1- دولت سعد حريری دستاورد توافقی است كه يك سال قبل ميان حزب الله لبنان و همپيمانان او از يك سو با سعد حريری و همپيمانان وی از سوی ديگر به دست آمد و منجر به انتخاب ميشل عون (كانديدای حزب‌الله) به عنوان رييس‌جمهور و روی كار آمدن سعد حريری به عنوان نخست‌وزير لبنان شد. بسياری از تحليلگران بر اين عقيده بودند كه تحول صورت گرفته در لبنان برآيند توافق نانوشته ايران و عربستان بوده است.
2- تشكيل دولت در لبنان و انتخاب رييس‌جمهور اين كشور، علاوه بر اينكه اين كشور را از بن‌بست قانونی خارج كرد، ثبات و امنيت داخلی و وحدت رويه اداره امور داخلی كشور را نيز برای لبنان به ارمغان آورد.
3- سعد حريری در شرايطی مسووليت نخست‌وزيری لبنان را به عهده گرفت و بيانيه وزارتی را اعلام كرد كه حزب‌الله ماه‌ها در مبارزه عليه تروريست‌های داعش در خاك سوريه حضور داشت و اين رويكرد حزب‌الله مورد تاييد دولت تازه تاسيس سعد حريری واقع شده بود.
4- اين بيانيه چند ساعت بعد از ورود سعد حريری به رياض و به صورت ويدئويی ضبط و از شبكه العربيه وابسته به عربستان سعودی قرائت شد. وی استعفای خود را به صورت رسمی تسليم رييس‌جمهور اين كشور نكرده است.
5- محور عمده اين استعفا، بيش از آنكه به تحولات داخلی لبنان پرداخته باشد؛ يك خطابه سياسی عليه ايران و حزب‌الله لبنان بود. سعد حريری در اين بيانيه به موفقيت‌ها يا كاستي‌های مديريت خود در اداره امور كشور يا موانع اقتصادی و سياسی در برابر دولت خود هيچ گونه اشاره‌ای نداشت. گويی كه سناريوی استعفای او در واقع تكرار سناريوی بحران قطر و سعودی با الگوی لبنانی است.
در بيان علل اين استعفا مي‌توان به احتمالات زير اشاره كرد:
- حركت در راستای سياست‌های عربستان سعودی، امريكا و اسراییل در منطقه و عليه ايران. وی كه به دليل تركيب قدرت و ويژگي‌های خاص لبنان امكان قرار دادن لبنان در محور امريكايی - سعودی را نداشت، تحت فشار مقامات امريكا و عربستان ناچار به استعفا شد.
- چالش به دست گرفتن رهبری اهل سنت لبنان. سعد حريری در برابر چالش جدی رقابت ميان سران اهل سنت لبنان برای تعيين رهبری اهل سنت گرفتار شده بود. وی كه به دليل انعطاف سياسی اخير خود در معادلات داخلی لبنان و پذيرش شروط حزب الله از سوی جريان تندرو اهل سنت مورد انتقاد شديد قرار گرفته بود، در مقابل توطئه رقبا ناچار به استعفا شد.
- اسراییل كه از پيروزي‌های حزب الله و ایران در منطقه نگران و ناراضی است، هر آن ممكن است دست به اقدامات نسنجيده‌ای بزند تا از اين طريق با ايجاد بحران‌های جديد از سرعت تحولات بكاهد و مانع از پيروزی نهايی رقیبانش شود. اين سناريو در قالب ناآرام‌سازی فضای امنيت داخلی لبنان و ايجاد نگراني‌های امنيتی برای شخصيت‌های سياسی اين كشور است. از اين روست كه سعد حريری در بخش پايانی پيام خود از شرايط خطرناك امنيتی اظهار نگرانی كرد و تكرار سناريوی ترور رفيق حريری در شرايط فعلی عليه خود را نيز محتمل دانست.
- لبنان در آستانه انتخابات پارلمانی بر اساس قانون جديد انتخابات مصوبه مجلس لبنان بود، طبق ارزيابي‌های صورت‌گرفته گفته مي‌شود كه در صورت برگزاری اين انتخابات بر اساس اين قانون، يكی از اصلي‌ترين طرف‌هايی كه متحمل شكست خواهد شد جريان المستقبل است لذا سعد حريری با علم به اين موضوع از مسووليت نخست‌وزيری استعفا داد تا در عين حالی كه لبنان را با شرايط ويژه‌ای مواجه مي‌سازد كه در آن برگزاری انتخابات در هاله‌ای از ابهام قرار خواهد گرفت، دولت وی نيز مسوول برگزاری انتخاباتی نخواهد بود كه طرف بازنده آن جريان المستقبل به رهبری سعد حريری باشد.
در مجموع حادثه‌ای كه در قالب استعفای سعد حريری رخ داد، مي‌تواند شروع كليد خوردن سناريوهای متعددی در لبنان و منطقه باشد كه مبشر به خير نخواهد، به ويژه اينكه محتوای سخنان حريری بيش از آنكه خروج از دولت برای حفظ آرامش و ثبات لبنان باشد، با هدف ايجاد تنش و بحران و متهم كردن ديگران صورت گرفته است. از جمله سناريوهای محتمل؛ اقدام نابخردانه اسراییل عليه حزب الله لبنان، آشفتگی سياسی و امنيتی داخل لبنان و شروع دور جديدی از ترور‌های سياسی و مشغول كردن بخشی از توان حزب الله به داخل لبنان مي‌تواند باشد.
*اعتماد/ محمدرضا رئوف شيباني، معاون پیشین وزارت خارجه
نظر شما