«دولاپو اونی» در زندگی کم و کسری نداشت، رئیس تحقیقات انرژی یک بانک آفریقایی در بزرگترین شهر نیجریه بود، پس انداز و سرمایه گذاری زیادی داشت، تجارت الکترونیکی خود را اداره می کرد و ورزشگاه محلی خود را داشت؛ اما علیرغم بهره مندی از این شرایط، استعفا داد و با خانواده اش به کانادا رفت و در یک شرکت مدیریتِ درآمد در کلگری مشغول به کار شد. پس از مدت کوتاهی کارفرمای قبلی وی در لاگوسِ نیجریه، یکی دیگر از کارمندان را جایگزین وی نمود، اما طولی نکشید که او هم مثل اونی به کلگری نقل مکان کرد؛ این بار کارفرما به جای جستجو برای انتخاب جانشین، تیم تحقیق انرژی را منحل کرد.
داستان اونی و کارمند جایگزین او امر عجیبی نیست؛ افراد تحصیلکرده و ماهر برای یافتن کار در کشورهای ثروتمندتر جهان، موطن خود را ترک می کنند و بر این باورند که مهاجرت علی رغم ناپایداری کوتاه مدتی که در زندگی شان ایجاد می کند، ارزش دارد.
اونی جزئی از جریان مهاجرت طبقه متوسط نیجریه به خارج از کشور (به ویژه به کانادا) است. نیجریه در بین کشورهایی که کارگران ماهرش کشور را در چهار سال گذشته به مقصد کانادا ترک کرده اند، در شمار ده کشور اول قرار دارد. کشور کم جمعیت کانادا که در امریکای شمالی واقع شده، مدتهاست که مقصد مورد علاقه مهاجران سراسر جهان است؛ زیرا فرصت های اقتصادی بی شماری در اختیار مهاجران گذاشته، امنیت دارد و از جامعه ای مترقی و قدرتمند و جمعیتی متنوع برخوردار است.
اخیرا مهاجرت از نیجریه به کانادا مشتاقان زیادی پیدا کرده است که این امر از یک طرف به اقدامات اتاوا و از طرف دیگر به بی توجهی ابوجا باز می گردد. از یکسو اوضاع سیاسی و اقتصادی نیجریه هیچگونه پیشرفت و بهبودی نداشته و از سوی دیگر قوانین مهاجرتی کانادا مردم را شیفته خود کرده است.
سال 2015 کانادا سیستم جدیدی برای جذب مهاجران ماهر اتخاذ کرد؛ این سیستم بر اساس محاسبه مبتنی بر امتیاز است، بدین معنا که در آن متقضیان بر اساس سن، تجربه کاری، میزان تحصیلات و مهارت های زبانی امتیاز می گیرند. هدف از اتخاذ چنین سیستمی، آسان کردن راه ورود مهاجران به کشور و اولویت دادن به کسانی است که مهارت بیشتری دارند. همچنین در این سیستم، متقاضیان تشویق می شوند که در بخش های کم جمعیت و خلوت تر کانادا سکنی گزینند. استرالیا و نیوزیلند هم سیستم مشابهی دارند و نخست وزیر بریتانیا بوریس جانسون هم اعلام کرده است که در صدد اجرای چنین سیستمی است.
اما کانادا در اتخاذ سیاست های موفق مهاجرتی از کشورهای دیگر چند گام جلوتر است. طبق گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، این کشور بهترین سیستم مهاجرتی نیروی کار ماهر را دارد؛ سیستمی که با دقت تنظیم شده، به تمام جزئیات پرداخته شده و سالهاست اجرا می شود. 60% از جمعیت کانادا که در کشورهای دیگری متولد شده اند، تحصیلات عالی دارند و این بالاترین میزان در بین کشورهای جهان است. با این وجود کانادا همچنان به تلاش های خود در جذب نیروی ماهر ادامه می دهد: وزیر مهاجرت کانادا «احمد حسین» که خودش سال 1993 به عنوان پناهنده از سومالی به کانادا آمد، سال 2018 اعلام کرد که کشور در صدد جذب بیش از یک میلیون نفر از سال 2019 تا 2021 است و این میزان تقریبا معادل 3% کل جمعیت کانادا می باشد.
در وبسایت های دولت کانادا تعداد امتیازات لازم برای مهارت های خاص، تجربه و ضوابط دیگری که برای هر شغل لازم است، به طور خلاصه روشن شده است و همین شفافیت است که به مهاجران بالقوه اجازه می دهد که ببینند آیا می توانند از شغل فعلی خود صرف نظر کرده و برای مهاجرت اقدام کنند یا خیر؟ آنگونه که اونی در گفتگو با ما توضیح داد: «زمانی که تصمیم به مهاجرت گرفتم در ابتدا بین بریتانیا، کانادا و آمریکا مردد بودم، اما کانادا را انتخاب کردم چون شرایط گرفتن ویزای آن کشور راحت تر بود». اونی همچنین افزود که از آمریکا به دلیل اخبار خشونت مسلحانه و تیراندازی مداوم پلیس به مردان سیاه پوست، دلسرد شده و صرف نظر کرده است.
تب مهاجرت به کانادا در نیجریه محدود به طبقه متوسط نمی شود، بلکه موضوع مهاجرت به گفتگوی روزانه مردم در لاگوس، پورت هارکوت و ابوجا بدل شده است؛ برای نمونه یکی از شوخی هایی که در تاکسی و از سوی رانندگان می شنوید این است که (بهترین جا برای دچار شدن به حمله قلبی تورنتو است). بازارها و فروشگاههای آنلاین پر از اثاثیه دست دوم و اتومبیل هایی است که توسط کسانی که در حال مهاجرت هستند به فروش رفته است. گروههای فامیلی واتساپ پر است از بیان نکاتی پیرامون جا به جایی و دعا برای متقاضیان مهاجرت.
وقتی من چند سال پیش شروع به یادگیری زبان فرانسه کردم، بسیاری از هم کلاسی هایم برای بالا بردن امتیازات خود در تقاضانامه های مهاجرت و تقویت شانسشان برای پیدا کردن شغل در کبک (جایی که فرانسوی زبان اصلی است) در کلاس ثبت نام کرده بودند. این رفتارها و اقدامات در آوریل 2019 بعد از آنکه یک وبسایت خبری مدعی شد که نخست وزیر کانادا جاستین ترودو از رئیس جمهور نیجریه محمد بوحاری خواسته است که یک میلیون نیجریه ای را به کانادا بفرستد، به اوج خود رسید و این داستان دروغین بین مردم دست به دست چرخید.
کوتاه سخن آنکه: در نتیجه بهبود سیستم مهاجرتی یک کشور ثروتمند، یک کشور در حال توسعه پیامدهای زیانباری متحمل شده و متخصصان و نیروی ماهر خود را از دست می دهد. بسیاری از این نیروی ماهر، تحصیلات عالی دارند و انتظار می رود که سهم مهمی در جامعه و اقتصاد کشور و در افزایش درآمدهای مالیاتی ایفا کنند. اما در نیجریه موسسه های آموزشی از تاثیرات و فشارهای ناشی از اعتصابات مکرر کارمندان خود (که معترض ساختار های قدیمی و بودجه و درآمد کم خود هستند) گلایه دارند؛ به دلیل کمبود متخصص، پروسه درمان به تاخیر می افتد و شرکت هایی مثل کافرمای اونی، در پی خروج کارمندان، کل بخش را تعطیل می کنند.
طبقه متوسط نیجریه مثل شهروندان دیگر کشورهای در حال توسعه، به جای اینکه صبر کنند تا کشورشان متوجه پتانسیل آنها شود، مهاجرت می کنند تا به خانواده های خود امنیت و شانس بیشتری دهند. اینکه بزرگترین اقتصاد آفریقا در حال از دست دادن استعدادهای خود است، داستان غریبی نیست. دهه 1970 و 80 نیجریه ای های ماهر و نیمه ماهر، اغلب راهی آمریکا، انگلیس و کشورهای دیگر اروپا می شدند تا از مدیریت بد اقتصادی و حکومت نظامیان فرار کنند. سال 2010 گزارشی که توسط یکی از اتاق های فکر مستقر در واشنگتن به نام مرکز سیاست مهاجرتی منتشر شد نشان می داد که اواخر دهه 1970 حدود 30000 متخصص نیجریه ای که از دانشگاههای انگلیس فارغ التحصیل شده بودند هیچوقت به آفریقا بر نگشتند. اواسط دهه 1980 ده هزار نیجریه ای در آمریکا بودند که بسیاری از آنها نیروی فوق ماهر بودند. فرار مغزهای نیجریه در این دو دهه، اثر مهمی داشت و راه را برای مهاجرت بستگان این افراد از نیجریه باز کرد.
امروزه نیجریه با چالش مشابهی روبرو است؛ گرچه اکنون کشور دموکراسی دارد اما هنوز از بحران اقتصادی که در اوایل سالهای ریاست جمهوری بوحاری به آن دچار شده بود، متضرر است. ناامنی زیاد شده است؛ شمال شرقی نیجریه یک دهه است که با شورشیان در جنگ است و آدم ربایی در شمال غربی و دلتای نیجر شایع است.
علی رغم این مشکلات، دولت نیجریه ناراحت و نگران مهاجرت متخصصانش نیست. وزیر کار «کریس انگیگه» سال گذشته به روزنامه نگاران گفت که کشور نخبگانش را صادر می کند زیرا دارای استعدادهای مازاد است و به هر حال «وقتی آنها خارج می روند پول بدست آورده و به کشور می فرستند»
ترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما