آیا روابط رو به رشد چین و کشورهای خلیج فارس به ضرر ایران تمام می شود؟
چین تقریبا دو سال پیش قرارداد مشارکت راهبردی جامع 25 ساله را با ایران امضا کرد و قرار است در مورد همکاری های اقتصادی بیشتر با تهران گفتگو کند اما با افزایش تنش های ژئوپلیتیک، ترتیبات این همکاری مبهم باقی مانده است
شی جین پینگ رئیس جمهور چین ماه گذشته وارد عربستان شد، در نشستی با حضور کشورهای حاشیه خلیج فارس شرکت کرد و متعهد شد برای ایجاد ثبات در منطقه تلاش کند. پس از این نشست بیانیه مشترکی صادر شد که در ان پکن با نشان دادن همبستگی خود با کشورهای عرب منطقه، ایران را تضعیف می کرد
در گذشته پکن سعی می کرد فاصله خود را با درگیری های خاورمیانه حفظ کند اما این بار حمایت خود را به وضوح از ادعاهای ارضی امارات نشان داد
رهبران در این بیانیه بر حمایت خود از تلاش های صلح آمیز از جمله ابتکار و تلاش امارات برای رسیدن به راه حلی مسالمت آمیز جهت حل موضوع جزایر سه گانه از طریق مذاکرات دوجانبه، تأکید کردند
جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی که در تنگه هرمز واقع شده اند از سال 1971 درست پس از خروج بریتانیا از منطقه ای که اکنون امارات متحده عربی نام گرفته، تحت مدیریت ایران بوده اند اما ابوظبی آنها را بخشی از قلمرو خود می داند
مطابق انتظار دخالت پکن در این مناقشه انتقاد ایران را برانگیخت. چانگ هوا سفیر چین در تهران چند روز پس از اجلاس برای ابلاغ نارضایتی شدید ایران احضار شد و محمد کشاورززاده نماینده ایران در چین نیز یادداشت اعتراض آمیزی به پکن تسلیم کرد
اما حقیقت این است که سیاست خارجی ایران در برابر گسترش روابط چین و کشورهای خلیج فارس گزینه های محدودی دارد
این نخستین بار است که چین دست از توازن بین پادشاهی های خلیج فارس و ایران برداشته و به قیمت ناخشنودی یکی از شریکان استراتژیک خود، در حمایت از شریک دیگر موضع گرفته است
حمیدرضا عزیزی از اعضای مهمان در مؤسسه علوم و سیاست برلین می گوید که موضع چین در مورد جزایر سه گانه به شکل بی سابقه ای بر روابط ایران و چین تأثیر گذاشته است «پکن و مسکو می دانند که ایران هیچ جایگزینی ندارد. این بیانیه نقطه عطفی در روابط تهران و پکن بود و نشان داد که روابط ایران با چین از مشارکت استراتژیک، به اتکا و نیازمندی به چین تقلیل یافته است»
البته در این میان چند اتفاق مثبت هم در روابط بین دو کشور رخ داد. با پهلوگیری یک کشتی کانتینری چینی در چابهار، اولین خط کشتیرانی که چین را به بندر چابهار متصل می کند راه افتاد؛ چندی پیش هم چین اولین کنسولگری خود را در بندرعباس راه اندازی کرد
اما اینکه چین توازن بین ایران و رقیبان منطقه ای اش را بر هم زده و جانب اعراب را گرفته است، چند دلیل دارد: نخست اینکه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تحریم نیستند و بازاری باثبات برای سرمایه گذاری دارند. در کنار اینها شکست مذاکرات برجام، به جایگاه ایران آسیب رسانده و این کشور را بیش از پیش تضعیف کرده است
وقتی برجام در هاله ای از ابهام باشد، آینده ایران نامشخص است و اجرای توافق 25 ساله تقریبا غیرممکن می شود. به گفته عزیزی: «احتمالا شاهد تحریم های بین المللی علیه ایران خواهیم بود؛ در نتیجه شرکت های چینی برای فرار از تحریم های ثانویه با ایران تعامل نخواهند داشت»
رویکرد جدید پکن در قبال ایران باعث شده است که مردم و منتقدان، حاکمیت را سرزنش کنند. روزنامه شرق ماه گذشته هشدار داد که با ادامه این روند «ایران در روابط بین الملل بازیگری منفعل خواهد شد»
عزیزی خاطرنشان می کند: «به دلیل اعتراضات گسترده اخیر در ایران، اعتماد سرمایه گذاران آسیب دیده است. چشم انداز روشنی برای سرمایه گذاری در ایران وجود ندارد و حتی چین نیز دیگر علاقه مند به تجارت با تهران نیست. از آنجا که کشورهای خلیج فارس سیاست خارجی متعادل تری دارند، گزینه های جذاب تری برای تجارت هستند»
ایران اگر روابط بهتری با غرب داشت، می توانست کمی از سیاست «نگاه به شرق» دور شود ولی فضای کمی برای مانور در اختیار تهران باقی مانده است
یک دیپلمات اروپایی در اسلام آباد می گوید «سفر شی پینگ به عربستان از نگاه ایران مغفول نمانده است. واکنش کمال خرازی وزیر خارجه پیشین ایران نارضایتی عمیق رهبران ایران را در زمانی که طرف ایرانی با سیاست نگاه به شرق در صدد تقویت روابط با پکن بود، نشان می دهد»
خرازی ماه گذشته گفت که موضع چین در مورد تمامیت ارضی ایران در رابطه با جزایر سه گانه اشتباه بوده و حاکمیت ایران بر جزایر را با حاکمیت چین بر تایوان تشبیه کرد
اما به نظر می رسد که روابط چین و تهران بدون تغییری ادامه یابد. در این خصوص این دیپلمات اروپایی گفت: «تهران هیچ علاقه ای به تغییر رویکرد سیاست خارجی خود ندارد و پوشش مطلوب رسانه های چینی از خبر افتتاح کنسولگری چین در بندرعباس نشان می دهد که چین هم دوست دارد از سوء تفاهم ایجاد شده عبور کند»
هو چونهوا معاون نخست وزیر چین پس از نشست چین و کشورهای خلیج فارس در تلاش برای رفع کدورت ها از ایران بازدید کرد و راههای تقویت مشارکت استراتژیک جامع 25 ساله را مورد بحث و بررسی قرار داد
تأثیر تولیدات فرهنگی کره بر روابط کره جنوبی و ژاپن
اجلاس سه جانبه چین، ژاپن و کره جنوبی که سالی یک بار برگزار می شود، سال 2022 برای سومین سال متوالی به حالت تعلیق درآمد. دلیل این تعلیق آن بود که توکیو و سئول بر سر موضوع کار اجباری در زمان جنگِ بین دو کشور، به توافق نرسیده اند. بر اساس حکم دادگاه عالی کره در سال 2018 دو شرکت ژاپنی باید به کره غرامت بپردازند و همین امر بر روابط دو کشور سایه افکنده است
درحالی که روابط سیاسی بین کره و ژاپن پرتنش است، مبادلات فرهنگی بین دو کشور به روند افزایشی خود ادامه می دهد. برای نمونه در مراسم ویژه شب سال نو در ژاپن سه گروه دختر کره ای به اجرای مراسم موسیقی پرداختند
اگرچه ژاپن و کره جنوبی روابط دیپلماتیک خود را در سال 1965 عادی کردند، ولی دیپلماسی فرهنگی و واردات و صادرات محصولات فرهنگی تا سال 1998 بین دو کشور جریان نداشت تا اینکه کیم دائه جونگ رئیس جمهور کره با اتخاذ سیاست درهای باز تصمیم به گسترش رابطه با ژاپن گرفت و محدودیت هایی را که بر سر واردات محصولات فرهنگی ژاپنی وجود داشت، به صورت یکجانبه لغو کرد
از آن زمان مبادلات فرهنگی بین دو کشور رونق گرفت و این درحالی است که مناقشاتی همچون زنان آسایشگر[1] و اختلافات ارضی دو کشور همچنان جریان دارد. بنابراین در دوران کیم (2003-1998)روابط ژاپن و کره بسیار خوب شد و دیپلماسی فرهنگی کره تأثیر قابل توجهی در ژاپن گذاشت
از آغاز قرن 21 ژاپن در سه مرحله با موج هالیو[2] مواجه شد. موج نخست عمدتا با پخش درام های کره ای همراه بود؛ سال 2003 سریال «زمستان سوناتا» پخش شد و سال بعد وقتی بازیگر اصلی آن Bae Yong-joon از توکیو دیدار کرد، فرودگاه مملو از هواداران او شد. از اواسط دهه 2010 تا 2015 موج دوم هالیو با ظهور گروههای موزیک پاپ کره ای همچون BoA, TVXQ, Super Junior, KARA, and Girls’ Generation رخ داد. موج سوم از سال 2015 اغاز شد و گروههای جدید پاپ کره ای همچون BTS, Seventeen, TWICE این موج را رهبری کردند
طرفداران موج اول هالیو عمدتا زنان ژاپنی بین 40 تا 60 سال بودند. آبه آکی همسر شینزو آبه نخست وزیر ژاپن برخلاف شوهر خود، موضع خود را در حمایت از کره جنوبی پنهان نمی کرد و به زبان کره ای تسلط خوبی داشت. هاتویاما میوکی دیگر بانوی اول ژاپن نیز از اهمیت حفظ روابط پایدار با کره جنوبی حمایت می کرد
در مقابل مخالفت هایی نیز با هالیو وجود داشت. سال 2005 با حمایت شینزو آبه یک کتاب کمیک با عنوان «نفرت از موج کره ای» منتشر شد و به ظهور تظاهرات هایی علیه هالیو انجامید که توسط روشنفکران دست راستی ژاپن حمایت می شد. کسانی که در فضای آنلاین علیه هالیو فعالیت می کردند، تقریبا همه مرد بودند و به عنوان افرادی «ملی گرا، مردسالار و بیگانه هراس» شناخته می شدند
انیمیشین های ژاپنی ابزار دیگری بود که مخالفان از آن علیه هالیو بهره می بردند؛ از جمله این انیمه ها، یک انیمیشین موزیکال 12 قسمتی بود که «برادران نریما دایکون» نام داشت و در آن جمعیت قومی کره در ژاپن هدف انتقاد و حمله قرار می گرفتند
در موج اول هالیو، زنان میانسال ژاپنی که از فرهنگ سنتی و مردسالار ژاپن که در کتاب های کمیک و انیمیشین ها نمایش داده می شد بیزار بودند، هالیو را جایگزینی مناسب می دیدند و از آن حمایت می کردند.
اما در موج دوم و سوم هالیو گرچه همچنان عمده طرفداران زن هستند، ولی تعداد مردان بیشتر شده است. این جوانان که می کوشند از اهداف و برنامه های سیاسی احزاب دست راستی که ضد کره هستند فاصله بگیرند، از اینکه تمایل خود را نسبت به کره جنوبی آشکارا نشان دهند ابایی ندارند
بنابراین یک تناقضی بین روابط سیاسی و فرهنگی دو کشور وجود دارد؛ از یکسو نظرسنجی انجام شده توسط مؤسسه Genron GPO در سال 2021 نشان می دهد که 81% کره ای ها و 48.8 درصد ژاپنی ها نسبت به روابط دوجانبه دیدی منفی دارند و از سوی دیگر 64.4 درصد از ژاپنی های زیر 40 سال اعتراف کردند که از فرهنگ پاپ کره ای لذت می برند و 77.8% از این جوانان تصور خوبی نسبت به کره جنوبی دارند. این نشان می دهد که دیپلماسی فرهنگی کره جنوبی در ژاپن از اواخر دهه 2010 به این سو موفقیت آمیز بوده و هرچه روابط سیاسی دو کشور بد شود، جوانان ژاپنی از مصرف محصولات فرهنگی کره منصرف نمی گردند
مشارکت سیاسی جوانان در ژاپن به کمترین حد در تاریخ این کشور رسیده و جدایی سیاست و فرهنگ در روابط ژاپن و کره یک نگاه رو به رشد در میان آنان است. این بدان معنی است که جوانان ژاپنی به جای اینکه تحت تأثیر ایدئولوژی ضد کره ی رسانه های جریان اصلی (که به اعتقاد جوانان در انحصار محافظه کاران راست گرا است) قرار بگیرند، از محصولات فرهنگی کره ای روز به روز لذت بیشتری می برند
کوتاه سخن اینکه گسترش چشمگیر هالیو در ژاپن، نگاه مردم این کشور را نسبت به کره جنوبی، به دو گروه طرفداران کره و جناح راست ضد کره تقسیم کرده است و از آنجا که تدوین سیاست خارجی ژاپن هنوز در دست سیاستمداران دست راستی است و دولت همچنان نگرش خصمانه ای نسبت به کره جنوبی دارد، در بین مردم نیز در مجموع نگاه راست ضد کره همچنان نگاه غالب می باشد. علاوه بر این، رابطه فرهنگی دو کشور در برابر درگیری های دیپلماتیک آسیب پذیر است
با روی کار آمدن کابینه میانه رو کیشیدا در ژاپن و روی کار آمدن دولت محافظه کار یون در کره جنوبی، فرصت نادری برای دو کشور پیش آمده تا روابط دوجانبه را با پرداختن به موضوعات اساسی بهبود ببخشند
تدریس هولوکاست در مدارس امارات
امارات متحده عربی پس از امضای توافقنامه ابراهیم در سال 2020 هولوکاست را در برنامه درسی سطوح ابتدایی و متوسطه گنجانده است. سفارت امارات در واشنگتن در نامه ای تأیید کرد که «در پی توافق تاریخی ابراهیم اکنون هولوکاست را در برنامه درسی مدارس ابتدایی و متوسطه گنجانده ایم»
دبورا لیپستاد فرستاده ویژه آمریکا برای مبارزه با یهودی ستیزی، تصمیم امارات را ستود. او در توییتر خود نوشت: «آموزش هولوکاست برای بشریت ضروری است این درحالی است که بسیاری از کشورها به دلایل سیاسی این موضوع را کم اهمیت جلوه می دهند. من از امارات برای این اقدام تشکر می کنم و انتظار دارم که دیگران نیز به زودی به این تصمیم بپیوندند»
دلیل اهمیت این موضوع چیست: به گزارش رسانه ها وزارت آموزش امارات در حال حاضر با هماهنگی مؤسسه نظارت بر صلح و تساهل فرهنگی در آموزش مدارس، روی برنامه های جدید درسی کار می کند. موضوع هولوکاست قبلا هرگز در مدارس امارات گفته نمی شد؛ علاوه بر این جهان عرب مملو از تئوری های توطئه، نشریات ضد یهودی و انکار قتل سیستماتیک شش میلیون یهودی در زمان جنگ جهانی دوم توسط آلمان نازی بود
علی النعیمی عضو شورای ملی فدرال و میانجی توافقنامه ابراهیم، در جریان میزگردی در مؤسسه واشنگتن در نوامبر گذشته گفت که هولوکاست نه یک تراژدی یهودی که یک تراژدی انسانی است و باید در مورد آن صحبت شود «یک تراژدی در مقیاس هولوکاست نه تنها یهودیان که کل بشریت را هدف قرار می دهد. بنابراین مردم و شخصیت های دانشگاهی باید تشویق شوند تا در مورد آن بحث کنند، از ارزش های مشترک انسانی محافظت نمایند و اختلافات سیاسی را کنار بگذارند»
سپتامبر گذشته عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات اولین مقام ارشد عرب بود که به بنای یادبود هولوکاست در اورشلیم ادای احترام کرد. امارات در حال حاضر می کوشد به عنوان کشوری صلح طلب در منطقه ایفای نقش کند
از زمان امضای توافق ابراهیم چند گام برای تحکیم این توافق برداشته شده است. سال 2021 امارات اولین نمایشگاه یادبود هولوکاست را در دبی برپا کرد و چندتن از بازماندگان هولوکاست برای گفتن داستان های خود با هواپیما به دبی آمدند
تعداد اعضای جامعه یهودی امارات از زمان توافق ابراهیم رو به افزایش گذاشته است. امارات با اسرائیل روابط تجاری برقرار کرده و درحال ساخت کنیسه است
توافق ابراهیم که بین اسرائیل، امارات، بحرین و مراکش امضا شد، نقشی اساسی در شناساندن فرهنگ و تاریخ یهود در کشورهای عربی داشت. مراکش سال 2018 اعلام کرد که هولوکاست را در برنامه درسی خود گنجانده است
این توافقنامه نه تنها باعث به رسمیت شناخته شدن اسرائیل شده که تأثیر فرهنگی و اقتصادی نیز داشته است و از زمان امضای توافق مبادلات فرهنگی و تجاری در همه بخش ها از علم گرفته تا بهداشت و گردشگری رونق گرفته است
سال 2021 تجارت بین اسرائیل و امارات به حدود 1.2 میلیارد دلار رسید و امیر هایک سفیر اسرائیل در امارات پیش بینی کرد که تجارت بین دو کشور در سه سال آینده به 5 میلیارد دلار خواهد رسید
البته با گذشت دو سال از توافق ابراهیم، می بینیم که عضو جدیدی به توافق نپیوسته و بدلیل وضعیت فلسطین برخی از تعهدات انجام نشده است. بر اساس گزارش ها تا وقتی که مسئله فلسطین حل نشود مردم عرب اشتیاقی برای عادی شدن رابطه با اسرئیل از خود نشان نمی دهند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما