در میانه اخباری که از بهبود روابط بین عربستان و ایران می آید، روزنامه رأی الیوم گزارشی مبنی بر سفر هیأتی از سازمان اطلاعات سعودی به دمشق داد که بازتاب وسیعی یافت. این گزارش که در آن گفته می شد رئیس اطلاعات عربستان با بشار اسد در سوریه دیدار کرده، سؤالاتی را در مورد زمانبندی این اقدام ایجاد کرده است
غالبا دیدارهای امنیتی محرمانه بوده و رسما اعلام نمی شود؛ اما در این مورد خاص، سفیر سوریه در لبنان انجام این دیدار را تکذیب نکرد و در مورد ایجاد رابطه با عربستان اظهار خوش بینی و امیدواری نمود. این درحالی است که اغلب مقامات سوریه از زمان قطع روابط دو جانبه -که با شروع جنگ سوریه صورت گرفت- از بیان چنین اظهاراتی خودداری می کردند.
در شرایطی که دولت بایدن در حال ارزیابی مجدد سیاست های خاورمیانه ای دوران ترامپ است، عربستان که از ادامه حمایت واشنگتن در ریاض نامطمئن می باشد، می کوشد با مدیریت صحنه سیاست خاورمیانه، مانع از وارد آمدن زیان های بیشتر به خود شود. اقدام عربستان در دیدار از دمشق، بعد از آن صورت گرفت که امارات و بحرین در سالهای اخیر علنا حکمرانی اسد را پذیرفتند و با حکومت سوریه مجددا روابط برقرار کردند.
یکی از مهمترین عواملی که موجب شده عربستان به فکر تجدید روابط خود با اسد بیافتد، وقایع لبنان است. با توجه به اینکه بیروت همچنان منطقه نفوذ عربستان در منطقه شام بوده و ریاض در آن کشور منافع بسیار دارد، سعودی می کوشد در ان کشور ثبات ایجاد کند و برای این منظور به کمک دمشق نیاز دارد. ریاض که همه راههای موجود را برای حفظ ثبات و نفوذ خود در لبنان پیموده و به نتیجه نرسیده است، حال به همان فرمولی که پیشتر آزمایش کرده و موفقیت آمیز بوده، بازگشته است؛ این فرمول چیزی نیست جز نزدیکی و ایجاد روابط حسنه با سوریه
عربستان از زمان مخالفت بن سعود با تقسیم سوریه، به بازیگری فعال در سیاست لبنان تبدیل شد. در دهه پنجاه و شصت میلادی، سعودی ها با نفوذ بیشتر جمال عبدالناصر رئیس جمهور سابق مصر در لبنان مخالفت کردند و در عوض موافقت نمودند که سوریه دست برتر را در آن کشور داشته باشد.
بعد از انکه حافظ اسد در سوریه به قدرت رسید، سعودی ها غالبا با سیاست های سوریه در لبنان همراهی نشان دادند. علیرغم اختلافات استراتژیکی که در خصوص چگونگی ایجاد ثبات در لبنان بعد از خروج اسرائیل در سال 2000 بین سعودی و سوریه وجود داشت، ریاض بارها اختلافات خود را با دمشق کنار گذاشت و همانگونه که با حافظ اسد همکاری می کرد، با بشار اسد نیز همکاری نمود.
در تلاش برای کسب مجدد جایگاه گذشته خود
«باسم شاب» نماینده سابق لبنان در مجلس و از مشاوران نزدیک سعد حریری، در خصوص اینکه چطور سوریه به آرامی سیاست های خود را در لبنان پیش برده، می گوید و می افزاید که سوریه بیشتر به فکر پیشبرد اهداف خود است و از گروههای حامی خود در لبنان حمایت می کند؛ به عبارت دیگر سیاست های ایران چندان در برنامه ها و سیاست های سوریه جایی ندارد. وزارت خارجه آمریکا نیز در ارزیابی که سال گذشته از وضعیت لبنان ارائه داد، با ارائه شواهدی گفت که دمشق در حال بازپس گیری جایگاهی است که پیشتر در صحنه سیاست لبنان داشته است
توجه به این نکته مهم است که سوریه بیش از آنکه به فکر منافع ایران در لبنان باشد، همیشه منافع خود را در آن کشور دنبال کرده و اینگونه نیست که دنبال رو سیاست های ایران -به خصوص در عراق و لبنان- باشد؛ این جنبه از سیاست سوریه است که توجه عربستان را به خود جلب نموده است
جمله مشهوری در دمشق وجود دارد که می گوید سعودی ها در هر ابتکار عملی که در خصوص لبنان انجام می دهند، شکست می خورند، مگر اینکه حاضر شوند با سوریه همکاری کنند. لبنان جزء اولویت های بن سلمان است و وی می کوشد ریاض را بار دیگر به بازیگری مهم در لبنان بدل کند
بن سلمان دوست ندارد میدان بازی را در لبنان به ایران ببازد، بنابراین همان راهی را می رود که بسیاری از اسلافش رفتند؛ راهی که پیشینه آن به بن سعود می رسد و آن چیزی نیست جز کمک خواستن از دمشق برای ایجاد ثبات در لبنان
ایجاد توازن
طبق گزارش ها دلیل دیدار رئیس اطلاعات سعودی از سوریه، تنها به لبنان مربوط نمی شود؛ سعودی ها سالها است که در پشت صحنه با سوریه در تماس هستند. همانگونه که در زمان حافظ اسد، وی توانست سوء ظنی را که سعودی ها بابت حمایت این کشور از ایران علیه صدام -که متحد ریاض بود- داشتند، از بین ببرد و به ریاض دست دوستی و همکاری دهد، بشار اسد نیز این آمادگی را دارد که صرف نظر از حضور ایران در سوریه، با عربستان همکاری کند
تلاش اسد برای ایجاد توازن بین ایران و عربستان، می تواند سعودی ها را مجاب کند که به وی کمک کنند تا کشورش را از ورشکستگی اقتصادی نجات دهد؛ چنانکه می بینیم امارات علنا خواستار رفع تحریم های آمریکا -موسوم به سزار- علیه سوریه شد؛ این کشور همچنین به شکل منظم به سوریه کمک های پزشکی ارسال نموده و در روند بازسازی آن کمک می کند.
ولیعهد سعودی ایده های بزرگی در سر دارد که تحقق آنها نیازمند ایجاد ثبات در سوریه و لبنان است؛ ضمن اینکه این کشور برای کسب نفوذ و جایگاه اولیه اش در لبنان، نیاز دارد که با سوری ها وارد معامله شده و روی کمک آنان حساب کند
بن سلمان پیشنهادات خود را به اسد ارائه داده و در ازای تصدیق پیروزی اسد، خواستار خروج ایران از سوریه شده است. مسئله لبنان چه باشد و چه نباشد، سعودی ها می خواهند که اسد در کنار آنها بایستد تا در شکل دهی به منطقه، از جمله مقابله با نفوذ ترکیه و ایران در منطقه شام، به آنها کمک کند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما