امروزه يکی از مسائل مهمی که در کلينيکهای روانشناسی، مشاوران با آن مواجه هستند، مراجعه نوجوانانی است که فکر خودکشی دارند يا خودزنی کرده، به بدن خود آسيب وارد کردهاند.
خود آسيبرسانی يا خودزنی، روش نامناسب مواجهه با مشکلات هيجانی، خشم، افسردگی و ناکامی است و رفتاری عمدی است که موجب آسيب بدنی بهصورت جزئی تا آسيب شديد میشود. فرد در اين رفتار شايد بدنش را بسوزاند، سرش را به ديوار بکوبد، بدن خود را سوراخ کند، روی آن تيغ بکشد، از جاهای بلند بپرد و خودش را مسموم کند بدون اینکه قصد خودکشی داشته باشد.
نوجوانی که استرس بالايی را تجربه میکند، احساس تنهايی، پوچی و بیارزشی دارد، دلبستگی او با مادر از نوع دلبستگی ناايمن است، در خانواده طلاق زندگی میکند، والدين دارای اختلال يا اعتياد دارد، در کودکی مورد آسيب جنسی و جسمی قرار گرفته است، والدين يا نزديکان مهم خودش را از دست داده و یا دچار اختلال شخصيت مرزی، اختلال سلوک، اختلال افسردگی يا ساير اختلالات مهم روانپزشکی است، بيشتر بهسمت خودزنی يا شايد خودکشی میرود.
چندی پیش عکسها و فیلمهای متعددی از بازی وحشتناک دختران دبیرستانی در رسانهها منتشر شد؛ بازی ای به نام خون بازی که حاکی از خشونت و ضعف مسائل تربیتی و پرورشی در نظام آموزشی کشور است.
مجید صفارینیا درباره شیوع پدیده خونبازی (خودزنی با تیغ در مدارس دخترانه) گفت: یکی از علل این پدیده میتواند؛ بروز اختلال شخصیت مرزی در فرد باشد که افراد مبتلا به این اختلال رفتارهایی تحت عنوان خودزنی انجام میدهند.
وی با بیان اینکه آغاز این اختلال در دوره نوجوانی است، ادامه داد: این افراد معمولا در دوران کودکی مادران سرد و طرد کننده داشتهاند و یا مورد آزار قرار گرفتهاند. این افراد گهگاهی به مصرف مود مخدر روی میآورند یا مشروبات الکلی مصرف می کنند. چنین افردی در صورت عاشق شدن در آن مبالغه کرده و وقتی آن را از دست میدهند؛ بسیار ضعیف و آسیبپذیر هستند.
وی خراشیدن، بریدن، زدن، تتوهای خیلی بد، شکستگی و جراحات را از جمله رفتارهای آسیبرسان به خود توصیف کرد و گفت: معمولا دلیل بروز چنین رفتارهایی اضطراب و افسردگی بوده و نتیجه مطالعات درد شناسی نیز نشان میدهد که وقتی افراد در شرایط استرسزا به سر می برند ممکن است رفتارهای آسیبرسان به خود را انجام دهند.
صفارینیا با بیان اینکه انجام چنین رفتارهایی برای این افراد جنبه کاهش استرس دارد، بیان کرد: وقتی این افراد در خود زخم ایجاد میکنند باعث ترشحات مغزی ضد درد در آنان میشود که این ترشحات میزان آرامش در این افراد را بالا میبرد و اضطراب آنان را کاهش میدهد.
وی اظهار کرد: وقتی رفتار آسیبرسان به خود حالت جمعی مییابد؛ ممکن است جنبه نمایشی، یادگیری و مدلسازی داشته باشد و یکی از علل و نقاط منفی رفتار آسیبرسان به خود آن است که این رفتار شیوع زیادی پیدا میکند یعنی اگر یکی از دانش آموزان چنین رفتاری بروز داد؛ ممکن است سایر دانش آموزان نیز الگوبرداری کرده و این رفتار را تکرار کند.
رییس انجمن روانشناسی اجتماعی با اشاره به دو گروه از افراد دارای رفتار آسیبرسان شامل افرادی که برای رفع اضطراب خود دست به چنین اقدامی میزنند و افرادی که به دلیل الگوبرداری و همانندسازی با سایر دانشآموزان چنین میکنند، تصریح کرد: اگر به داد این دو گروه نرسیم بعد از مدتی آنها تبدیل به گروه دارای شخصیت مرزی خواهند شد که در این صورت برای روابط و شرایط اجتماعی و تعاملات اجتماعی مضر هستند.
صفارینیا اضافه کرد: چنین افرادی بعدها به عنوان بیمار، مجرم و... شناسایی شده و در ارتباط با آنها طلاق، رفتارهای پرخطر و روابط نامشروع و پروندههای قضایی پیشبینی میشود.
این روانشناس اجتماعی درباره علت شیوع خونبازی در میان دختران دانشآموز تاکید کرد: فشارهای اجتماعی روی دختران بیش از پسران است و این موضوع میتواند آنها را به سمت اضطراب و افسردگی سوق دهد. همچنین درگیریهای خانوادگی، والدینی که روابط سرد با فرزند خود دارند یا آنها که فرزندانشان را تخریب میکنند و والدین معتاد و بیمار نیز از جمله عواملی هستند که میتوانند دانشآموزان را به چنین اقدامی ترغیب کند.
علی زرافشان؛ معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش نیز درباره بروز آسیبهای اجتماعی در مدارس و همچنین پدیده خودزنی اظهار داشت: بخشی از این رفتارها ممکن است از شرایط موجود در مدارس ما ایجاد شود. اگر هیجان و نشاط در مدارس به اندازه کافی و اقناع کنندهای وجود داشته باشد، میتواند جلوی برخی این رفتارها را بگیرد؛ البته خانواده، محیط زندگی دانش آموزان و روابط حاکم بر جامعه در این راستا نیز باید کمک کنند تا هیجانات مثبت در دانشآموزان تقویت شود.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته پس از اولین اقدام خودکشی دانشآموز، کارگروه و شورای آسیبهای اجتماعی بلافاصله تشکیل شد و صاحبنظران را دعوت کردند، گفت: از یک پدیده اجتماعی نمیتوان تحلیل تک عاملی داشته باشیم، بلکه باید به دلایل مختلف که نقشآفرین هستند، توجه کنیم. برای مثال روند سال قبل خودکشیها را با سال قبلتر از آن مقایسه کنید، یک سوال پیش میآورد که چه اتفاق پیرامونی افتاده که این رفتار در میان دانشآموزان از فراوانی بیشتری نسبت به سال قبلش برخوردار بوده است؟
زرافشان اضافه کرد: اگر این رفتار ناشی از شرایط محیطی مدارس و آموزش و پرورش بوده، خب امسال هم همان شرایط وجود دارد و تحول زیادی رخ نداده است. بنابراین تحلیل جامعتر باید اتفاق بیفتد تا تصمیمات درستتری گرفته شود. اگر بگوییم این آسیب اجتماعی مثلا ناشی از مقررات و قوانین درون مدرسه است؛ خب طبیعتا در سالهای گذشته هم باید این آسیب را شاهد میبودیم.
نظر شما