اکثر کسانی که قصد رفتن دارند، اروپا، استرالیا و کانادا را به عنوان مقاصد ایده آل خود نام می‌برند، این در حالی است که به تازگی مهاجرینی قد علم کرده‌اند که برای یافتن کار به کشورهای همسایه از جمله عراق و قطر سفر می‌کنند.
بیشتر کسانی که برای کسب درآمد بیشتر به کردستان عراق می روند، مردم نواحی مرزی کشور هستند. آنان با ویزای توریستی یک ماهه به عراق می‌روند و پس از ۲۸ روز به خانه بازمی‌گردند، پس از یک هفته استراحت این چرخه همچنان تکرار می‌شود.
علی‌اصغر آهنی‌ها، عضو شورای عالی کار، مردادماه امسال دلیل عمده مهاجرت کاری نیروی انسانی از ایران به عراق را درآمد چندین برابری به دلیل افت ارزش پول ملی دانسته و گفته بود: «با توجه به کاهش ارزش پول ملی و افزایش پروژه‌های عمرانی در عراق، انتقال نیروی انسانی به‌صورت طبیعی انجام می‌پذیرد.»
دستمزد روزانه هر کارگر در اربیل بین ۲۵ تا ۳۰ هزار دینار عراقی «معادل حدود ۲۵ دلار» و حدود ۳ برابر دستمزد آنها در ایران است. همچنین دستمزد کارگر ساده در سلیمانیه، روزانه ۳۰۰ هزار تومان است و استادکار ماهر تا روزی ۴۵۰ هزار تومان هم عایدی دارد.
این کارگران در اتاقک‌های کارگری با چند نفر دیگر زندگی می‌کنند و ماهی ۱۰۰ هزار یا ۱۵۰ هزار دینار برای اجاره می‌پردازند. درآمد یک استادکار در کردستان عراق ماهی ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان است که بیشتر آن را پس‌انداز می‌کنند.
به گفته سیروان یکی از کارگران ایرانی در کردستان عراق: «ویزای کار برای کارگران ایرانی ١٢میلیون هزینه دارد؛ برای همین بیشتر کارگران، توریستی و برای ٢٨روز ساکن سلیمانیه یا اربیل می‌شوند. اینجا هر روز یک شهرک جدید ساخته می‌شود و برای ساخت‌وساز به کارگر نیاز دارند. اوایل به دینار و دلار حقوق می‌دادند، اما الان به تومان پول می‌دهند، چون می‌دانند دینارشان برای ایرانی‌ها خیلی زیاد است. کُردهای ایران یعنی بچه‌های نزدیک مرز، بیشتر در سلیمانیه و اربیل کار می‌کنند، اما بقیه کارگرهای ایرانی به شهرهای دیگر عراق می‌روند.»
«آرشین» کار با چوب را یاد گرفته و پنجره‌های تزیینی برای کافه‌ها و کافی‌شاپ‌ها درست می‌کند. «عراقی‌ها پنجره‌ها را خیلی دوست دارند و هر پنجره را ٣٠-٢٠ و حتی ٥٠هزار دینار هم می‌خرند. بستگی به اندازه پنجره دارد. درآمد کارگران مرغداری نیز بالاست و این کارگران ماهی ١٠میلیون تومان دریافت می کنند؛ البته کارشان خیلی سخت است و باید کاربلد باشند.»
مقامات عراق هنوز از حرکت کارگران ایران به عراق ابراز نگرانی نکرده اند؛ حتی «عادل بکوان» محقق عراقی فرانسوی موسسه مطالعات پیشرفته علوم اجتماعی از پاریس معتقد است: «کارگران نیازهای خود را برطرف می‌کنند و خودشان به عنوان منبعی از ثروت دیده می‌شوند. چراکه خرج کرده و هزینه می‌کنند.»
طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، ۱۰٬۸ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکارِ در جستجوی کار)، در فصل بهار بیکار بوده‌اند. طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷ به‌طور متوسط سالانه ۲۶۲ هزار نفر به جمعیت بیکار اضافه شده‌است. اما در بهار ۱۳۹۸ نسبت به بهار ۱۳۹۷، جمعیت بیکار ۳۶۵ هزار نفر کاهش داشته‌است که علت امر دلسرد شدن بسیاری از آنها از جستجوی شغل و غیرفعال شدن آنهاست.
این گزارش می‌افزاید در صورتی که این افراد از بازار کار خارج نمی‌شدند، نرخ بیکاری کل کشور به ۱۳٫۹ درصد می‌رسید که نسبت به نرخ اعلام شده (توسط مرکز آمار) ۳٫۱ درصد بیشتر است.
کار در عراق اما با مشکلات بسیاری همراه است. کارگران ایرانی که به انواع کارهای ساختمانی از کارگری ساده و فعلگی گرفته تا سنگ‌کاری و کار ایزوگام مشغول هستند، نه بیمه دارند و نه ایمنی کار.
ایلنا در گزارشی با بررسی نمونه‌ای وضعیت یکی از این کارگران مهاجر به نام محمد نجفی، از اهالی روستایی در مریوان، که بر اثر برق‌گرفتگی و سقوط از ارتفاع، حدود یک ماه در عراق و سنندج بستری شده، نوشته است که شرایط ایمنی و سلامتی کارگران ایرانی در کردستان عراق دشوار است و در معرض انواع خطرات و آسیب‌های جانی قرار دارند. ویزای هیچ کدام از این کارگرانِ مهاجر، ویزای کار نیست و تنها ۵ هزار دینار بابت بیمه توریستی پرداخت می‌کنند اما وقتی حادثه از راه می‌رسد، نه هزینه‌های درمان به آنها پرداخت می‌شود و نه غرامتی به آنها می‌دهند، زیرا بیمه آنها توریستی است و شامل حوادث کار نمی‌شود. کارگرانی که دچار سانحه کاری می‌شوند اگر خود جایی بیمه نباشند تمامی هزینه درمان بر دوش خودشان می‌افتد. نه بازنشستگی در کار است و نه دوران کهولت.
میکائیل صدیقی، رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان، به ایلنا می گوید: «شاید بشود با جرئت گفت ۷۰-۸۰ درصدِ کارگران و استادکاران ساختمان که به عراق مهاجرت می‌کنند، از استان کردستان هستند؛ در شهرهای مریوان سروآباد، حداقل ۴۰-۵۰ درصد استادکاران در عراق کار می‌کنند؛ در عراق، دستمزدها خیلی بالاتر است؛ مثلاً اگر در ایران، دستمزد برای نمای سنگ‌کاری، متری ۴۰ هزار تومان است، در عراق همین کار، متری ۱۰ هزار دینار است که می‌شود حدود ۱۰۰ هزار تومان؛ آنجا کارگران روزمزد هم روزی ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان درآمد دارند؛ استادکار، روزی ۴۵۰ هزار تومان درآمد دارد؛ پول خوبی‌ست؛ برای کارگری که در ایران باید شش ماه سال بیکار باشد و شش ماه بعد را با دستمزد ۴ سال قبل بسازد، خیلی می‌صرفد. اما مشکل اینجاست که کارگران مهاجر ایرانی نه سندیکا دارند و نه انجمن صنفی؛ هیچ کس نیست که از حقوق این کارگران دفاع کند؛ اگر دچار حادثه شوند، چه فوت شوند و چه از کارافتاده، بحث مستمری و غرامت در کار نیست؛ در کل، در کردستان عراق شرایط کار و قرارداد، تابع استاندارد خاصی نیست و بیشتر کارفرمایان، به‌راحتی کارگران را مورد استثمار قرار می‌دهند.»
به‌گفته صدیقی، سندیکاهای کارگری ترکیه با شرکت‌های عراقی قرارداد بسته‌اند و خود سندیکاها کارگران و استادکاران را برای کار به عراق می‌فرستند و روی دستمزد و شرایط کار آنها نظارت دارند. او خواهان همکاری استانداری کردستان و اداره کار، در این زمینه شد.
اما مهاجرت کارگران ایرانی تنها محدود به کردستان عراق نیست. شیوه جذب کارگران ایرانی برای کار در کربلا و نجف به این صورت است که ابتدا در سایت‌های کاریابی اینترنتی، آگهی کار توسط دلالان و واسطه‌های کاریابی ایرانی منتشر می‌شود. از فرد آگهی‌دهنده فقط یک شماره تلفن موجود است و اکثر کارگران جذب شده هیچ‌وقت به صورت حضوری با دلال و رابطی که کار معرفی می‌کند، دیداری ندارند.
عمدتا کارکنان در مشاغل فنی همچون جوشکاری، ریخته‌گری فلزات، نجاری، مکانیکی ماشین‌های سنگین و سبک و …، همچنین مشاغل ساختمانی و صنعتی از بین کارگران و استادکاران بیکار جذب این دلالان می‌شوند. پس از دادن وعده‌هایی از قبیل شغل دائمی، جای خواب مناسب و درآمد کافی از سوی دلالان، کارگران با ویزای زیارتی یک‌ماهه که از طریق آژانس‌های زیارتی فروخته می‌شود وارد خاک عراق می‌شوند.
این کارگران مهاجر هم که روزانه ۱۲ ساعت کار می‌کنند با مشکلاتی همچون کمبود آب و برق و بهداشت نامناسب مواجه هستند؛ ضمن اینکه از ایمنی کار برخوردار نیستند و بیمه و خدمات درمانی ندارند و در صورت بروز بیماری یا مصدومیت، مخارج درمان از دستمزد ماهانه آنها کسر می‌شود. این درحالی است که کمتر رسانه‌ای درباره کار در جنوب عراق و شهرهای مذهبی همچون کربلا و نجف، وضعیت کارگران این شهرها را گزارش داده است.
وحید محمودی استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به تجربه موفق ترکیه در اعزام کارگر به آلمان می گوید: «در حال حاضر جمعیتی بالغ بر ۴، ۵ میلیون نفر از ترک‌ها در آلمان زندگی می‌کنند و همین عده سالیانه بین ۷ تا ۸ میلیارد دلار به اقتصاد ترکیه منابع مالی تزریق می‌کنند؛ اکثر آنها به دلیل این که هنوز با مردمی که در ترکیه زندگی می‌کنند، ارتباط دارند، بخشی از درآمدهای خود را به سمت سرزمین مادری خود گسیل می‌کنند و این امر برای اقتصاد ترکیه بسیار مهم است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ترک‌ها در آلمان هویت ملی خود را حفظ کردند و یک جامعه قدرتمند برای خود در این کشور ساختند، اضافه می کند: «این توان ظرفیت‌هایی را ایجاد می‌کند که بعد از آن نیز مردم بیشتری از ترکیه برای کار به آلمان بروند و این اقدام یک نوع رابطه و بده و بستان اقتصادی برای ترکیه با کشور پیشرفته‌ای نظیر آلمان ایجاد می‌کند که برای آنها منافع زیادی را در پی دارد.»
وی با بیان آثار مثبت این نوع مهاجرت، تاکید می کند که مهاجرت ایرانی‌ها تفاوت زیادی دارد: «در اقتصاد بسته ایران به دلیل مسائل و مشکلاتی که وجود دارد، صحبت از تحرک نیروی کار بی معنی است. مهاجرت‌های کاری در ایران از روی اضطرار و اجبار است، این نوع از مهاجرت هیچ نوع منفعتی برای اقتصاد ملی ندارد، بلکه می‌تواند لطمات جبران ناپذیری هم به دنبال داشته باشد.»
نظر شما