربی: «با افزایش احتمال بازگشت ترامپ به کاخ سفید، جمهوری اسلامی به شخصیتی میانه رو برای بازنگه داشتن باب گفتگو با غرب و کاهش تنش ها نیاز داشت»
پزشکیان که از اقلیت قومی آذری است، در دور اول با مشارکت تنها 40% از رأی دهندگان پیروز شد. در دور دوم، انتخابات بین پزشکیان و جلیلیِ ضدغرب بود؛ بسیاری از ایرانیانی که به قالیباف رأی داده بودند، از ترس سیاست تندروانه داخلی و خارجی جلیلی، در دور دوم پزشکیان را انتخاب کردند
در نهایت طرح آقای خامنه ای به نتیجه مطلوب رسید و پزشکیان با حمایت اصلاح طلبان، محافظه کاران میانه رو و اقلیت های قومی به پیروزی رسید. وی پس از پیروزی، در تلویزیون گفت: «از مقام معظم رهبری تشکر می کنم؛ اگر ایشان نبودند، فکر نمی کنم نام من به راحتی از صندوق های رأی بیرون میامد»
پزشکیان که به حکومت تئوکراتیک ایران وفادار است، متعهد شده است که سیاست خارجی واقع گرایانه تری را دنبال کند، تنش ها را با غرب بر سر برنامه هسته ای کاهش دهد و آزادی های اجتماعی را بهبود ببخشد. او از حقوق زنان و اقلیت های قومی سخن گفته و از نحوه برخورد نهادهای امنیتی با فوت مهسا امینی انتقاد کرده است
با این حال بسیاری از تحلیلگران در مورد اینکه آیا پزشکیان می تواند به همه وعده های انتخاباتی خود عمل کند یا نه، تردید دارند زیرا او علنا اعلام کرده است که قصد رویارویی با روحانیون و مقامات امنیتی را ندارد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما