پردیس دانشگاه امام صادق که در منطقه ای مرفه نشین در شمال تهران واقع شده، یکی از چشمگیرترین معماری های مدرن پایتخت را دارد. این پردیس که قبل از انقلاب مرکز مطالعات مدیریت ایران نام داشت، برای تربیت مدیران کارآمد در زمینه های اقتصادی و صنعتی با همکاری و نظارت دانشگاه هاروارد ساخته شده بود.
گرچه با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1979 برنامه هایی که برای این مرکز در نظر گرفته شده بود تغییر کرد، اما این دانشگاه همچنان به عنوان مکانی برای تربیت نخبگان سیاسی عمل می کند.
دانشگاه امام صادق سال 1982 تأسیس شد و اولین دانشگاهی بود که پس از انقلاب فرهنگی و پاکسازی دانشگاهها از اساتید و دانشجویان دگراندیش، آغاز به کار کرد. آن زمان دانشگاه با تمرکز بر دروس الهیات، علوم سیاسی و حقوق به آموزش سیاستمداران و حقوقدانانی می پرداخت که مبلغ اسلام باشند. پس از مدتی ارتباطات، مدیریت و امور مالی به رشته هایی که ارائه می داد افزوده شد. امروزه بودجه این دانشگاه از طریق مجاری مختلف از جمله کارخانه هایی که با کمک خیرین ثروتمند ساخته شده و بنیادهای مذهبی همچون آستان قدس تأمین می شود.
شبکه های ارتباطی که در این دانشگاه ایجاد شده، از دیرباز کلید رسیدن به رده های بالای سیاسی بوده است. بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق به مناصبی در دولت های مختلف رسیدند؛ اما هیچگاه به اندازه ای که اکنون در دوران ریاست جمهوری رئیسی می بینیم، نفوذشان زیاد نبوده است.
اخذ پذیرش از دانشگاه امام صادق کار راحتی نیست. داوطلبان باید در امتحان ورودی و در مصاحبه ای که از اعتقادات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی داوطلبانه پرسیده می شود قبول شوند. وفاداری داوطلبان به ایدئولوژی جمهوری اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد؛ اما مسائل مذهبی تنها معیار قبولی آنان نیست. دانشگاه واقعا بدنبال بااستعدادترین و باهوش ترین جوانان است؛ البته مادامی که آنان مایل به خدمت به کشور در چارچوب قانون اساسی فعلی باشند.
در بین دانشجویان، همیشه تعدادی اصلاح طلب هم وجود دارند. برای مثال می توان از عبدالله رمضان زاده سخنگوی دولت محمد خاتمی و مصطفی کواکبیان سیاستمدار سابق نام برد.
محسن یکی از فارغ التحصیلان امام صادق است که در دولت کنونی کار می کند. وی می گوید: «وقتی از بیرون به دانشگاه نگاه می کنیم فقط فارغ التحصیلان انقلابی و محافظه کار امام صادق را می بینیم که نماینده طیف خاصی هستند و در اکثریت قرار دارند. اما در حقیقت فارغ التحصیلان زیادی هستند که به شرایط فعلی انتقاد دارند و اصلا محافظه کار نیستند».
دانشگاه در اواخر دهه دوهزار به وضوح عرصه را بر اساتید و دانشجویانی که در طیف های دیگر بودند تنگ کرد. دانشجویان با استعدادی که دیدگاههای محافظه کارانه نداشتند دانشگاه را ترک کردند، اساتید اخراج شدند و جای خود را به چهره های کمتر شناخته شده ای که فارغ التحصیل همان دانشگاه بودند دادند.
حسین از فارغ التحصیلان دانشکده حقوق امام صادق از این تغییرات ابراز تأسف می کند: «این دانشگاه درخشان ترین سالهای خود را در سال 1995 و پس از آن شاهد بود زیرا از شایسته ترین اساتید دانشگاههای برجسته سراسر کشور برای تدریس دعوت می کرد. اساتید صلاحیت بالایی داشتند و دانشجویان از نظر علمی و مذهبی کمتر تحت فشار بودند. حتی می توان ادعا کرد که در آن زمان امام صادق برترین دانشگاه ایران بود» با گذشت زمان دوره های حوزوی در برنامه درسی دانشگاه افزوده شد. امروزه تقریبا تمام دپارتمان های دانشگاهی با عبارت «آموزه ای اسلامی» شروع می شوند. برای نمونه می توان به آموزه ها و حقوق اسلامی یا آموزه ها و اقتصاد اسلامی اشاره کرد. برای تکمیل مدرک کارشناسی، دانش آموزان باید علاوه بر مطالعه سایر زبان های خارجی مانند انگلیسی و فرانسه، در زبان عربی و آموزه های اسلامی نیز تخصص داشته باشند.
آنچه در دانشگاه ثابت باقی مانده، هویت جمعی است که توسط دانشگاه و شبکه های ارتباطی بین دانشجویان با فارغ التحصیلانی که در پست های مختلف سیاسی حضور دارند، تقویت می شود. به عبارت دیگر دوستی هایی که دانشجو در دانشگاه ایجاد می کند، برای آینده شغلی اش مهمتر از باورهای ایدئولوژیک او است. محسن می گوید: «هرجا فرصت شغلی وجود داشته باشد فارغ التحصیلان امام صادق از هم حمایت می کنند و دوستانِ هم دانشگاهی خود را علیرغم اختلاف نظر دعوت می کنند تا آن شغل را تصاحب نمایند».
یکی از روش های مورد علاقه فارغ التحصیلان امام صادق برای اعمال نفوذ، ایستگاههای رادیویی و تلویزیونی است که رسما تحت پوشش صدا و سیمای جمهوری اسلامی قرار دارد. امام صادقی ها قبل از راهیابی به بخش هایی که کار سیاستگذاری های فرهنگی را انجام می دهد، به بخش خبر وارد شدند. پیمان جبلی یکی از آنان است که به تازگی توسط آقای خامنه ای به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد.
پس از ریاست جمهوری احمدی نژاد، امام صادقی ها مجال بیشتری برای در اختیار گرفتن پست های کلیدی یافتند. از جمله این افراد سعید جلیلی بود که به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و مذاکره کننده هسته ای ایران منصوب شد.
به محض به قدرت رسیدن حسن روحانی در سال 2013 دولت وی در پی جذب فارغ التحصیلان دانشگاههای خارجی و تکنوکرات های غیرایدئولوژیک برآمد، اما فارغ التحصیلان امام صادق را نیز نادیده نگرفت. به عنوان مثال از حسام الدین آشنا استاد ارتباطات دانشگاه امام صادق به عنوان مشاور خود بهره برد.
رئیسی هم بارها گفته که وزیران و کارکنان خود را از میان افراد انقلابی انتخاب خواهد کرد و کابینه وی نشان می دهد که وی مناصب دولتی را تا حد زیادی به فارغ التحصیلان امام صادق سپرده است.
دو وزیر جوان دولت رئیسی –احسان خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی و حجت الله عبدالملکی وزیر تعاون- هر دو قبل از پاکسازی ایدئولوژیک دانشگاه امام صادق در دهه 2000 از آن دانشگاه فارغ التحصیل شدند. همچنین میثم لطیفی از اعضای هیدت علمی امام صادق به عنوان رئیس سازمان امور اداری و استخدامی منصوب شده است. انتظار می رود که لطیفی فارغ التحصیلان امام صادق را برای کار در این سازمان استخدام کند. رئیسی غلامحسین اسماعیلی از دیگر دانش آموختگان امام صادیق را به عنوان رئیس دفتر خود گماشت؛ اسماعیلی پیشتر سخنگوی قوه قضائیه بود. از دیگر فارغ التحصیلان امام صادق که در کابینه حضور دارند می توان به محمد حسینی که زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد وزیر فرهنگ بود، به عنوان معاونت رئیس جمهور در امور مجلس و علی باقری کارمند سابق تیم مذاکره کننده هسته ای در زمان جلیلی به عنوان معاون ارشد وزیر خارجه و از مذاکره کنندگان ارشد هسته ای نام برد. باقری دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه امام صادق است و دیدگاههایش در خصوص برنامه هسته ای بسیار نزدیک به دیدگاههای جلیلی است.
اگر چه نمی توان نفوذ فارغ التحصیلان امام صادق در دولت رئیسی را انکار کرد اما هرگونه موفقیت یا شکست در مذاکرات هسته ای و محقق شدن یا نشدن سایر وعده های انتخاباتی رئیسی، به عوامل دیگری بستگی دارد زیرا نهادهای موازی قدرتمندی هستند که نقش های مهمی در فرایند تصمیم گیری در ایران ایفا می کنند.
به گفته حسین: «فارغ التحصیلان امام صادق تعاملات خوبی با سپاه و دفتر رهبر انقلاب دارند. برخی از این دانش آموختگان که اکنون هم به دولت پیوسته اند به رغم شایستگی های علمی، دیدگاههای انقلابیِ رادیکالی دارند و به هیچ وجه از اعتقادات خود عقب نشینی نمی کنند؛ امری که ممکن است دولت رئیسی را با چالش روبرو کند».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما