اتحادیه اروپا در راه عادی سازی روابط با سوریه

با آغاز بهار عربی در سال 2011 دولت سوریه اعتراضات ضد نظام را سرکوب کرد و همین امر منجر به بروز جنگ داخلی در آن کشور شد که تا اکنون نیز ادامه دارد. در پی این تحولات، کشورهای عضو اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند به روابط دیپلماتیک خود با دولت بشار اسد پایان دهند. حالا ده سال از آن روزها گذشته و وضعیت دگرگون شده است. سال 2015 نظام به شدت تحت فشار بود اما دخالت روسیه، به اسد امکان داد تا کنترل کشور را در دست بگیرد

توجه بیشتر به سیاست واقعگرا در جنوب اروپا و بالکان

از زمانی که اسد انتخابات ریاست جمهوری را در ماه مه برد، بیشتر کشورهای اروپاییِ شرق مدیترانه نمایندگی های سیاسی خود را در سوریه دوباره برقرار کرده اند. در تحلیل و بررسی این اقدام باید به روابط متشنج این کشورها با ترکیه (یکی از مهمترین دشمنان خارجی اسد) توجه کرد. ترکیه از آوریل 2012 وارد جنگ سوریه شد و با حمایت از گروههای مختلف مخالف اسد، کوشید مرزهای جنوبی خود را از نیروهای ی.پ.گ که با حزب کارگران کردستان در ارتباط هستند ایمن نگه دارد

نزاع بر سر منابع انرژی شرق مدیترانه با آنکارا، یونان و قبرس را تشویق به بازگشایی سفارت خانه هاشان در دمشق کرد. دولت های راست گرای منطقه بالکان نیز با توجه به روابط قوی ای که با روسیه دارند، روابط خود را با سوریه دوباره برقرار کرده اند. مجارستان هم سفارتش را بازگشایی کرد و یک کاردار در ان گماشت.

ترکیه علاوه بر تأثیرگذاری بر سیاست خارجیِ ان دسته از کشورهای اتحادیه اروپا که به روسیه نزدیک هستند، در سیاست پناهنده پذیری اتحادیه نیز نقش مهمی ایفا کرده است. سال 2016 آنکارا در توافق با اتحادیه اروپا، پذیرفت که بیشتر پناهجویان را در ترکیه نگه دارد و به آنان اجازه رفتن به کشورهای اروپایی را ندهد اما در عین حال در استفاده ابزاری از موضوع پناهندگان علیه اتحادیه اروپا درنگ نمی کرد. کشورهای اروپایی که مواجهه با موج بزرگ پناهندگان مسلمان را تهدیدی برای خود می دانستند، به رسمیت شناختن ریاست جمهوری اسد را بهترین راه برای جلوگیری از ورود بیشتر پناهجویان به اروپا دیدند.

انگیزه اروپای شرقی

کشورهای اروپای غربی هم دارند سیاست ضدیت با رژیم اسد را تلطیف می کنند. برای مثال فرانسه از سرسخت ترین مخالفان اسد بود و سال 2012 حتی تا آستانه ورود به جنگ هم پیش رفت، اما واقعگرایی، فرانسه را نیز وادار به تجدیدنظر در موضع خود کرد

گرچه دولت فرانسه رسما هرگونه رابطه با اسد را انکار می کند اما وزیر خارجه سوریه مدعی است که سفارتش در پاریش فعالیت دارد. در واقع هم، وبسایت سفارت به روز است و خطوط تلفن کار می کند

به گفته برخی از رسانه های خبریِ عربی و وزارت خارجه سوریه، حتی در انتخابات ریاست جمهوری ماه مه، رأی دهندگان توانستند در سفارت سوریه در پاریس حضور یافته و رأی خود را به صندوق بریزند. وقتی این موضوع از وزیرخارجه فرانسه در یک کفرانس خبرس در ماه مه پرسیده شد، وی این ادعا را رد نکرد و تنها به گفتن این مطلب که فرانسه آنان را نماینده قانونی مردم سوریه نمی داند اکتفا نمود. بر شواهدی که در اثبات این ادعا وجود دارد، می توان تصاویری را که پسرعموی بشار اسد (که ساکن پاریس است) از خود موقع رأی دهی در سفارت در فیسبوک منتشر کرد، اضافه نمود

در گزارش وزارت خارجه سوریه آمده که آلمان و ترکیه اجازه برگزاری انتخابات را در کشورهای خود ندادند اما با توجه به پست ها و اطلاعیه های سفارت سوریه در پاریس در مورد رأی گیری، بعید است که سرویس های اطلاعاتی فرانسه از رأی گیری در سفارت بی اطلاع بوده باشند

ممکن است عادی سازی رابطه هنوز در دستور کار فرانسه قرار نگرفته باشد اما این کشور انگیزه لازم را برای برقراری مجدد سطحی از رابطه با سوریه دارد. اولین گام در جهت ایجاد رابطه می تواند بازگشایی مرکز زبان عربی سوریه در فرانسه باشد. این مؤسسه پیش از سال 2011 نقش مهمی در آموزش زبان به دیپلمات های فرانسوی و مقامات امنیتی ایفا می کرد

در مورد سایر کشورهای اتحادیه اروپا، بازسازی سوریه می تواند دلیل اصلی برای برقراری روابط در میان مدت باشد. طبق برآورد مؤسسات آلمانی، هزینه بازسازی سوریه بین 250 تا 400 میلیارد دلار است. انتظار می رود که ایران و روسیه به عنوان متحدان اصلی نظام اسد، سودآورترین قراردادها را بدست آورند اما از آنجا که هر دو کشور شرایط اقتصادی بی ثباتی دارند، ممکن است از نظر مالی محدودیت داشته باشند. بنابراین در چنین شرایطی عادی سازی روابط کشورهای اتحادیه اروپا با اسد –هرچند به شکل محدود- می تواند به معنای بهره مندی شرکت های اروپایی از قراردادهای پرسود با سوریه باشد

تجار اروپایی پیشتر هم در صنعت ساخت و ساز سوریه مشارکت داشتند. هم اکنون شرکت فرانسوی سیمان لافاراژ به اتهام دادن رشوه به دولت اسد و داعش برای فعال نگه داشتن کارخانه اش در سوریه تحت محاکمه است. اسناد درز یافته از سرویس های اطلاعاتی فرانسه نشان می دهد که دولت فرانسه از این پرداخت ها اطلاع داشته و سعی نکرده جلوی آن را بگیرد

عادی سازی، یک شبه اتفاق نمی افتد

به گفته جوزف داهر استاد روابط بین الملل دانشگاه لوزان، هنوز برای عادی سازی رابطه زود است و عوامل خارجی مهمی در آن دخیل می باشد. نخست اینکه موضوع سوریه به روابط غرب با ایران ارتباط دارد. قبل از آنکه پنجره بهبودی روابط بین سوریه و اتحادیه اروپا گشوده شود، لازم است که روابط بین تهران و واشنگتن رو به بهتری رود

نتیجه انتخابات ریاست جمهوری 2022 فرانسه نیز عامل مهم دیگری است که باید در نظر گرفت. اگر کاندیدای راست افراطی مارین لوپن انتخاب شود، کشور را به سمت رابطه نزدیک تر با روسیه و در نتیجه آن سوریه پیش می برد. روابط اتحادیه اروپا با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به ویژه امارات هم شاید عامل دیگری باشد که اروپاییان را -به خصوص پاریس که روابط نزدیکی با ابوظبی دارد- تشویق به احیای روابط با دمشق کند

بنابراین سؤال این نیست که آیا اتحادیه اروپا روابطش را با اسد عادی می کند یا نه بلکه سؤال این است که این اتفاق چه زمانی می افتد؟

سیاست هایی که بین سالهای 2011 تا 2016 توسط کشورهای عضو اتحادیه وضع شد و روابط سیاسی و اقتصادی این کشورها را با دمشق قطع کرد، نمی تواند یک شبه تغییر کند. در این مدت همکاری بین دو طرف در زمینه های گوناگون از انرژی گرفته تا فرهنگی متوقف شده و تحریم هایی علیه اسد و حامیان ومتحدانش وضع گشته است

اعتمادی که بین نظام و سایر دولت های جهان ساخته شده بود در طول جنگ داخلی از بین رفت و سالها طول می کشد تا این اعتماد دوباره ساخته شود. همچنین افکار عمومی که در این مدت با دیدن تصاویر مجروحان و آوارگان جنگ، با اسد ضدیت یافته است، طول می کشد که تغییر پیدا کند و عادی سازی رابطه اروپا را با سوریه بپذیرد

بعید است که مؤسسات اروپایی و کشورهای غربی پیش از پایان جنگ داخلی سوریه به سمت عادی سازی روابط پیش روند و پیش بینی زمان پایان جنگ داخلی هم کار راحتی نیست. به نظر نمی رسد که آمریکا فعلا برنامه ای برای خروج از سوریه داشته باشد؛ ترکیه بدنبال تعمیق حضور و نفوذ خود در خاک سوریه و ایجاد منطقه ای حائل بین مرزهای جنوبی خود با گروههای کرد است. همچنین شبه نظامیان اسلام گرا از جمله داعش همچنان قدرت دارند و می توانند مناطق بیشتری را به تصرف خود درآورند

اینکه آینده روابط احتمالی اتحادیه اروپا و سوریه چه می شود باید منتظر ماند و دید

*منبع: اینساید عربیه

مترجم: فاطمه رادمهر