درحالیکه کشورها در تقلای دستیابی به واکسن های کووید 19 هستند، هند دیپلماسی واکسن را در پیش گرفته و با راه اندازی کمپین «دوستیِ واکسنی»، صدها هزار واکسن ساخت هند را که تحت لیسانس آکسفورد-آسترازنکا تولید شده، به حدود 60 کشور صادر کرده است.
هند یکی از قطب های تولید دارو در جهان است و حدود 20% کل داروهای عمومی (همچون استامینوفن و سرماخوردگی که بدون نسخه داده می شود) و 62% واکسن های جهان، در این کشور ساخته می شود. به همین دلیل وقتی جهان با شیوع کرونا روبرو شد، این کشور به سرعت در تکاپوی ساخت واکسن افتاد. قبل از آنکه واکسن کووید 19 تولید شود، هند داروی هیدروکسی کلروکین و پاراستامول را برای حدود 100 کشور تأمین می کرد و اقدام به ارسال دارو، کیت های آزمایش و سایر تجهیزات پزشکی و دارویی به 90 کشور می نمود. قبل از تأیید واکسن آکسفورد-آسترازنکا «آدار پوناوالا» رئیس انستیتو خصوصی سرم هند (sii) دست به قماری یک میلیارد دلاری زد و تصمیم به تولید این واکسن گرفت. وقتی سازمان بهداشت جهانی واکسن آکسفورد-آسترازنکا را تأیید کرد، انستیتو sii که میلیون ها دوز از این واکسن را تولید کرده بود، آنها را برای مصرف داخلی و صادرات در اختیار دولت قرار داد.
واکسن های ساخت هند به بیشتر کشورهای همسایه از جمله افغانستان، بنگلادش، بوتان، سریلانکا، مالدیو، میانمار و نپال و به کشورهای دورتری همچون سیشل، کامبوج، مغولستان، جزایر پاسیفیک، کارائیب و کشورهای آفریقایی ارسال شده و به بهبود روابط آسیب دیده هند و بنگلادش و ایجاد روابط دوستانه تر با مالدیو کمک کرده است.
کشورهای ثروتمند و توسعه یافته از هزینه سنگین خرید واکسن های فایزر، مدرنا و جانسون برای کشورهای فقیر غافل شدند، اما واکسن های ساخت هند ایمن و مقرون به صرفه هستند و نیاز به نگهداری و حمل و نقل در دمای بسیار پایین ندارند.
دیپلماسی واکسن هند صرفا از روی نوع دوستی نیست. وقتی جواهر لعل نهرو اولین نخست وزیر هند زیرساخت های علمی و فناوری هند را بنیان نهاد، هدفش انسان دوستانه بود اما کسانی که پس از او بر مسند امور نشستند، بدنبال این بودند که هند با استفاده از مهارت های علمی و پزشکی، بتواند موقعیت ژئوپلیتیک خود را ارتقا دهد. در زمانی که بیشتر کشورهای ثروتمند به خاطر احتکار واکسن، مورد انتقاد قرار گرفته اند، هند اقدام به ارسال 33 میلیون دوز واکسن به کشورهای فقیر کرد و میلیون ها دوز دیگر در دست ارسال است.
یک مسئله دیگر نیز وجود دارد و آن رقابت هند با چین است که بدنبال افزایش تنش ها در پی درگیریهای بین دو کشور در مرز هیمالیا، ایجاد شده است. چین برای کشورهای درحال توسعه و فقیر عنوان تولید کننده واکسن های ارزان و قابل دسترس را داشت، اما اکنون هند جای چین را در این عنوان گرفته و از آن کشور، سریعتر و مؤثرتر نیز عمل کرده است. برای مثال چین اعلام کرد که 300,000 دوز واکسن به میانمار فروخته اما هنوز تحویل نداده است؛ این درحالی است که هند به سرعت 1.7 میلیون دوز واکسن برای میانمار تهیه کرد. در کامبوج و افغانستان نیز بین هند و چین رقابت بود که هند همچون مورد میانمار موفق شد چین را شکست دهد.
در برزیل که با موج کرونای شدیدی مواجه بود، واکسن های چینی با بحران بی اعتباری و عدم پذیرش از جانب مردم روبرو شد. نظرسنجی ها نشان می داد که 50% برزیلی ها تمایلی به تزریق واکسن چینیِ سینوواک ندارند. در چنین شرایطی بولسونارو رئیس جمهور برزیل به هند روی آورد و عملیات واکسیناسیون با ارسال واکسن های ساخت هند به سرعت آغاز شد.
پای واکسن های ساخت هند به کشورهای ثروتمند نیز باز شده است. انگلیس ده میلیون دوز واکسن به انستیتو sii سفارش داده و نخست وزیر کانادا علیرغم رابطه سردی که با همتای هندی اش دارد، تلفنی از مودی درخواست دو میلیون واکسن کرد که نیم میلیون آن در روزهای اخیر تحویل داده شد. ترودو همچنین در سخنانی غلبه جهان بر کووید 19 را مدیون «توان و ظرفیت شگرف هند در زمینه تولید دارو و رهبری مودی در اشتراک این قدرت با جهان» دانست.
درحالیکه چین از انتشار اطلاعات مربوط به واکسن ساخت خود خودداری کرده و منجر به شکل گیری بحث ها و اختلاف نظرهایی پیرامون اثرگذاری این واکسن شده است، هند امکان بازدید سفیران خارجی از کارخانه های داروسازی دو شهر پونه و حیدرآباد را فراهم ساخت.
در این میان، تضاد رفتار هند با کشورهای ثروتمند نیز قابل توجه است. طبق گزارش انستیتو بهداشت جهانیِ دانشگاه دوک، کشورهای پیشرفته که 16% جمعیت جهان را تشکیل می دهند از جمله کانادا، آمریکا و انگلیس، 60% از واکسن های تولیدی جهان را برای خود اختصاص داده اند حال آنکه این حجم از واکسن چند برابر نیاز آنهاست. سایر کشورهایی که بیش از نیاز داخلی اقدام به ذخیره واکسن و جلوگیری از صادرات آن کرده اند، عبارتند از استرالیا، شیلی و چند کشور عضو اتحادیه اروپا.
اما هند به جای جلوگیری از صادرات واکسن، اقدام به تقسیم آن با سایر کشورها نموده و 1.1 میلیون دوز واکسن نیز به برنامه کواکس سازمان بهداشت جهانی برای توزیع واکسن های کووید 19 به کشورهای فقیر اختصاص داده است. مودی در توئیتی اظهار داشت «همه ما در حال مبارزه با این بیماری همه گیر هستیم؛ هند متعهد است که منابع، تجربیات و دانش خود را به خاطر منفعت جهان با سایر کشورها به اشتراک گذارد»
اگر یک نگرانی وجود داشته باشد آن است که هند سه برابر دوزهایی که به مردم خود اختصاص داده، صادر کرده است. این کشور از هدفی که تعیین کرده و آن ایمن سازی 300 میلیون از مردم خود تا ماه آگوست می باشد، عقب افتاده است. تا کنون حدود سه میلیون از پرسنل درمانی این کشور در کمپینی که از 16 ژانویه آغاز شد واکسینه شده اند. این نگرانی وجود دارد که با تأخیر در انجام واکسیناسیون، شاهد افزایش شمار مبتلایان، بروز کرونای جهش یافته و آسیب بیشتر به اقتصاد باشیم؛ شرایطی که اگر تحقق یابد شاید هند دیگر نتواند بدلیل افزایش تقاضای داخلی، به تعهدات خود در قبال کشورهای توسعه یافته عمل نماید.
دیپلماسی واکسن هند، به تحقق آرزوی این کشور برای پذیرفته شدن به عنوان قدرتی جهانی، کمک می کند. اینکه تقویت قدرت نرم این کشور از طریق صادرات لوازم بهداشتی، باعث ارتقای جایگاه هند در نظم جهانی شود معلوم نیست؛ اما اگر روزی قرار باشد چینش کرسی های دائمی شورای امنیت سازمان ملل تغییر کند، کشورهای قدرشناس و سپاسگذار می دانند چه کسی بیشترین تلاش را برای نجات جهان از چنگال این ویروس کشنده انجام داد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما