زير و رو کردن شبکه‌های اجتماعی، مجموعه‌ای از انسان‌ها را نشان می دهد که به اين و آن حمله می‌کنند و خشونت‌های کلامی و رفتارهای احساسی از خود بروز می دهند. فيسبوک، يوتيوب، توئيتر و تلگرام، بخشی از زندگی هر روزه ما شده‌اند در این دنيای مجازی، رفتارهايی از ما سر می‌زند که در جهان واقعی هرگز به آنها فکر هم نمی‌کنيم اما اين رفتارها بخشی از شخصيت پنهان ما هستند که مجالی براي بيان خود پيدا کردند.
طبق آخرين نظرسنجی‌های دولتی، ۵۳ درصد ايرانيان، عضو شبکه‌های اجتماعی هستند و تلگرام با ضريب نفوذ 28 ميليونی در کشورمان، محبوب‌ترين اپليکيشن به‌حساب می‌آيد. طبق همين آمار از هر ۱۰۰ مرد ايرانی، ۵۵ نفر و از هر ۱۰۰ زن ايرانی، ۵۱ نفر عضو شبکه‌های اجتماعی هستند. به‌عبارت ديگر، بيش از نيمی از شهروندان کشورمان، عضو شبکه‌های اجتماعی هستند. اين نفوذ بالا، ما را بايد نگران بروز خشونت‌هايی کند که آرام‌آرام از صحنه مجازی، راه خود را به صحنه واقعی باز می‌کنند. خشونت کلامی، نخستين بخش از خشونت اجتماعی است که می‌تواند قارچ‌گونه در شبکه‌های اجتماعی رشد کند.
دکتر ايوانس استاد فلسفه مدرسه تحقيق اجتماعی در نيويورک می‌گويد: «شبکه‌های اجتماعی اغلب فضای آزاد و احساس آسانی را به دست می‌دهند و کلمات در آن، گلوله‌های اسلحه ای است که در اختيار داريم.» استفاده مدام از اين اسلحه به‌مرور، قبح مسائل را در ذهن ما می‌شکند و اين‌طور می‌شود که اين روزها شاهد استفاده از کلماتی در گفت‌وگوهای روزمره خود هستيم که پيش‌ازاين از آنها استفاده نمی‌کرديم اما اين کلمات ابتدا در شکل شوخی يا جوک در شبکه‌های اجتماعی، متداول و سپس اسلحه‌ای براي حمله شده و بعد آرام‌آرام راه خود را به دنيای واقعی باز کردند.
ايوانس معتقد است: «شما بايد از «برند اجتماعی» خود در فضای مجازی دفاع کنيد زيرا اين دفاع، بی‌دردسر به‌نظر می‌رسد و فقط با کلمات انجام می‌شود؛ درحالی‌که ممکن است در برابر خشونتی مشابه در جهان واقعی، چنين واکنشی نشان ندهيد و آن را به حساب نادانی طرف مقابل بگذاريد؛ اما همين کلمات هستند که به‌مرور اسلحه‌ها را در جهان واقعی پر کرده و ماشه‌ها را مي‌کشند.»
زنان، قربانی اول خشونت‌های کلامی شبکه‌های اجتماعی هستند. خشم ما اغلب روي آنها خالی می‌شود و آنها نيز برای رهاشدن از اين خشم، گاهی مجبور هستند به رفتارهايی مردانه روی بياورند.
آمار جهانی نشان می‌دهد که در خشونت عريان با اعمال مجرمانه در جهان واقعی از 757,7 مورد بين هر 100 هزار نفر در سال 1992 به کمتر از 386,3 مورد در هر 100 هزار نفر در سال 2016 کاهش يافته است اما خشونت پنهان، به‌شکلی گسترده و در شبکه‌های اجتماعی، به‌وفور ديده می‌شود. ما نه‌تنها تقريبا هر روزه قربانی خشونت می‌شويم بلکه خودمان نيز قربانيانی به‌جا می‌گذاريم.
اما اسلام در خصوص خشونت و آزار زبانی چه گفته و برای مبارزه با آن چه راهکاری ارائه داده است؟
یکی از رفتارهای بسیار زشت و زننده‌ای که در اسلام مورد نکوهش جدی واقع شده، فحّاشی و بد زبانی است. این رفتار زشت و زننده از گناهان مربوط به زبان است، که باعث حرمت شکنی، آزار و اذیت نسبت به دیگران، مایه نابودی پیوندهای عاطفی، و ایجاد دشمنی و کینه می‌گردد و گاه با یک فحش، زمینه برای بروز دعوا و اختلاف ایجاد می‌شود.
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در مذمت فحش دادن می‌فرمایند: «إِیَّاکُمْ وَ الْفُحْشَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یُحِبُّ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّش؛ از فحش و دشنام بپرهیزید، که خداوند بد زبانى و هرزه گوئى را دوست ندارد.»، آن حضرت در بیانی دیگر می‌فرمایند: «الْفُحْشُ وَ التَّفَحُّشُ لَیْسَا مِنَ الْإِسْلَام؛ دشنام دادن و بد دهنی، از اسلام به دور است.» رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، حتی اصحاب خود را از فحش دادن به بت ها و معبودین مشرکین و دشمنان اسلام، باز می داشتند، چنان‌که در آیه شریفه، به این نکته اشاره شده: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّه [انعام/۱۰۸]؛ و (شما مؤمنان) به آن چه مشرکان غیر از خدا مى خوانند دشنام ندهید.»
راه درمان بدزبانی
الف: تفکر
خوب است انسانی که گرفتار این رذیله اخلاقی است کمی با خود خلوت کند و بیندیشد که آیا حق با من است یا با طرف مقابل؟ اگر حق با من است که خود را با گفتن این گونه کلمات رکیک و زشت، بد جلوه داده‌ام و اگر حق با طرف مقابل باشد، که پس از این عمل، چیزی جز رسوایی و خجالت باقی نمی‌ماند. پس این فحاشی جز نرسیدن به هدف و ایجاد کدورت و دشمنی، ثمره‌ای نخواهد داشت.
ب: مراقب دوستان خود باشیم
اگر در میان دوستان و همکاران، افرادی هستند که به چنین خصلتی مبتلا هستند باید رابطه خود را با آنان قطع نمود و با افرادی دوست شد که از چنین خصلت شومی، مبرّا هستند؛ زیرا رفت و آمد و نشست و برخاست با چنین اشخاصی، تاثیر بسزایی در ترک این رذیله اخلاقی و رساندن انسان به سعادت دارد. امیرالمومنین (صلوات الله علیه) در تاثیر همنشین خوب، می‌فرماید: «مُجَالَسَهُ الْأَخْیَارِ تُلْحِقُ الْأَشْرَارَ بِالْأَخْیَار؛ همنشینى با نیکان، افراد شرور را به خوبان ملحق مى کند.»
ج: تعیین جریمه
مجازات نفس، و واکنش نشان دادن در برابر خطاها و خلاف هایی که از انسان سر می زند؛ یکی از توصیه‌های اخلاقی است، و پای بند بودن به آن، باعث کنترل نفس می‌گردد. امیرالمومنین (صلوات الله علیه) در این زمینه می‌فرمایند: «إِذَا صَعُبَتْ عَلَیْکَ نَفْسُکَ فَاصْعُبْ لَهَا تُذِلَّ لَک؛ هنگامی که نفس بر تو سخت گیرد (و در برابر طاعت فرمان حق به آسانی تسلیم نگردد) تو هم بر او سخت بگیر (و خواسته هایش را از او دریغ دار) تا در برابر تو تسلیم گردد.» مثلا مشخص کنید که اگر این دفعه بدزبانی کنم، فردا را روزه بگیرم. عمل کردن به این جریمه، و سختی تحمل گرسنگی و تشنگی، باعث می‌گردد، انسان مراقبت بیشتری نسبت به زبان خود داشته باشد.
د: کنترل عصبانیت
گاه افراد به خاطر رذیله اخلاقی عصبانیت، عنان اختیار خود را از دست داده و به فحاشی به دیگران روی می آورند، که در اینجا باید راهکارهای کنترل خشم را دنبال نمایند.
نظر شما