وزیر بهداشت در سخنانی بی سابقه از دولت بابت عدم انجام اقدامات لازم انتقاد کرد. سعید نمکی هفته گذشته با اشاره به محدودیت های جدیدی که بر شهر تهران اعمال شده گفت: «ما خواستیم از کسانی که ماسک نمی زنند جریمه دریافت شود، اما بروید بیرون و ببینید چند نفر از کسانی که ماسک نزده اند جریمه شده اند؟ گفتیم جاده ها را ببندید، اما چند جاده تا به حال بسته شده؟»
سخنان نمکی ضمن ابراز تأسف نسبت به مشکلات شدیدی که کشور با آن دست به گریبان است و پر بودن بیمارستان ها از بیماران، مشخصا در معرفی مقصر شیوع گسترده این ویروس، انگشت اشاره را به سمت دولت نشانه گرفته است؛ حال انکه مقامات مسئول معمولا در سخنان خود، بی توجهی مردم به محدودیت ها را عامل گسترش بیماری می دانند. اما یک روز بعد وزیر بهداشت در گفتگویی که با خبرگزاری ایسنا داشت، حرفهایی زد که در تضاد با مواضع قبلی اش قرار داشت: «ما نباید مردم را بیهوده دچار وحشت کنیم؛ نباید هیچوقت بگوییم که در بیمارستان ها تخت خالی نداریم، ما تخت خالی داریم».
به عقیده ناظران یکی از چیزهایی که به گسترش ویروس کمک کرده، سخنان متناقضی است که مسئولان امر در ایران بر زبان می رانند. ارسال پیام های متناقض، بیانگر این واقعیت است که رهبران ایران امکان کمی برای وضع محدودیت های شدید دارند؛ چراکه هرگونه محدودیتی باعث آسیب بیشتر به اقتصاد درحال فروپاشی ایران خواهد شد. به گفته «صنم وکیل» پژوهشگر مؤسسه چاتم هاوس: «ایران تحت فشار زیادی قرار دارد؛ اگر مقامات کشور نتوانند از نظر اقتصادی به مردم کمک کنند، در آن صورت اعمال محدودیت های بهداشتی به تضعیف مشروعیت آنها خواهد انجامید».
بیش از 32000 نفر در رویدادی که بدترین اپیدمی خاورمیانه توصیف می شود، در ایران جان خود را از دست داده اند و به گفته یکی از مقامات ارشد بهداشتی، شمار حقیقی جان باختگان دو و نیم برابر بیشتر از آمار اعلام شده است؛ این درحالی است که هیچ نشانه ای دال بر کاهش روند ابتلا وجود ندارد. هفته گذشته ایران رکورد تلفات روزانه خود را دوبار شکست و اعلام کرد که شمار مبتلایان سه برابر شده است.
نشانه هایی نیز مبنی بر افزایش تنش در سطوح بالای کشور در خصوص نحوه عملکرد دولت وجود دارد. حتی رهبر ایران روز شنبه برای نخستین بار از مسئولان امر خواست که سلامت عمومی را بر جنبه های اقتصادی و امنیتیِ این همه گیری اولویت دهند؛ او گفت: «وقتی وزیر بهداشت محدودیت هایی معین می کند، همه دستگاهها باید بدون درنظر گرفتن ملاحظات دیگر، این محدودیت ها را رعایت و اجرا کنند».
ماههاست که علیرغم هشدار شدیدِ مقامات، دولت در برابر قرنطینه مقاومت کرده است؛ زیرا قرنطینه، اقتصادی که خود تحت فشار تحریم های شدید آمریکاست را بیش از پیش تضعیف می کند. علیرغم درخواست سازمان ملل و گروههای مدافع حقوق بشر مبنی بر کاهش تحریم ها طی شیوع ویروس، آمریکا از موضع خود کوتاه نیامده و حتی این ماه بانک های ایرانی جدیدی را در لیست تحریم گنجاند. این تحریم ها باعث شده است که ارزش ریال به پایین ترین سطح در برابر دلار آمریکا برسد و مردم هر آنچه در طول زندگی خود پس انداز کرده بودند را از دست رفته ببینند. میلیون ها کارگر خود را بین دو گزینه مخیر دیدند: در خانه بمانند و از ویروس در امان بمانند یا بدنبال لقمه ای نان برای خانواده خود بروند. این درحالی است که مقامات مسئول هیچ راهنمایی و توصیه ای برای آنان ندارند.
هنگامی که ایران برای نخستین بار در ماه فوریه با کرونا روبرو شد متخصصان در کشورهای خارجی ایران را به کتمان این بحران متهم کردند. دولت پس از اعتراضات آبان ماه و سرنگونی هواپیمای اوکراین، خواهان کاهش خشم عمومی و افزایش مشروعیت خود بود لذا از مردم خواست که در انتخابات مجلس شرکت کرده و جشن سالگرد پیروزی انقلاب 57 را بگیرند. اما در اواخر ماه مارس با افزایش چشمگیر موارد ابتلا، دو هفته اداره ها و مشاغل غیرضروری را تعطیل کرد.
با این وجود، در نوروز، ایرانیان با نادیده گرفتن محدودیت سفر، به دیدن خانواده های خود در شهرهای دیگر رفته یا به گشت و گذار در مناطق ساحلی پرداختند. در آن زمان ویدئویی در اینستاگرام منتشر شد که نشان می داد رانندگان عصبانی بر سر نیروهای پلیس که در تلاش برای بستن جاده های شمال بودند، فریاد می کشیدند و پلیس هم عقب نشینی کرده و به آنان اجازه عبور می داد.
وقتی در ماه آوریل محدودیت ها برداشته شد و کشور به حالت عادی درامد، ویروس بار دیگر گسترش یافت. در ماه جاری با افزایش آمار تلفات، مقامات تلاش کردند تا بار دیگر محدودیت هایی را اعمال کنند. تعطیلی مدارس و دانشگاهها و محدودیت رفت و آمد به پنج شهر، همچنین اجباری شدن ماسک در پایتخت از جمله این محدودیت هاست.
هفته گذشته معاون وزیر بهداشت قول داد که پلیس در مسئله جریمه کردن قانون شکنان جدی تر برخورد کند؛ اما اگر مردم فقیر بدلیل نزدن ماسک جریمه شوند یا طبقه متوسط از اینکه تعطیلات خود را در شمال بگذرانند منع گردند، این خطر وجود دارد که نارضایتی از وضع موجود –که سقوط اقتصاد و انزوای بین المللی، اصلی ترین عامل آن است- سرریز گردد.
روحانی از هر طرف با فشار روبرو است؛ از یکسو احتمال تظاهرات خیابانی چالش بزرگی برای دولت است و از طرف دیگر برخی از نمایندگان خواهان استعفای وی شده اند و حتی مجتبی ذوالنوری از اعدام او سخن گفت. درحالیکه مقامات بهداشتی در تلویزیون مصرانه تقاضای تعطیلی طولانی مدت بخش های مختلف را دارند، روحانیون بر برپایی مراسمات مذهبی اصرار می ورزند و افزایش بیماری و همه گیری را ناشی از کوتاهی دولت در بستن جاده ها به منظور برپا نگاه داشتن صنعت گردشگری می دانند.
به گفته خانم وکیل: «دست های روحانی برای انجام اقدامات بیشتر در داخل کشور بسته است». وی می افزاید مقامات ایران می دانند که رهایی از تحریم های امریکا تنها راه نجات اقتصاد است و به همین دلیل با دقت تحولات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را دنبال می کنند. خود مقامات هم نمی دانند چگونه در برابر کرونا عمل کنند و سرگردانند؛ سعید نمکی وزیر بهداشت هفته پیش گفت: «سه چهار روز پیش در خیابان دیدم که 40% مسافران یک اتوبوس ماسک نزده بودند. مردم برای گرفتن غذا صف می کشند و هیچکس نیست که انان را متفرق کند؛ با این اوضاع، کرونا چگونه کنترل شود؟» و 24 ساعت بعد در تلویزیون با تأکید اعلام کرد که همه چیز تحت کنترل است.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما