در یکی از روزهای داغ تابستان در اسرائیل، زن 18 ساله ای در ایستگاه اتوبوس در بیت المقدس در انتظار اتوبوس ایستاده و در راه رفتن به اولین روز کاری خود بود، اما راننده اتوبوس به او گفت که نمی تواند اینگونه سوار اتوبوس شود و سپس در را بست و رفت. زن جوان که حالا به عنوان سرباز خدمت کرده و در این مقاله با نام «م» معرفی می شود، می گوید که در آن لحظه گیج شده بود و از خود می پرسید که چرا نمی تواند سوار شود؟ بعد فهمید که راننده، شخصی مذهبی است و چون او لباس کوتاه پوشیده بود، مانع از سوار شدنش شد.
وقتی م از راننده به شرکت اتوبوسرانی شکایت کرد، به او گفته شد که پوشیدن لباس نامناسب، مسافران مذهبی را می آزارد؛ «در ابتدا احساس بی حسی می کردم اما بعد این احساس به خشم تبدیل شد؛ چطور این اتفاق در کشور من رخ می دهد؟ هیچکس نباید با زنی جوان اینگونه رفتار کند». حالا او با گروهی از زنان دیگر که به دنبال برابری هستند، شکایتی را علیه شرکت اتوبوسرانی طرح کرده و پروسه قضائی مربوطه را دنبال می کند.
متخصصان هشدار می دهند که تفکیک جنسیتی و حذف زنان که در جوامع ارتدکس به امری عادی بدل شده است، در حال سرایت به تمام جامعه اسرائیل است. برای نمونه تاثیر آن را در جداسازی بخش های زنانه و مردانه در کنسرت ها، پارک های عمومی، برنامه های عمومی که در سالن های شهر برگزار می شود و جداسازی آبخوری برخی کالج ها می بینیم. در تبلیغاتی که مشتریان مذهبی را نشانه گرفته است، زنان و دختران کلا غایب هستند؛ در پارلمان اسرائیل یکی از نمایندگان ارتدکس مجلس از نشستن کنار یکی از نمایندگان زن اجتناب می کند و نمایندگان زن هنگام پوشیدن لباس بی آستین، به دلیل آنچه از جانب نمایندگان مذهبی بی عفتی تلقی می شود، مورد سرزنش قرار می گیرند.
آنچه را که برخی تبعیض علیه زنان و حذف آنان از حوزه های عمومی می دانند، رهبران ارتدکس، حقوق مدنی خود به شمار می آورند. از دید این رهبران، جامعه ارتدکس برای اینکه بتوانند با جامعه سکولار تعامل داشته و در رویدادهای اجتماعی، حوزه های تحصیلی، نظامی و حرفه های مختلف فعالیت کنند، باید حساسیت های فرهنگی آنها در نظر گرفته شود.
این مسئله این سوال را ایجاد کرده است که چطور یک جامعه متکثر می تواند بین حقوق شهروندان و حساسیت هایی که وجود دارد تعادل برقرار کند؟ آیا زنان حق دارند که لباس کوتاه بپوشند؟ آیا مردان مذهبی که ما در اسرائیل آنها را با عنوان «حریدی ها» یا خداترسان می شناسیم، حق دارند که قائل به برابری مرد و زن نباشند؟
«هم مردان و هم زنان حریدی، از بودن در محیط های تفکیک جنسیتی شده، احساس راحتی بیشتری می کنند»؛ این را «لی آهارونی» بنیانگذار گروه «زنان مذهبی برای دیوار» (که حامی ادامه تفکیک جنسیتی در دیوار ندبه است) می گوید و می افزاید: «زیرا در سبک زندگی حریدی، تفکیک جنسیتی یکی از ارزش های اصلی است؛ جامعه باید این امر را بپذیرد؛ حقوق حریدی ها به اندازه حقوق همه گروهها و جوامع دیگر مهم است».
اما مخالفان این دیدگاه معتقدند که تفکیک جنسیتی و جامعه ای که در آن زنان کمتر در رسانه ها و نقش های مختلف دیده می شوند، رفتار تبعیض آمیز علیه زنان را عادی سازی کرده و مسأله ای نیست که مخصوص به جامعه ارتدکس ها باشد بلکه بر همه اسرائیلی اثرگذار است. از دید مخالفان، تبعیض و جداسازی زنان و مردان نهایتا سایر بخش های جامعه را فرا می گیرد؛ برای نمونه زنان تحصیلکرده اجازه ندارند در کالج ها به مردان ارتدکس آموزش دهند و فرصت پیشرفت را از دست می دهند؛ زنان وکیل در کلاس هایی که در دوره های کارآموزی تشکیل می شود باید عقب بنشینند و زنان دانشجوی دانشکده افسری جشن فارغ التحصیلی خود را درحالی تماشا می کنند که با پارتیشن از مردان جدا شده اند.
خانم م در خانواده ای مذهبی بزرگ شده است؛ او یکسال قبل از حادثه اتوبوس، رعایت قوانین سختگیرانه مذهب خود را کنار گذاشته بود و گاهی شلوارک می پوشید؛ درحالیکه برخی از همسایگانش به چشم حقارت به او می نگریستند «من همیشه در مورد محرومیت زنان حرفهایی می شنیدم اما هیچوقت فکر نمی کردم که به خاطر آنچه پوشیده ام از سوار شدن بر اتوبوس محروم شوم».
جمعیت حریدی های اسرائیل با میانگین 9 فرزند در هر خانواده، به سرعت در حال رشد است؛ پیش بینی می شود که جمعیت آنها تا سال 2065 از 12% کنونی به یک سوم کشور برسد. این افزایش جمعیت بر قدرت آنها خواهد افزود و اسرائیلی های سکولار را از صحنه سیاست و اجتماع بیش از پیش عقب خواهد راند. در تاریخ اسرائیل ارتدکس های سنتی که اعتقادی به سکولاریسم مدرن ندارند، در محله های خود زندگی می کنند، مردها غالبا تمام وقت خود را تورات می خوانند، خانواده ها با یارانه های دولتی روزگار می گذارنند و اغلب فقیر هستند. اما اخیرا تکنولوژی و تشویق دولت بر ادغام شدن حریدی ها در اقتصاد و ارتش باعث شده است شکاف هایی در سبک زندگی انزواطلبانه و جداافتاده آنها از جامعه ایجاد شود. زنان برای حمایت از خانواده های پر جمعیت خود به شکل روز افزونی وارد محیط های کاری می شوند و پسران بیش از گذشته به سربازی می روند. این امر باعث شده است که به گفته «آلیسون کاپلان سومر» روزنامه نگار اسرائیلی تقابل دو ارزش روی دهد «درحالیکه دولت خواهان مشارکت بیشتر مذهبی ها در جامعه مدرن اسرائیل است، مذهبی ها می گویند اگر ما را می خواهید محدودیت هایی را باید بپذیرید و تفکیک جنسیتی یکی از این محدودیت هاست».
موسسه مطالعاتی پیو به تازگی محافظه کارترین کشورها را دسته بندی کرده است و بین 22 کشوری که شدیدترین محدودیت های مذهبی بر آن حاکم بوده، اسرائیل از حیث تنش و خشونت مذهبی در رده ششم قرار داشته است. به گفته آلیسون «مقصر این امر مقامات اسرائیل هستند که گاه در بحث های حقوقی و قانونی، تسلیم شخصیت های مذهبی می شوند». گرچه از نظر تاریخی، سنت های یهودی تفکیک جنسیتی را محدود به کنیسه، سالن های مطالعه ی مذهبی، و رقص در عروسی می کند اما دهه های اخیر این تفکیک به حوزه هایی راه یافته که پیش از این هرگز نبوده است؛ یکی از این حوزه های جدید کنسرت است. بهار گذشته دولت از یکی از مقامات در حومه تل آویو که مانع از خوانندگی دختری نوجوان به استناد ممنوعیت شنیدن صدای زنان توسط مردان شده بود، حمایت کرد؛ ماه نوامبر هم یک کنسرت با فراخوان یک خاخام که خواهان عدم خوانندگی زنان در کنسرت شده بود، لغو شد.
همه جوانان یهودی اسرائیل به سربازی می روند به جز حریدی ها. نارضایتی بابت معافیت آنها از سربازی به بحث های جنجالی در دو انتخابات اخیر بدل شد و هم اکنون مردان ارتدکسی که به ارتش می پیوندند، کمی در حال افزایش است. برای اسکان آنها پایگاههایی برای یهودیان ارتدکس ساخته شده که دارای سالن های غذاخوری مردانه بوده یا ساعات غذاخوردنشان از زنان جداست؛ مربیان زن اجازه ندارند به آنها آموزش دهند و سربازان زن موظفند از محدودیت هایی در لباس پوشیدن و وظایفشان پیروی کنند. این محدودیت ها حتی به صدای زنهایی که از رادیوی نظامی پخش می شود گسترش یافته است. در طول مرزهای اسرائیل، زنان در شمار کسانی هستند که صفحه رادار و سنسورهای حصارهای مرزی را رصد می کنند و اطلاعات بدست آمده را به نیروهای گشت زنی منتقل می کنند؛ اما سربازان ارتدکس از همکاری با این زنان که از راه دور هم هست اجتناب می روزند. به گفته دکتر «تیروش» از حقوقدانان و فعالان مبارزه با تبعیض جنسیتی «این تفکیک ها در حال گسترش است و آنچه اسباب نگرانی مرا فراهم ساخته، این است که مردم اسرائیل این مسئله را درک نکرده اند. آنها تمام این رویدادها را جداجدا می بینند و از آن استنتاجی ندارند. این دیدگاه در بین مردم وجود دارد که به محض عبور از خط قرمزها جامعه اسرائیل آن را مدیریت کرده و در مقابل اقدامات جنون آمیز خواهد ایستاد؛ اما در عمل می بینیم که همه این اتفاقات افتاده و تبعیض ها در حال گسترش و عمیق تر شدن است. این فکر که تفکیک تنها در محیط های مخصوص به ارتدکس ها اِعمال می شود اشتباه بودن خود را به اثبات رسانده است».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما