در بغداد زمان در حال گذر است. ایالات متحده وعده داده است که نیروهای خود را تا پایان سال از عراق خارج می کند. بسیاری از مردم به این فکر می کنند که خلأ واشنگتن در عراق را چه کسی پر خواهد کرد؟
با اقداماتی که اواخر هفته گذشته از مکرون دیدیم، این احتمال وجود دارد که فرانسه جای خالی آمریکا را پر کند. مقامات عراقی به ما گفتند که رئیس جمهور فرانسه می خواهد پاریس را حامی و متحد استراتژیک دولت بغداد معرفی کند؛ اجلاس بغداد زمان و مکان مناسبی برای شروع این طرح بود
روابط عراق و فرانسه خوب و پایدار است. فرانسه با وجودی که در ائتلاف نظامی بین المللی به رهبری آمریکا برای سرنگونی صدام در سال 2003 مشارکت نکرد، یکی از اولین کشورهایی بود که نظام سیاسی جدید عراق را به رسمیت شناخت و از نظر تعداد پرسنل خود در عراق، به عنوان بخشی از ائتلاف بین المللی علیه داعش، بعد از ایالات متحده رتبه دوم را داشت
از نظر فرانسه خروج آمریکا فرصتی برای ورود به عراق و گسترش نفوذ خود در خاورمیانه و مقابله با نفوذ ایران و ترکیه است. به گفته مقامات عراقی فرانسوی ها معتقدند که پس از چند دهه جنگ و آشوب، عراق آماده است آنها را بپذیرد و پایگاهی برای ایجاد ارتباط سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه در اختیارشان قرار دهد
فرانسه با شرکت در کنفرانس بغداد گام آغازین خود را برای این طرح برداشت و خود را شریک دولت عراق و حامی منافع منطقه ای و بین المللی آن کشور معرفی کرد. مکرون در کنفرانس خبری گفت که صرف نظر از خروج یا عدم خروج آمریکایی ها، فرانسه به حضور خود در عراق برای مبارزه با تروریسم ادامه می دهد
«ایلی ابوعون» مدیر مؤسسه خاورمیانه صلح ایالات متحده به ما گفت: «روشن است که فرانسه پس از شکست برنامه هایش در لبنان، خروج آمریکا را فرصتی برای افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در عراق می داند»
سال گذشته در پی انفجار بندر بیروت، مکرون با سفر به لبنان قول داد راهی برای حل بحران سیاسی و اقتصادی آن کشور پیدا کند اما موفق به تحقق وعده هایش نشد
فرانسه با ترکیه در چند موضوع از جمله مدیترانه شرقی که غنی از گاز است و لیبی (کشوری که آنکارا و پاریس در آن، مقابل یکدیگر هستند و از طرف های مخالف در جنگ حمایت می کنند) اختلاف دارد
به گفته ابوعون ترکیه همسایه عراق است و فرانسه بدنبال کارت هایی برای افزایش فشار بر ترکیه و تقویت موقعیت خود در اختلافات و درگیری های جاری با این کشور در شرق مدیترانه و شمال آفریقا می باشد
مقامات عراق می گویند که کنفرانس عراق در اصل پروژه ای فرانسوی بود. ایده برگزاری این کنفرانس را نخستین بار عادل عبدالمهدی نخست وزیر سابق عراق مطرح کرد و برهم صالح رئیس جمهور آن کشور در فوریه 2019 در سفر به فرانسه این ایده را به بحث گذاشت. عبدالمهدی سه ماه بعد برای تکمیل و پیگیری ایده اش به فرانسه سفر کرد؛ اما از آنجا که تابعیت فرانسوی داشت، از ترس متهم شدن به اینکه که عراق را به آغوش فرانسه انداخته است، پس از چندی این ایده را رها نمود و به سمت چین متمایل شد.
به گفته یک مقام ارشد عراقی «ایده اولیه، یافتن متحدی استراتژیک برای عراق برای جایگزینی آمریکا پس از خروج آن کشور بود. رهبران عراقی بدنبال نیرویی بودند که بتواند در برابر نفوذ ایران، در عراق و منطقه موازنه ای ایجاد کند. هیچکس نمی خواهد به طور کامل در باتلاق ایران فرو رود؛ حتی خود ایرانی ها نمی خواهند مسئول تمام اتفاقاتی معرفی شوند که در عراق می افتد و در سود و ضررها دنبال شریک هستند»
فرانسوی ها از ایده عبدالمهدی استفاده کردند؛ آن را بسط دادند و سپس در سفری که مکرون سپتامبر 2020 به عراق داشت آن را تحت عنوان ابتکار «حمایت از حاکمیت عراق» مطرح کردند. حتی قرار بود این کنفرانس در پاریس برگزار شود و فرانسوی ها سازمان دهندگان رویداد باشند؛ اما پس از اینکه قرار شد تعدادی از رقبای منطقه ای فرانسه به کنفرانس دعوت شوند، کنفرانس به بغداد منتقل گشت و هدف آن تمرکز بر ثبات در خاورمیانه عنوان شد
به گفته یکی از اعضای تیم مصطفی کاظمی «عراق می خواهد نقش میانجی را ایفا کند و فرانسه نیز بدنبال این است که از طریق این کنفرانس، در منطقه بیشتر ایفای نقش نماید. گرچه فرانسه به عنوان رئیس کنفرانس معرفی شد، اما این عراقی ها بودند که همه چیز را سازماندهی کردند و گردهایی کشورهای شرکت کننده، ثمره تلاش ها و روابط کاظمی بود»
خروج آمریکا از افغانستان و تسلط سریع طالبان، سایه سنگینی بر فضای سیاسی عراق انداخت و نگرانی برخی از نیروهای سیاسی را از احتمال وقوع سناریویی مشابه در آن کشور افزایش داد. بدترین سناریو برای نیروهای سیاسی غیرمرتبط با ایران، ایجاد هرج و مرج و آشوب های پرشمار است که به اعتقاد این نیروها می تواند به تنش و درگیری داخلی بین شیعیان و بین کردها منجر شود.
به گفته یکی از مقامات نزدیک به کاظمی «سیستم سیاسی عراق مشروعیت خود را نه از انتخابات که از جامعه بین الملل می گیرد. اگر جامعه بین الملل به این نتیجه برسد که عراق یک هدف از دست رفته است و ادامه حمایت از آن فایده ندارد، این امر مشروعیت رژیم را تهدید کرده و به تغییر یا فروپاشی آن می انجامد. خروج کامل آمریکا منجر به هرج و مرج گسترده سیاسی شده و به درگیری بین گروههای فرقه ای و سیاسی می انجامد. تجزیه عراق ممکن است نتیجه اجتناب ناپذیر این درگیری ها باشد»
اما اکثریت مقامات و سیاستمداران عراق تا بدین اندازه بدبین نیستند چرا که اکثر نیروهای سیاسی از چالش های خروج آمریکا آگاه هستند و برای یافتن منابع جایگزین قدرت برای ایجاد تعادل در کشور می کوشند. جنبش صدر، حکمه، ائتلاف نصر و نیروهای نزدیک به سیستانی جزء این گروهها هستند که تلاش می کنند با تحکیم حاکمیت خود، به تدریج از زیر ردای ایران بیرون آیند و جایگزینی برای ایالات متحده پیدا کنند
فرانسه یکی از بازیگران بین المللی پذیرفته شده در منطقه و دومین قدرت در اتحادیه اروپا است که ایران هم دشمنی و مخالفتی با آن ندارد. به گفته مقامات و سیاستمداران عراقی، گرچه تهران و واشنگتن از سال 2003 عراق را تحت کنترل خود دارند، اما دیگر مانند گذشته از محبوبیت و نفوذ سیاسی برخوردار نیستند
با خروج آمریکا از منطقه، سیاستمداران و مقامات عراقی بدنبال ایجاد موازنه در کشور خود هستند و معتقدند با تبدیل عراق به میانجی و میزبانی از بازیگران منطقه برای دیدار و گفتگو باهم، می توان به این وضعیت تعادل دست یافت
به گفته داگلاس سیلیمان سفیر سابق آمریکا در بغداد: «عراق بدنبال این است که خود را بازیگری کلیدی در منطقه نشان دهد. بسیاری از دولت های عراق بدنبال این نقش بودند. کاظمی تلاش های زیادی کرد تا عراق چنین نقش مثبتی را در منطقه ایفا کند. ثبات عراق می تواند زمینه ساز ثبات و رفاه منطقه باشد. مهمترین اتفاقی که در اجلاس بغداد بدست آمد، دیدارهای دوجانبه ای بود که در حاشیه کنفرانس انجام شد. به این ترتیب این کنفرانس زمینه مناسبی برای آغاز گفتگوها بین کشورهای درگیر ایجاد کرد و این مهم است»
تصرف طالبان و عقب نشینی آمریکا از افغانستان، از سوی ایران و نیروهای نیابتی اش به عنوان شکست آمریکا و پیروزی اسلام مورد استقبال قرار گرفت؛ آنان امیدوار هستند که این سناریو در عراق نیز پیاده شود. احتمال اینکه عراق به سرنوشتی مشابه افغانستان دچار شود بسیاری از مردم آن کشور را نگران کرده است
اما خروج واشنگتن از عراق شبیه به افغانستان نیست؛ آمریکا با دولت عراق به توافق رسیده است که به حمایت اطلاعاتی و هوایی از آن کشور ادامه دهد. همچنین بین دو کشور توافقنامه ای امضا شده که به نیروهای آمریکایی اجازه می دهد در صورت درخواست دولت عراق، در داخل آن کشور عملیات نظامی انجام دهند
حضور آینده فرانسه در عراق آنگونه که پاریس تصور می کند آسان و خوشایند نیست. فرانسه عناصر لازم برای موفقیت در عراق را ندارد. آمریکا، ایران، ترکیه، عربستان و سایر کشورهایی که در عراق نفوذ دارند، در دو دهه گذشته پول زیادی خرج کرده اند و روابط محکمی ایجاد نموده اند. فرانسه دیر به این عرصه پا گذاشته است؛ لذا در کوتاه مدت پر کردن خلأ ناشی از خروج آمریکا موفق نخواهد شد
به گفته یکی از منابع نزدیک به کاظمی، وی به خاطر احترام به نقشی که فرانسه در برپایی این کنفرانس داشت، اجازه شرکت آن کشور را در کنفرانس بغداد داد؛ وگرنه هدف از کنفرانس بیشتر تثبیت موقعیت کاظمی به عنوان میانجی منطقه ای و کسب کرسی نخست وزیری در دور دوم بود. اینکه کاظمی و مکرون در رسیدن به اهداف خود تا چه اندازه موفق شوند در آینده مشخص خواهد شد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما