خانواده‌های قربانیان کرونا در فرانسه، به منظور جلوگیری از شیوع عفونت و بیماری، از برگزاری آئین های سنتی و عزاداری خودداری می‌کنند؛ ولی این موضوع بار عاطفی سنگینی برای مهاجران مسلمان و یهودی دارد.
«هنری کیم» مدیر مرکزی است که تشریفات مربوط به تشییع جنازه ساکنان «ویوربن» در حومه شهر لیون را اجرا می کند و به واسطه‌ی شغلش، بیش از یک دهه است که با اندوه و عزاداری مردم روبرو است. وی می‌گوید که پیشتر شاهد این حجم از اندوه و اضطراب، که در مردم به واسطه شیوع کرونا و تلفات بالا ایجاد شده، نبوده است. وی از افزایش حجم و فشار کاری ای که این روزها تحمل می کند می گوید و اضافه می کند که هر روز بر شمار مراجعان غمگینی که در مرکز او حضور یافته و با عزیزانشان وداع می‌کنند، افزوده می‌شود.
به گفته هنری کیم: «اگر افراد در بیمارستان بمیرند، جسدشان بلافاصله در پوشش مخصوص پیچیده شده، در تابوت قرار می‌گیرد و اعضای درجه اول خانواده‌شان در گروه‌های کوچک دو تا پنج نفره می‌توانند از پشت تابوت با متوفی وداع کنند». کیم که با غم خانواده‌ها آشناست، از هر فرصتی برای کمک به خانواده های عزادار جهت دیدن عزیز از دست رفته‌شان استفاده می‌کند. وی می‌گوید: «اگر آنها موافق باشند، من از طریق واتساپ با آنها تماس تصویری می‌گیرم و تلفن را در کنار پیکر متوفی قرار می‌دهم تا اعضای خانواده‌اش بتوانند قبل از بسته شدن تابوت، با او برای آخرین بار صحبت کنند. همیشه هنگام صحبت کردن آنها، برای احترام دور از جنازه می‌ایستم، اما می‌شنوم که بازماندگان خطاب به عزیز از دست رفته‌شان می‌گویند: متأسفم مادر! متأسفم پدر! که شما را این جا و این طور رها می‌کنم. یکی از اعضای خانواده‌های داغدار در حالی که آه می‌کشید به من گفت: این شرایط باعث شد تا ما پدرمان را مثل سگ دفن کنیم؛ در حالی که او سزاوار بود تا با ارزش و احترام و عزت به خاک سپرده شود. من این شیوه کفن و دفن را دوست نداشتم و ما آمادگی این شرایط را نداشتیم.»
شیوع کرونا با اعمال فاصله‌گذاری اجتماعی، نه تنها سبک زندگی مردم، بلکه نوع مرگ آنها را نیز تغییر داده است. بازماندگان، از وداع با عزیز از دست رفته و اجرای مناسک تدفین و عزاداری و آئین های دینی خود محرومند.
«بوریس سیرولنیک» متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک در مصاحبه با رادیو فرانسه اشاره کرد: «صرف نظر از آئین و فرهنگ مردم، از آغاز حضور بشر روی کره خاکی، دفن میت و اجرای مراسم عزاداری برای مردگان مرسوم بوده است؛ ولی اکنون مجبوریم جلوی عزاداران را بگیریم. این موضوع باعث می‌شود که غم، ناراحتی و عذاب وجدان برای ماهها و بلکه سالها بین بازماندگان، ماندگار شود.»
مقامات فرانسه در تاریخ 2 آوریل دستور ممنوعیت شستشو، سوزاندن اجساد و سایر شیوه ها و مناسک تشییع و تدفین جنازه را صادر كردند. این دستور برای یهودیان و مسلمانان ساکن فرانسه، بدان معنی بود که امکان برگزاری مراسم خاکسپاری به سبک سنتی را برای امواتشان ندارند؛ ولی جهت اطمینان خاطر متدینین، رهبران مذهبی می‌بایست وارد عمل شده و فتاوای لازم را جهت اجرای کفن و دفن به شیوه جدید -که مطابق با شرایط شیوع کرونا است- صادر می کردند.
«محمد الموسوی» رئیس شورای مسلمانان فرانسه (CFCM) ، در مصاحبه‌ای با فرانس 24 اظهار داشت: ما مجبوریم در شرایط خاص کنونی به دستورات و قوانین دولت پایبند باشیم. یکی از مهمترین قوانینی که ملزم به رعایت آنها شده‌ایم، تعلیق آیین‌هایی مانند غسل و کفن متوفی است. استدلال این تعلیق بسیار ساده است؛ این قانون برای حفظ حیات شخصی که این آیین‌ها را انجام می‌دهد، اتخاذ شده است. شورای مسلمانان فرانسه، به توصیه شورای عالی بهداشت عمومی فرانسه (HCSP) عمل می کند. در این توصیه، گفته شده است که لمس بدن کسی که بر اثر کرونا فوت کرده، می تواند موجب ابتلا به کرونا شود. لذا، شورای مسلمانان فرانسه ترجیح می‌دهد، در شرایط شیوع بیماری، صرف نظر از اینکه ناقل بودن متوفی اثبات شود یا خیر، جانب احتیاط را رعایت کند.
الموسوی افزود: آنچه سبب ناراحتی ما شد این بود که آنها به ما اجازه دادند آداب غسل و کفن میت را به شرط محافظت از خود با عینک، کلاه ایمنی، لباس محافظ و دستکش انجام دهیم و برای این کار آموزش های لازم به ما داده شد، ولی به کسانی که کار تدفین را بر عهده دارند این آموزش ها داده نشده است؛ درحالیکه پروتکل بسیار دقیقی برای پوشیدن و درآوردن لباس‌های محافظ برای جلوگیری از خطر آلودگی وجود دارد. ضمن اینکه احساس می کردیم این درست نیست که وقتی کارکنان بیمارستان ها با کمبودها و محدودیت‌های زیادی روبرو هستند، ما از این وسایل استفاده کنیم.
برای «ریچارد ورتنشلاگ» خاخام ارشد کنیسه گراند لیون، مهمتر از هر چیز نجات جان انسان است. وی می‌گوید: «حالا که خطر آلودگی وجود دارد، به توصیه‌های دولت و پزشکان عمل می‌کنیم و حضور بیش از 15 نفر را برای تشییع ممنوع کرده ایم. اگر پای نجات جان انسان ها وسط باشد، می توان حتی مقررات و آئین های روز «سبت»، مقدس‌ترین روز یهودیان را نقض کرد». ورتنشلاگ، غسل و سایر مناسک تدفین را نیز به دلیل خطر آلودگی به کرونا، ممنوع اعلام کرده است.
یکی از آیین های بسیار مهم در شریعت یهود این است که برای آسایش متوفی در لحظات احتضار و پس از مرگ، باید مرده را همراهی کرد. او باید مانند «یعقوب» که فرزندان و نوه‌های خود را قبل از ترک این دنیا جمع کرد، در حضور عزیزان وخانواده‌اش خاکسپاری شود. مداحی و نوحه‌سرایی به هنگام تشییع نیز در میان یهودیان مرسوم است. حال، با شیوع کرونا این مراسم ها لغو شده است و تنها آئینی که همچنان اجرا می شود، حضور 10 مرد برای خواندن دعای مقدس «کدیش» به هنگام خاکسپاری است.
به گفته ورسنشلاگ: «دوره عزاداری سنتی یهودیان 11 ماه به طول می‌انجامد و دارای آیین‌های بی‌شماری است که این روزها پاسداشت آنها امکان پذیر نیست. کنیسه‌ها بسته و در خانه ها هم هیچ مراسمی برگزار نمی‌شود. این شرایط، بر غم بازماندگان افزوده است.»
الموسوی با توضیح این که در اسلام، شهید را غسل نمی‌دهند و کفن آنها همان لباس رزم است و فقط نماز میت برایشان خوانده می‌شود، می گوید: «كسانی كه به دلیل کرونا جان خود را از دست می دهند، به درجه شهدا رسیده‌اند.»
اسلام در این دیدگاه، با چند تفاوت با یهودیت مشترک است. آنگونه که ورسنشلاگ نیز می گوید: «آنها شهدای این بیماری هستند. حال که می بینیم هردستاوردی که داشته ایم در کسری از ثانیه و با ویروسی که قابل دیدن نیست از بین می رود، باید به خود بیاییم و به بازبینی خود بپردازیم تا جهانی بهتر و آمیخته با صلحی بیشتر داشته باشیم.»
اگرچه بسیاری از مهاجران تمایل دارند که اجساد عزیزانشان در وطن خودشان به خاک سپرده شود، اما اکنون چنین آرزوهایی تحقق پذیر نیست و به دلیل تعلیق پروازهای بین‌المللی، بسیاری از شهدای کرونا باید در همان فرانسه دفن شوند. البته هواپیماهای باری ترکیه اجساد تُرک ها را می برند و به نظر می‌رسد الجزایر و مراکش نیز در حال راه اندازی چنین سیستمی باشند، اما الموسوی می‌گوید: «حتی اگر بازگشت اجساد ممکن باشد، خانواده ها نمی توانند بروند و باید در همین جا با عزیزانشان خداحافظی کنند.» حدود 10 درصد از یهودیان فرانسه نیز خواستار دفن در اسرائیل هستند که به گفته‌ی کیم به خاطر سخت‌گیری‌های کنسولگری اسرائیل این کار عملاً قابل انجام نیست.
مترجم: ط. مکارمی
نظر شما