twitter share facebook share ۱۳۹۸ آبان ۰۳ 1826

بالاترین نهاد دینی ترکیه «دیانت» در فعالیت های اقتصادی سودآوری مشارکت دارد؛ اما از آنجا که در جدیدترین پروژه در دست احداثش، یک کارخانه آبجوسازی تاریخی با خطر تخریب روبرو است، صدای منتقدانی که این راه کسب سود را مطابق با اسلام نمی دانند بلند شده است.

در مرکز منطقه شیشلی استانبول «بومونتی» اولین کارخانه آبجوسازی امپراتوری عثمانی واقع شده است. این کارخانه یک ساختمان تاریخی است که بعدها به دفتر مفتی منطقه بدل شد و اکنون نیز به منظور ساخت خانه و مسجد، در آستانه تخریب قرار دارد. اما این پروژه با مخالفت های زیادی روبرو شده است. «معمّر کشکین» شهردار منطقه شیشلی می گوید: «کارخانه بومونتی از نظر تاریخی ارزشمند است و تخریب آن به جذابیت و توسعه منطقه آسیب می زند». «آکیف بوراک» رییس اتاق مهندسان و معماران ترکیه نیز از جمله مخالفان طرح است «بومونتی سالهاست که نادیده گرفته شده است، اکنون به جای تخریب، باید به مرمت آن بپردازیم».

بحث کارخانه بومونتی و احداث پروژه ای جدید به جای آن، تنها یک نمونه از فعالیت های تجاری رو به گسترش «دیانت» است. دیانت نهادی است وابسته به دولت ترکیه که اداره امور مذهبی و موضوعات مرتبط با آن را در سراسر کشور در دست دارد. این نهاد 107 هزار کارمند دارد و صدها پروژه مشابه به بومونتی را در داخل و خارج از ترکیه در دست دارد، به نحوی که منتقدان به طعنه به این نهاد عنوان هولدینگ دیانت را داده اند.

آنگونه که در وبسایت این نهاد ذکر شده است، دیانت بودجه ای برابر با 825 میلیون یورو دریافت می کند، مبلغی که بسیار بیشتر از بودجه اغلب وزارتخانه ها است. با این وجود موسسه آمار ترکیه معتقد است که رقم واقعی، دو برابر بودجه اعلامی است و طبق تخمین این موسسه، بودجه سال 2019 دیانت چیزی حدود 1.7 میلیارد یورو بوده است. این بودجه جدای از دارایی های عظیم و املاک و مستغلات این نهاد می باشد.

«عمر ساغلام» که نویسنده است، باور دارد که ارزش اموال و دارایی های دیانت بیش از اینهاست. تحقیقات وی نشان می دهد که بسیاری از این اموال، محصول برگزاری حج و عمره و سرمایه گذاری های مختلفِ اعلام نشده است. میزان حضور جهانی نهاد دیانت قابل تحقیق و بررسی نیست، اما برای مثال در زمان حج، فستیوالی با عنوان فستیوال ایثار اجرا کرده و هر سال تقریبا 450 هزار حیوان در کل دنیا قربانی می کند. بودجه این کار را کمک های مردمی تأمین می کند و گوشت حاصل از قربانی ها بین مردم فقیر توزیع می شود. ساغلام معتقد است که درآمد این کار به تنهایی می تواند به 52.4 میلیون یورو برسد «متأسفانه در طول تحقیقاتم متوجه شدم که هزینه ها و درآمدهای این نهاد به خوبی ثبت نمی شود و کنترل درستی روی فعالیت های آن انجام نمی گیرد».

ساختار و تشکیلات دیانت پیچیده و غیر شفاف است و در 145 کشور درگیر فعالیت های آموزشی، فرهنگی و عام المنفعه است. سال 1975 سازمان کوچک خیریه ای با عنوان «بنیاد وقف دیانت ترکیه» تاسیس شد؛ حالا دیانت به جایی رسیده است که مشاغل بسیاری تحت نظر و اداره آن فعالیت دارند و از سال 1977 که از هرگونه مالیاتی به طور کامل معاف شد، بسیار سودآور شده است. امروزه دیانت در سراسر کشور هزار شعبه دارد و از طریق شرکت تابع خود «کوماس» در کار ساخت و ساز فعال است. شرکت کوماس از سال 1983 صدها خانه، مدرسه مذهبی، مسجد، بیمارستان و هتل ساخته است.

«جمیل کیلیچ» استاد الهیات در انتقاد از نهاد دیانت می گوید «امروزه دیانت همچون شرکت های بزرگ هولدینگ است، شاید هم بدتر؛ مانند یک دولت در دل دولتی دیگر است. این نهاد نباید همچون نهادهای اقتصادی عمل کند». وی در ادامه از مقامات دینی خواست که به مأموریت و نقش اصلی خود بازگردند «دیانت ساخته شد که حقایق را بیان کند، که مردم را با اسلام آشنا سازد و مفهوم عدالت و تقوا را به آنان بشناساند»؛ اما دیانت با چهره و کارکرد امروزش چیزی جز محفلی جدا افتاده از مردم نیست «این نهاد در بدو امر برای خدمت به مردم ساخته شد نه برای نفع شخصی؛ رویه ای که در پیش گرفته شده مغایر منطق اسلام است».

https://en.qantara.de/content/islam-and-business-diyanet-%E2%80%93-turkeys-religious-authority-that-makes-millions

مترجم: فاطمه رادمهر

نظر شما