شکستن موانع و تلاش برای استقلال
مجمع خبرنگاران زن عراقی در گران ترین هتل شهر میزبان جشنی است تا از اعضای خود و سایر زنان روزنامه نگار از سراسر جهان عرب تجلیل کند. گرچه مردان نیز به مهمانی دعوت شده اند ولی زنان در اکثریت هستند. حتی جایزه ای که در طول مراسم به خبرنگاران داده می شود، از یک زن الهام گرفته شده است؛ عطوار بهجت روزنامه نگار عراقی و گزارشگر شبکه العربیه.
او سال 2006 هنگامی که از حمله القاعده به حرم امام عسکری علیه السلام در سامرا گزارش می داد، ربوده شد و به قتل رسید. این حمله باعث بروز جنگ داخلی خونینی بین سنی ها و شیعیان شد؛ بغداد که از آن دوران آسیب شدیدی دیده بود، اکنون به آرامی از حالت جنگی خارج می شود.
جایزه عطوار بهجت هرساله در روز جهانی زن به خبرنگاران زن کشورهای عرب مانند مصر، اردن، عربستان، یمن و عراق که در کار خود شجاعت و بی باکی نشان داده اند، داده می شود.
نبراس معموری رئیس این مجمع که خود به مدت 32سال به عنوان روزنامه نگار در تلویزیون و روزنامه کار می کرد، می گوید: «13 سال پیش که مجمعی برای زنان روزنامه نگار راه اندازی کردیم، ده دوازده نفر بودیم. سفارت آلمان از کارگاه ها و برنامه های آموزشی که برگزار می کردیم حمایت مالی می کرد؛ کمیته حفاظت از روزنامه نگاران ایالات متحده نیز حامی ما بود». امروز این مجمع بخشی از برنامه زنان سازمان ملل است و بیش از 400 عضو دارد؛ زنانی که فعالانه در سراسر عراق به عنوان روزنامه نگار کار می کنند.
آگاهی بخشی در مورد خشونت علیه زنان، ازدواج کودکان و آزادی بیان در عراق، بخشی از فعالیت های مجمع است و برای این منظور نشریه ای به نام صوتها منتشر می کند.
مجاهد ابوالحیل تنها سخنران مرد مراسم و عضو کمیسیون دولتی رسانه و ارتباطات است. او از فعالیت های مجمع و پیشرفت زنان در عراق تمجید نموده، خاطر نشان می کند که هنوز راه درازی مانده است تا روزنامه نگاری در عراق جایگاه خود را بازیابد. هنوز هیچ رسانه مستقلی در کشور وجود ندارد و رسانه ها به احزاب سیاسی و گروههای مذهبی وابسته هستند.
به گفته نبراس معموری هدف اولیه این مجمع برابری جنسیتی در رسانه هاست «زنانی که در این حوزه کار می کنند بیش از مردان تحت فشار هستند و برای رسیدن به حقوق خود بیشتر باید بجنگند». آنیتا ارشاگیان از زنان ارمنی عراقی که به عنوان مترجم کار می کند نیز می گوید: «روزنامه نگاران دائما در شبکه های اجتماعی در معرض انتقاد هستند و این امر در مورد زنان بیشتر است».
روان الزیدی از جمله مهمانان است. او پس از پایان تحصیلاتش، در تلویزیون عراق کار پیدا کرد ولی نتوانست فشار کار را تحمل کند و تصمیم گرفت به جای خبرنگار، کارآفرین شود «به عنوان یک زن روزنامه نگار، شما با انتقاد دائمی از همه طرف مواجه هستید».
روان شرکتی تأسیس کرد که کارش جنگل کاری بین رودهای فرات و دجله است. این منطقه به شدت تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار دارد. درختانی که شرکت وی می کارد، درختان خرما هستند. عراق به درختان نخلش معروف است و می توان تصاویر نخل را روی کارت های ویزیت، آرم شرکت ها و پرچم ها در سراسر کشور دید.
روزی بهترین خرمای جهان متعلق به بین النهرین بود ولی از آن روزها مدتها گذشته و بسیاری از نخل ها از بین رفته است. روان می خواهد این شرایط را تغییر دهد؛ سال 2018 او ایده کاشت میلیون ها درخت نخل را مطرح کرد و تصمیم گرفت این ایده را به تجارت بدل کند.
همه چیز با وام بانکی شروع شد. او می گوید: «می خواستم کل زنجیره را خود تأمین کنم، از کاشت تا برداشت و عرضه محصول به مصرف کننده». آگاهی عمیق از خواص خاک در مناطق مختلف، نیاز آبی و آبیاری مناسب، پیش نیاز رشد خوب درخت نخل است «ما از صفر تا صد کار حضور داریم و بر تمام مراحل نظارت می کنیم». النخله نام شرکت روان است که هم اکنون 50 نفر را در استخدام دارد و در سراسر کشور از دیوانیه و کوت در جنوب گرفته تا موصل در شمال فعالیت می کند. به گفته وی موصل قبلا آب و هوای خنک تری داشت ولی در نتیجه تغییرات اقلیمی، شهر گرمتر شده است «امروز می توانیم در آنجا هم نخل بکاریم». روان به دلیل فعالیت های خود در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی و گرمی هوا، سال 2022 برنده جایزه انرژی اتریش (مهمترین جایزه اتریش در حوزه محیط زیست) شد.
در 20 سال گذشته وضعیت زنان عراقی فرازو فرودهای زیادی داشته است. گرچه صدام زنان را به طور خاص هدف قرار نداد ولی هرکس اقتدار او را زیر سؤال می برد، بیرحمانه مورد آزار و اذیت قرار می گرفت و این شامل زنان نیز می شد. ولی بسیاری معتقدند زنان در دوران دیکتاتوری صدام حقوق بیشتری داشتند.
پس از پیروزی گروههای مذهبی در انتخابات، ورود به پارلمان، تشکیل دولت و پر کردن خلأ قدرت در پی تهاجم آمریکا در سال 2003 این زنان بودند که بیشترین آسیب را متحمل شدند. عراقی هایی که در ایران در تبعید به سر می بردند، پس از بازگشت، آداب و رسوم روحانیون ایران را با خود آوردند و حتی زنان مسیحی شروع به پوشیدن لباس های پوشیده و تیره نمودند.
تندروهای سنی القاعده قوانین را برای زنان تشدید کردند؛ رانندگی دیگر مجاز نبود و نمایان بودن بدن زنان به امری تابو بدل شد. حتی تصاویر اینانا الهه سومریان باستان، از اماکن عمومی همچون موزه ها و تالار وزارت فرهنگ حذف شد. محتوا و تصاویر کتاب ها و سایر نشریات مورد بررسی قرار می گرفت و اغلب از بازار خارج می شد. برخی از زنان آنقدر از وضعیت جدید ترسیده بودند که ماههای متوالی از خانه بیرون نمی آمدند.
با ظهور داعش وضعیت بدتر شد ولی زنان تنها از خشونت افراط گرایان اسلامی رنج نمی بردند؛ خشونت خانگی نیز در این دوران افزایش یافت. با شکست داعش در سال 2017 اوضاع به ویژه برای زنان رو به بهبودی گذاشت و جنبش های زنان شروع به فعالیت کرد.
از آن زمان نفوذ گروههای مذهبی به طور پیوسته درحال کاهش بوده، نرخ طلاق به سرعت افزایش یافته و زنان برای استقلال بیشتر تلاش می کنند. درصد بیشتری از آنها وارد بازار کار می شوند، حجاب را کنار می گذارند و می خواهند تنها زندگی کنند. بنابراین حتی اگر جنبش اعتراضی جوانان عراقی در سال های 2019 و 2020 را شکست خورده بدانیم، باید اذعان کنیم که انقلاب اجتماعی ادامه دارد.
روان تنها یکی از هزاران زن موفق عراقی است. علاء طراح لباس است؛ او به تازگی برند خود را راه اندازی کرده، صاحب یک کارگاه و یک استودیو است و پنج نفر را در استخدام خود دارد. غاده زن دیگری است که بزرگترین شرکت رسانه ای در عراق را اداره می کند. نمونه های زیادی از زنان قوی و بانفوذ در عراق وجود دارد؛ زنان موفق مورد تمجید و تحسین قرار می گیرند، سیاستمداران به آنها جایزه می دهند، جوانان عراقی آنها را تشویق می کنند و الگویی برای خود می بینند. فعالان حقوق زن شاهد رنسانس در عراق هستند.
رهبر انقلاب مخالف جانشینی فرزندش است
با افزایش سن آقای خامنه ای، گمانه زنی ها در مورد جانشینی احتمالی مجتبی خامنه ای افزایش یافته است. اما یکی از اعضای مجلس خبرگان محمود عراقی در گفتگو با ایلنا گفت که رهبر انقلاب با ایده جانشینی پسرش مخالف است. به گفته وی بعد از آنکه در جلسه ای بحث صلاحیت علمی و مرجعیت مجتبی خامنه ای به میان آمد، رهبر انقلاب مداخله کرد و جانشینی او را شبیه به حکومت های موروثی دانست. عراقی سپس حکایت دیگری را بیان کرد که در آن آقای خامنه ای به صراحت اعلام کرد مخالف پذیرش مناصب رسمی توسط نزدیکان و به ویژه فرزندانش است.
ماه نوامبر یکی از اعضای مجلس خبرگان آیت الله رحیم توکل گفت که کمیسیونی سه نفره برای تهیه فهرستی از افرادی که می توانند جانشین آقای خامنه ای شوند تشکیل شده است. به گفته وی «نامزدان واجد شرایط قبل از مشورت با رهبر مورد ارزیابی قرار می گیرند». گمان می رود که در جریان بحث و گفتگو در این کمیسیون بوده که رهبر احساسات خود را نسبت به جانشینی فرزندش بیان کرده است.
منتقدان ولی فقیه در داخل و خارج، این نهاد را به زمینه سازی برای جانشینی مجتبی خامنه ای متهم می کنند. از سال 2005 شایعاتی مبنی بر جانشینی مجتبی دومین پسر رهبر انقلاب شنیده شد و به مرور این شایعات افزایش یافت. در جریان انتخابات 2005 مهدی کروبی از چهره های اصلاح طلب در نامه ای خطاب به رهبری، از وی خواست تا نفوذ مجتبی را مهار کند. او به آقای خامنه ای در مورد آنچه «مداخلات مجتبی در حمایت از محود احمدی نژاد» می خواند هشدار داد و خواست که رهبر با این مداخلات مقابله کند.
پس از انتخابات جنجال برانگیز 2009 و اعلام پیروزی احمدی نژاد، هزاران معترض علیه مجتبی خامنه ای شعار دادند. میرحسین موسوی رهبر اصلاح طلبان که پس از ادعای تقلب در انتخابات در حصر خانگی به سر می برد، دو سال پیش بیانیه ای صادر کرد و نسبت به «رهبری موروثی» هشدار داد «13 سال است که ما در مورد این توطئه می شنویم؛ اگر واقعا بدنبال این نیستند، چرا برای یک بار هم که شده این مسئله را تکذیب نمی کنند». پس از آن مجلس خبرگان در پاسخی غیرمستقیم تأکید کرد که فرایند انتخاب رهبری بر اساس «شایسته سالاری» است.
یک منبع آگاه در گفتگو با ما معتقد بود که اظهارات آقای عراقی از قبل برنامه ریزی شده بوده است. هدف از این کار این بوده که واکنش جامعه مورد آزمایش قرار گرفته و حساسیت افکار عمومی نسبت به جانشینی مجتبی کم شود. به اعتقاد وی اظهارات آقای خامنه ای لزوما به معنای بستن راه رهبری مجتبی نیست «اگر مجلس خبرگان از او به عنوان رهبر نام ببرد، می توان آن را انتخابی دموکراتیک توسط نمایندگان منتخب مردم دانست و نگرانی هایی را که بابت موروثی شدن رهبری ایجاد شده از بین برد».
یکی دیگر از چهره های محافظه کار که سابقه حضور در دستگاه حاکمه ایران را دارد می گوید در حکایت عراقی آقای خامنه ای منکر این نیست که مجتبی از صلاحیت فقهی و سیاسی لازم برای رهبری بهره مند است؛ او تنها در مورد ظاهر موروثی رهبری ابراز نگرانی می کند «نکته کلیدی این است که آقای خامنه ای عملا بر توانمندی های سیاسی و فقهی فرزندش تأکید کرده است. فرض کنید که رهبر با ایده جانشینی مجتبی مخالف است ولی هر تصمیمی که اکنون گرفته شود بعدا می تواند تغییر کند؛ به خصوص که مجتبی قدرت و متحدان زیادی دارد».
این منبع با این مثال نگاه خود را توضیح داد «ملک عبدالله پادشاه عربستان، محمد بن نایف را به عنوان ولیعهد معرفی کرد ولی محمد بن سلمان توانست سال 2017 بن نایف را برکنار کرده و خود به عنوان ولیعهد جایگزین وی شود. بنابراین هیچ چیز قطعی نیست».
این منبع با تأیید سخنان عراقی گفت که او نیز شنیده است آقای خامنه ای راه رهبری مجتبی را با این عنوان که «نمی خواهم جمهوری اسلامی به سلطنت تبدیل شود» سد کرده است ولی افزود: «بعد از رحلت رهبری همه چیز می تواند تغییر کند و مجتبی به قدرت برسد».
اوایل ماه گذشته ایرانیان در انتخابات مجلس خبرگان رأی دادند. انتظار می رود که مجلس جدید آخرین مجلس در زمان رهبری آقای خامنه ای باشد. در میان کسانی که برای کسب قدرت تلاش می کردند، گروهی از فوق محافظه کاران معروف به جبهه پایداری بودند؛ جبهه پایداری سال 2012 توسط آیت الله مصباح یزدی تأسیس شد.
یکی از روحانیون برجسته قم در گفتگو با ما گفت «اعضای جبهه پایداری جاه طلب هستند لذا به نظر من برای رهبری یکی از نزدیکان مصباح یزدی لابی می کنند».
ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز جاه طلبی های خود را دارد. به گفته سردبیر یکی از روزنامه های محافظه کار، تیم رئیسی و حلقه نزدیکان او از جمله دامادهایش می خواهند او را به عنوان جانشین احتمالی آقای خامنه ای معرفی کنند. ولی این روزنامه نگار معتقد است که ناتوانی ها و شکست های رئیسی در سال های اخیر، چهره او را مخدوش کرده و بنابراین او شانسی برای رهبری ندارد.
در این میان چهره های اصلاح طلب و میانه رو نیز امید خود را برای رسیدن به مقام رهبری از دست نداده اند. آنها روحانی و حسن خمینی را رهبران بالقوه می دانند.
به گفته یک فعال سیاسی اصلاح طلب، رد صلاحیت چهره های نزدیک به اصلاح طلبان از مجلس خبرگان احتمال رهبری آنها را منتفی نمی کند «هیچ چیز مشخص نیست. مهارت های لابی گری ماهرانه روحانی می تواند اعضای مجلس خبرگان را در زمان مناسب تحت تأثیر قرار دهد».
حمایت از دانش اموزان مسلمان در آمریکا در ماه رمضان
در برخی از شهرهای ایالات متحده، تعداد دانش آموزان مسلمان زیاد است و همین امر مدارس دولتی را بر آن می دارد تا در ماه رمضان توجه بیشتری به نیازهای این دانش آموزان داشته باشند.
به عنوان مثال در شهر دیربورن میشیگان جایی که تقریبا نیمی از 110000 ساکن شهر را عرب تباران تشکیل می دهند، معلمان و کارکنان مدارس دولتی سعی می کنند روزه داری را برای دانش آموزان مسلمان آسان تر کنند.
دیوید ماستون سخنگوی مدارس دیربورن می گوید: «ما به دانش آموزان روزه دار اجازه می دهیم ساعت ناهاربه فعالیت های دیگری بپردازند».
عبدالسلام آدم مدیر مدرسه سنت پل نیز اشاره می کند که در کتابخانه، فضایی اختصاص داده شده تا دانش آموزان روزه دار به جای حضور در کافه تریا، در آنجا استراحت کنند. یکی از اهداف مدرسه سنت پل تقویت ارتباطات فرهنگی است و 90% دانش آموزان ان را مسلمانان سومالیایی تبار تشکیل می دهند.
ایام رمضان سازمان های غیرانتفاعی اسلامی می کوشند مدارسی را که کمتر با سنت های اسلامی آشنا هستند، با این آداب و رسوم آشنا کنند. برای مثال سازمان اسلامی کالیفرنیا اطلاعاتی را در خصوص رمضان و اهمیت ان برای مسلمانان از طریق فضای مجازی در اختیار معلمان مدارس قرار می دهد.
به گفته مها نایدی مدیر اجرایی این سازمان «بسیاری از مناطق در مورد اسلام و تعطیلات اسلامی چیز زیادی نمی دانند. دانش اموزان روزه دار ممکن است نیاز به معافیت از حضور در کلاس های ورزشی داشته باشند؛ ضمن اینکه باید به آنها اجازه داده شود تا در جشن تعطیلات عیدفطر حضور داشته باشند و اگر این تعطیلی با زمان امتحانات تلاقی پیدا می کند، بعدا از دانش اموزان مسلمان امتحان بگیرند. مربیان همچنین باید از تغییراتی که در طول ماه رمضان در زندگی خانواده های مسلمان ایجاد می شود مانند بیدار شدن به هنگام سحر و بیدار ماندن تا دیروقت، آگاه شوند»
دکتر احمد به فرزندان خود اموزش داده تا با همکلاسی های خود از ماه رمضان بگویند و به آنها خوراکی هایی همچون خرما بدهند. دختر دکتر ماه رمضان از شرکت در ورزش دو معاف است زیرا در این ورزش بدن به آب احتیاج دارد. او می گوید چند تن از دوستان غیرمسلمانش گفته اند که دوست دارند روزه بگیرند. همچنین یکی از معلمانش در کلاس درباره ماه رمضان صحبت کرده و به او گفته است که اگر لازم باشد می تواند چرت بزند. به گفته وی: «باید تلاش بیشتری برای آشنایی معملان و دانش آموزان با ماه رمضان صورت گیرد. بسیاری از بچه ها و معلمان فکر می کنند من خودم را شکنجه می دهم یا روزه گرفتن یک نوع رژیم غذایی است»
ادام چودری دانش آموز 14 ساله، از معلمان و کارکنان مدرسه خود به خاطر درک دانش اموزان روزه دار قدردان است «بسیاری از معلمان به ما اجازه می دهند که نسبت به دیگر دانش اموزان فعالیت کمتری داشته باشیم و اگر کم کاری کنیم به ما سخت نمی گیرند زیرا می دانند که گرسنه ایم»
به گفته دکتر احمد: «وقتی رویکرد مربیان مدرسه را در قبال دانش اموزان روزه دار می بینیم، اولین چیزی که به طور طبیعی به عنوان یک مهاجر به ذهنم خطور می کند این است که ما در این جامعه ادغام شده ایم و جامعه ما را پذیرفته است؛ این اقدامات کوچک تأثیر زیادی دارد»
مشارکت روز افزون غیر مسلمانان در مراسم افطار
خلود زن 53 ساله عراقی می گوید: «رمضان صرفا رویدادی دینی نیست بلکه سبب جمع شدن دوستان و خانواده ها دور هم می شود و بخشی از سنت و فرهنگ مردمان خاورمیانه شده است»
به گفته خلود گرچه عراق کشوری با اکثریت مسلمان است ولی در مناطقی که جوامع مذهبی مختلف در کنار هم زندگی می کنند، غیرمسلمانان نیز در مراسم افطار و جشن های عید فطر شرکت می کنند و به هنگام افطار دوستان و خانواده ها دور هم جمع می شوند
«گاهی مسیحیان دسر درست می کنند و برای همسایگان مسلمان خود می فرستند ؛گاهی نیز مسلمانان غذا درست می کنند و به مسیحیان می دهند. گاهی غیرمسلمانان در کنار مسلمانان روزه می گیرند ؛این همیاری اتفاق بسیار خوبی است»
در دیگر کشورهای خاورمیانه نیز روایت های مشابهی وجود دارد. ام امیر زن مصری 50 ساله می گوید: «یکی از نزدیک ترین و قدیمی ترین دوستان من مسلمان است؛ من ماه رمضان روزه می گیرم و با خانواده او افطار می کنم»
ریتا زن لبنانی 34 ساله نیز که ماه رمضان را روزه می گیرد، می گوید: «من مسیحی هستم ولی از بچگی دوستان مسلمان زیادی داشتم. تفاوت دین برای ما هیچوقت امری مهم و قابل توجه نبوده است»
باتوجه به اینکه هر سه زن در کشورهایی با اکثریت مسلمان زندگی می کنند، شاید تجربیات آنها چیز عجیبی نباشد چراکه نادیده گرفتن ماه رمضان برای غیرمسلمانان در کشورهای خاورمیانه، به همان اندازه سخت است که اجتناب از کریسمس برای مسلمانانی که در اروپا و آمریکا زتدگی می کنند
ولی نکته جالب این است که در کشورهای با اکثریت مسیحی نیز ماه رمضان به تدریج به رویدادی مهم بدل می شود
سال گذشته لندن اولین شهر بزرگ اروپایی بود که یکی از خیابان های مهم شهر را با تزئیات ویژه ماه رمضان چراغانی و تزئین کرد ؛فرانکفورت آلمان نیز امسال از لندن پیروی کرد و به اولین شهر بزرگ آلمان بدل شد که خیابان های خود را به تزئیات و چراغ های ماه رمضان آراست
در اتریش بیش از 1000 نفر در ایالت کارینتیا گردهم آمدند تا در فضای باز افطار کنند. در این مراسم از تمام اعضای جامعه اعم از مسلمان و غیرمسلمان دعوت شد تا با یکدیگر غذا بخورند. به گفته برگزار کنندگان، هر سال بر تعداد افراد شرکت کننده در این مراسم افزوده می شود. یکی از حاضران به روزنامه منطقه ای کلاین زایتونگ گفت: «انتظار نداشتم این همه غیرمسلمان را اینجا ببینم»
میریام واگنر مدیر مؤسسه وولف در دانشگاه کمبریج که روی روابط بین یهودیان، مسیحیان و مسلمانان مطالعه می کند، می گوید: «برگزاری مراسم افطاری توسط مؤسسات دولتی، خیریه ها و کلیساها و احترام به تنوع مذهبی و دگرپذیری، افزایش یافته است»
فرید حافظ محقق پروژه Bridge Initiative در مورد اسلام هراسی معتقد است برگزاری مراسم افطار و چراغانی خیابان ها در رمضان، این احساس را به مسلمانان می دهد که آنها نیز به اندازه غیرمسلمانان در فضاهای عمومی شریک هستند
به عقیده وی این ابتکاری است که دهه 1990 توسط مادلین آلبرایت وزیر امور خارجه سابق آمریکا آغاز شد. وی شروع به برگزاری افطار در وزارت خارجه کرد و در طول این مراسم مسلمانان را به انجام گفتگو با ساختار قدرت دعوت نمود .سفارت خانه های آمریکا نیز با برگزاری مراسم افطار این سنت را به کشورهای اروپایی منتقل کردند و پس از آن کشورهای اروپایی دست به ابتکارات مشابه زدند
در سالهای اخیر ماه رمضان جنبه تجاری نیز پیدا کرده و همین امر سبب گسترده تر شدن مراسمات مربوط به ماه رمضان شده است. مسلمانان در این ماه برای همه چیز اعم از هدیه، لباس، غذا و ماشین پول بیشتری خرج می کنند. هزینه های ماه رمضان در سال 2023 تنها در خاورمیانه بیش از 60 میلیارد دلار برآورد شده است
ولی همه از این تحولات راضی نیستند. روحانیون محافظه کار معتقدند غیرمسلمانان نباید در مراسم های مربوط به ماه رمضان شرکت کنند و اروپایی های راست افراطی نیز برگزاری مراسم افطار و چراغانی خیابان را تهدیدی برای تمدن غرب می دانند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما