گزارش‌ها از عراق نشان می‌دهد که بغداد در حال توسعه نقش دیپلماتیک خود در منطقه می‌باشد و علاوه بر میانجیگری بین ایران و عربستان، گفتگوهایی را بین ایران، مصر، اردن و امارات ترتیب داده است. مسیری که عراق در پیش گرفته، می‌تواند به پر کردن خلأ دیپلماسی در منطقه بینجامد و جلوی گسترش بیشتر توافقنامه ابراهیم را بگیرد.
پر کردن خلأ دیپلماسی در منطقه
در خاورمیانه نهادی وجود ندارد که کشورهای منطقه در آن با یکدیگر گفتگو کرده و در مورد مسائل مختلف تصمیمی جمعی بگیرند؛ بنابراین در مورد موضوعات مختلف اجماعی از سوی کشورها صورت نمی‌گیرد. غالبا گفتگوها به صورت دوجانبه انجام می‌شود و هیچ تعهد منطقه‌ای و چند جانبه‌ای وجود ندارد.
ابتکار دیپلماسی ایرانی-عربیِ بغداد می‌تواند با معرفی عراق به عنوان محلی برای همزیستی و گفتگوی ایرانیان و اعراب، این خلأ دیپلماتیک را در منطقه پر کند.
عربستان و امارات هر دو اهمیت زیادی به روابط دوجانبه با عراق می‌دهند و مصر و اردن نیز از سال 2019 تاکنون پنج بار با مقامات عراق دیدارهای سه‌جانبه داشته‌اند. ویژگی مشترکی که در این گفتگوها وجود دارد، تمرکز مقامات کشورهای عرب بر قدرت نرم بغداد و مبادلات اقتصادی با این کشور است. به گفته زیدون الکنانی محقق مرکز عرب «از آنجا که این کشورها نمی‌توانند با قدرت نظامی ایران در عراق رقابت کنند و لذا توانایی مهندسی سیاستِ عراق را ندارند، تلاش می‌کنند تا از طریق روابط اقتصادی جای پایی برای خود در آن کشور باز کنند».
دیپلماسی بغداد اینگونه است که می‌کوشد از رقابت بین ایران و اعراب استفاده کند و خود را بازیگری بی‌طرف نشان دهد که می‌توان روی میانجیگری آن برای انجام گفتگو بین کشورهای خاورمیانه حساب کرد. این میانجیگری عراق را به ابزاری برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای تبدیل کرده و همزمان آن را به چالشی برای توافقنامه ابراهیم بدل نموده است.
عراق در مقابل توافقنامه ابراهیم
یکی از اهداف انعقاد توافقنامه ابراهیم این بود که بستری برای ایجاد ائتلافی منطقه‌ای بین اسرائیل و اعراب باشد اما طراحان توافق موفق نشدند ایده خود را به کشورهای مسلمان بیشتری بفروشند و کشورهای بیشتری را جذب توافق کنند.
این توافق حتی برخی از چالش‌های منطقه‌ای را تشدید نمود؛ برای مثال عادی‌سازی رابطه اسرائیل و مراکش، تنش مراکش با الجزایر را بیشتر کرد و الجزایر توافق را دلیل اصلی قطع رابطه دوجانبه با رباط اعلام نمود. ریاض هم از پیوستن به توافقنامه امتناع کرد زیرا می‌دید که تل‌آویو بدنبال ایجاد ائتلاف علیه تهران است و در این شرایط نمی‌خواست با پیوستن به توافقنامه، تنش‌های با ایران را افزایش دهد.
در چنین شرایطی عراق موفق شد اعتماد جهان عرب را به خود جلب کند، امکان دیپلماسی و گفتگوهای چندجانبه را در خاورمیانه فراهم نماید و به کشورهای عرب گزینه بهتری به جای پیوستن به توافق ابراهیم دهد. این کشور اوت 2021 کنفرانس بغداد را برای ایجاد همکاری بین کشورهای منطقه راه‌اندازی کرد. در این کنفرانس تمام طرف‌هایی که اکنون در دیپلماسی ایرانی-عربی عراق مشارکت دارند، حضور داشتند. امانوئل مکرون نیز در این نشست بود و آمریکا هم از تبدیل عراق به عنوان کشوری برای انجام گفتگوهای منطقه‌ای حمایت کرد.
توافقنامه ابراهیم منطقه را بیشتر دوقطبی می‌کند لذا در مقایسه با آن، دیپلماسی عراق راهی بسیار امن‌تر به‌نظر می‌رسد. همچنین در توافقنامه، آمریکا برای جلب رضایت امارات و مراکش برای امضای آن، به فروش جنگنده‌های اف35 به امارات چراغ سبز نشان داد و گفت ادعای مراکش را در مورد صحرای غربی به رسمیت می‌شناسد؛ این درحالی است که به نتیجه رسیدن ابتکارات دیپلماتیک عراق، به رضایت و همراهی آمریکا متکی نیست. به گفته تریتا پارسی از انجا که آمریکا مایل است از خاورمیانه خارج شود این ویژگی یک مزیت کلیدی برای دیپلماسی عراق به شمار می‌رود.
پارسی کنفرانس بغداد و توافقنامه ابراهیم را دو الگوی دیپلماتیک متفاوت در منطقه توصیف کرد و گفت: «توافقنامه عمدتا از طریق رشوه یا فشار آمریکا، بر خاورمیانه تحمیل شد؛ ولی دیپلماسی عراق اقدامی خودجوش است که کشورهای منطقه با اختیار خود و بدون دخالت عناصر خارجی در آن مشارکت دارند. این کشورها می‌خواهند بدون دخالت سیاسی و نظامی واشنگتن، در خاورمیانه ثبات برقرار کنند»
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما