بی‌توجهی روز افزون اعراب به ماه رمضان
نوشیدن ویسکی در بارهای امان پایتخت اردن، کشیدن سیگار در ترافیک خیابان‌های تهران و فعالیت سالن‌های ماساژ در مراکش، به امری عادی در ماه مبارک رمضان تبدیل شده بود. حتی برخی از ساکنان دبی با تمسخر ماه رمضان را حرامضان (با اشاره به حرام بودن پاره‌ای از فعالیت‌ها) می‌نامیدند
اکثر کشورهای خاورمیانه همچنان روزه‌خواری در ملأ عام را جرم می‌دانند اما جریمه‌های اعمال شده در سال‌های اخیر نسبت به قبل بسیار کم است. برای مثال در اردن میزان جریمه حداکثر به 25 دینار (حدود 35 دلار) می‌رسد، یا در عمان جریمه روزه‌خواری یک ریال (معادل سه دلار) است. مسئولان امر غالبا چشم خود را به روی روزه‌خواری می‌بندند. به گفته یک وکیل عراقی ساکن در نجف «ترس از واکنش مردم در شبکه‌های اجتماعی، مانع از اقدام مسئولان در برابر روزه‌خواری می‌شود». از تهران تا تونس، کافه‌ها اغلب در ماه رمضان باز ماندند و مشتریان پس از ضربه زدن به کرکره‌های کافه می‌توانستند وارد شوند. در مصر که زمانی مردم در صورت روزه‌خواری با زندان مواجه می‌شدند، امسال وقتی یک رستوران از باز کردن درهایش به روی یک مسیحی قبطی امتناع کرد، با حکم دادگاه و در پی شکایت مرد مسیحی تعطیل شد
اردن در سال‌های اخیر مجوز فروش غذا و نوشیدنی در ماه رمضان را با قیمت‌های گزاف به مغازه‌داران می‌دهد. در ابتدا کافه‌ها احتیاط می‌کردند و جلوی در ورودی و پنجره‌های خود را پرده کشیده بودند؛ اما امسال آنها بدون پرده، درهای خود را به روی مشتریان گشودند. یک مشاور مالی ساکن امان می‌گوید که از 25 همکارش فقط دو نفر روزه می‌گرفتند
برخی سهل‌گیری در برابر روزه‌خواری در کشورهای عرب را تلاشی از بالا به پایین و از سوی مقامات برای مقابله با افراط‌گرایی و گروه‌های جهادی می‌دانند و برخی دیگر نیز آن را نتیجه فشار از پایین به بالا علیه دولت‌هایی می‌دانند که از دین استفاده ابزاری می‌کنند. از سوی دیگر از آنجا که دولت‌ها به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و جدایی اقتصادشان از نفت هستند، برای جذب گردشگران غیرمسلمان رقابت می‌کنند
نکته دیگر این است که پس از دو سال همه‌گیری کرونا و ضربه‌ای که این امر به اقتصاد کشورها وارد آورد، دولت‌ها خود را مجبور دیدند تا بهره‌وری و تولید را در این یک ماهی که به طور سنتی فعالیت‌ها کم شده و پویایی اقتصادی ندارد، زنده نگه دارند
محمود صرخی و تعمیق شکاف بین شیعیان
تخریب یک مسجد، به آتش کشیده شدن چند ساختمان توسط معترضان خشمگین و دستگیری چند تن به دست پلیس: این رویدادها علیرغم ابعاد کوچکی که داشت، ماه گذشته سبب مبهوت شدن مردم عراق شد و همگی به سخنان جنجالی نماینده محمود صرخی مربوط می‌شد
در خطبه نماز جمعه که اوایل آوریل توسط علی مسعودی نماینده صرخی –و شاگرد محمد صادق صدر- انجام شد، وی خواهان تخریب زیارتگاه‌ها و قبور امامان شیعه در سراسر عراق شد
مسعودی با شور در جمع حاضران در خطبه گفت: «ما باید از تعالیم پیامبر(ص) و امام علی(ع) پیروی کنیم و هیچ بنایی روی قبور نسازیم»
این سخنان واکنش‌های تندی بدنبال داشت: معترضان خشمگین که عمدتا از حامیان مقتدی صدر بودند، به خیابان‌ها آمدند و برخی از دفاتر صرخی در شهرهایی همچون بابل، کربلا و بصره را به آتش کشیدند
نیروهای امنیتی عراق تعدادی از پیروان صرخی را دستگیر کردند. در استان بابل که مهد جنبش صرخی به شمار می‌رود، مردم برای بستن دفاتر وی براه افتادند و یکی از مساجد صرخی در این استان نیز ویران شد
مقتدی صدر در توئیتر به صرخی هشدار داد که اگر سخنان نماینده خود را که خواهان تخریب حرم‌ها شده بود رد نکند، به «روش‌های عرفی و قانونی» متوسل می‌شود
در هفته‌های پس از این خطبه، صرخی به موضوع گفتگوی عراقی‌ها بدل شد و بحث‌های گسترده‌ای پیرامون ایدئولوژی او و تهدیدهایی که می‌تواند برای امنیت و ثبات عراق ایجاد کند انجام گرفت
علیرغم انتقادات نسبت به حرف‌های نماینده صرخی، برخی از کارشناسان واکنش دولت و تأثیری که این واکنش می‌تواند بر شکل‌گیری خشونت‌های بیشتر داشته باشد را نگران کننده‌تر می‌دانند
به گفته علی الحسنی جامعه‌شناس مقیم بریتانیا که در مورد اوضاع عراق مطالعه می‌کند: «دولت به جای اینکه ابتکار عمل را بدست گیرد و برای مبارزه با فرقه‌گرایی تلاش کند، منفعل نشسته و تنها در مواجهه با تندروی واکنش نشان می‌دهد. به جای دستگیری وفادارن صرخی باید اقدامات ترمیمی و اصلاحی انجام داد»
صرخی نخستین بار نیست که توجهات را به سوی خود جلب کرده است اما این بار اقدام او مصادف شد با هرج‌ومرجی که در روند تشکیل دولت صورت گرفت و بدلیل شکاف سیاسی درون احزاب شیعه، این روند متوقف شد
منغیث دغر بنیانگذار مؤسسه مطالعات جامعه مدنی مستقر در عراق «شیعیان به طور کلی دوران پر هرج‌ومرجی را سپری می‌کنند و اعتماد به تمام احزاب و جنبش‌های سیاسی و مذهبی بسیار کم شده است. این بهترین زمان برای جذب مردمی است که از بازیگران فعلی متنفر هستند و از هر صدای متفاوتی استقبال می‌کنند»
صرخی نخستین بار بعد از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 ظاهر گشت و گهگاه ادعاهایی بحث‌برانگیز مطرح می‌کرد یا با نیروهای عراقی و آمریکایی وارد درگیری‌های خشونت‌آمیز می‌شد
وی که در ابتدا در کنار جیش المهدی به رهبری مقتدی صدر علیه نیروهای آمریکایی می‌جنگید، به زودی راه خود را از صدر جدا کرد
وی با شعار مقاومت در برابر نفوذ آمریکا و ایران در عراق، دهها هزار هوادار بدست آورده است
حسن یکی از پیروان صرخی است که در کربلا زندگی می‌کند. او با اشاره به تغییر مواضع سیاسی صدر می‌گوید: «برخلاف مقتدی صدر که هر پنج روز یکبار موضع خود را عوض می‌کند، صرخی به مقابله با نفوذ آمریکا و ایران در کشورمان متعهد بوده است. ممکن است من با تمام نظرات او موافق نباشم اما فکر می‌کنم کسی است که واقعا به عراق و مردم اهمیت می‌دهد»
صرخی بارها مخالفت خود را با نفوذ ایران در عراق اعلام کرده است. به عنوان مثال در جریان تظاهرات گسترده عراق در سال 2019 معترضان را تشویق کرد تا کنسولگری ایران در کربلا را به آتش کشند
وی حتی سیستانی را قبول ندارد و معتقد است که او بیش از حد تحت نفوذ ایران قرار دارد. اما برخی کارشناسان معتقدند که صرخی در مقابله با نفوذ ایران زیاده روی کرده است
به گفته علی الحسنی «صرخی معتقد است که ایران گفتمان شیعه در عراق را شکل داده و این کشور تهدیدی علیه امنیت ملی عراق است. ولی این ادعا که گفتمان شیعه در عراق کاملا تحت نفوذ ایران است و شیعیان عراق از خود چیزی ندارند زیاده‌روی است»
صرخی همچنین به خاطر نقش خود در زمان ظهور داعش در سال 2014 با انتقادهایی مواجه شده است. آن زمان سیستانی فتوا داد که همه عراقی‌ها برای مبارزه با داعش سلاح بدست گیرند
اما در میان شگفتی همگان، صرخی از لبیک گفتن به این خواسته خودداری کرد و علیرغم جنایات داعش و شکست تلاش‌های دیپلماتیک برای برقراری ارتباط با این گروه، خواستار گفتگو با داعش شد
به گفته علی الحسنی: «بسیاری مواضع او را در قبال داعش زیر سؤال می‌برند؛ حتی من که روی برقراری صلح کار می‌کنم، نمی‌توانم زمانی که این گروه در حال کشتار است با آنها وارد مذاکره شوم»
با این حال اظهارات جنجال‌آفرین او به‌ندرت باعث ایجاد مشکل برای امنیت عراق می‌شود و به گفته کارشناسان و مردم عادیِ عراق، بعید است که پیروان اندک او تهدیدی واقعی در آینده باشند
علی سلیم یکی از ساکنان بغداد می‌گوید: «او همانند برخی از دلقک‌های تلویزیون است و حرف‌هایش اهمیتی ندارد. به نظرم دلیل اعتراضات ایجاد شده این است که مردم به چیزی نیاز دارند تا خشمی که بابت آشفتگی سیاسی فعلی در عراق وجود دارد را تخلیه کنند؛ وگرنه فکر نمی‌کنم این اعتراضات به دلیل اهمیت صرخی باشد»
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما