وقتی طالبان ماه ژوئن منطقه امام صاحب را در شمال افغانستان تصرف کرد، فرمانده عملیات -که هم اکنون بر این منطقه حکومت می کند- در پیامی خطاب به مردم و کارمندان دولت دستور داد: به کار خود ادامه دهید، مغازه های خود را باز نگه دارید و شهر را تمیز کنید.
به این ترتیب علیرغم آنکه شهر به تصرف طالبان درآمده است، مردم همچنان از آب و برق برخوردار هستند و زباله ها جمع می شود.
بخشی از استراتژی طالبان این است که پس از حمله و اشغال مناطق مختلف، خود را حکمرانی شایسته نشان دهد. از این رو «سراج الدین حقانی» معاون گروه طالبان که ریاست خشن ترین شاخه گروه را بر عهده دارد، در سخنانی که از رادیو پخش می شد، از جنگجویان طالبان خواست «با مردم خوش رفتار باشید».
با این وجود نشانه ها حاکی از این است که برخورد و رفتار طالبان نسبت به گذشته تغییری نداشته است؛ چنانکه ترور کارمندان دولت، رهبران جامعه مدنی و نیروهای امنیتی توسط این گروه همچنان ادامه دارد و علیرغم تعهدی که طالبان به آمریکا داده است، تلاشی برای پیشرفت مذاکرات صلح با دولت نمی کند. در مناطقی که تحت اشغال شورشیان است زنان مجبور به ترک مشاغل خود شده اند، دختران از مدرسه درآمده اند و بسیاری از دستاورهای حضور 20 ساله غربی ها در کشور در حال نابودی است.
مردم از احتمال بدتر شدن شرایط می ترسند؛ گروههای محلی اقدام به بسیج شبه نظامیان برای دفاع از مناطق خود کرده اند و این احتمال وجود دارد که در غیاب نیروهای آمریکایی، کشور همچون دهه نود گرفتار جنگ داخلی ویرانگری شود.
به گفته ساکنان ولسوالی هایی که اخیرا به تصرف طالبان در آمده اند، این گروه قوانین خود را که برگرفته از تفسیر تندورانه اش از اسلام است، مجدداً اعمال کرده است. از جمله این قوانین منع اشتغال زنان، ممنوعیت موسیقی و تراشیدن ریش می باشد؛ همچنین ساکنان وظیفه دارند برای جنگجویان طالبان غذا تهیه کنند.
اسناد بدست آمده و مصاحبه هایی که با فرماندهان شورشیان و مقامات طالبان انجام شده، نشان می دهد که موفقیت این گروه برای اعضای طالبان نیز غیرمنتظره بوده و رهبران می کوشند از این دستاوردهای سیاسی و نظامی، نهایت استفاده را بکنند.
تصرف کامل بر ولسوالی ها صرفا بدلیل قدرت نظامی طالبان نیست، بلکه سقوط برخی از آنها به ضعف حاکمیت، رقابت بین گروههای محلی و روحیه پایین نیروهای امنیتی نیز بر می گردد.
از آن سو رهبری طالبان به جنگجویان خود روحیه داده و می گوید گرچه تلفاتشان در حال افزایش است، اما با خروج نیروهای بین المللی، قطعا برنده نبرد با دولت خواهند بود.
هزار مایل دور تر از افغانستان، گفتگوهای صلح بین دولت آن کشور با نمایندگان طالبان در قطر در جریان است که پیشرفت کمی داشته و دو طرف به ندرت با یکدیگر دیدار می کنند.
طالبان انرژی خود را بر بهبود وجهه اش در مناطقی که تصرف کرده، متمرکز نموده است. این گروه قبل از سال 2001 که حکومت را در افغانستان در دست داشت، سابقه بدی از خود به یادگار گذاشت و عملکرد ضعیفی داشت. در آن دوران خدمات رسانی به کندی صورت می گرفت، اعمال وحشیانه ای در مرئی و منظر مردم انجام می شد و در دل مردم رعب و وحشت ایجاد می کرد.
تصویری که از این گروه در اذهان مردم شکل گرفته، به اندازه ای منفی است که به تازگی در یکی از ولسوالی های شمال افغانستان، حاکم جدید طالبان در منطقه، مستقیما در برابر مردم حاضر شد تا به آنان اطمینان دهد که قرار نیست کشته شوند. نجیب الله از ساکنین محل که آنجا حضور داشت می گوید: فرمانده در میدان شهر حاضر شد و گفت «همگی در امنیت خواهید بود»؛ با این وجود به گفته نجیب الله «مردم وحشت زده و ناراحت هستند».
مردم از سخنرانی این فرمانده با گوشی های هوشمند –که طالبان در برخی مناطق استفاده از ان را ممنوع کرده و اقدام به تخریب گوشی های مردم نموده است- فیلم گرفتند. اما در پس زمینه فیلم، صدای بوق ماشین هایی می آید که در استقبال از رهبر جدید به صدا درآمده است؛ این استقبال گرم، پیچیدگی وضعیت در افغانستان را نشان می دهد.
به گفته «محمد نسیم مدبر» نماینده ولایت بغلان در پارلمان: اختلافات داخلی بین سیاستمداران محلی و فرماندهان شبه نظامی، منجر به ضعف امنیتی و فروپاشی این ولسوالی شد و باعث گشت که مردم پذیرش بیشتری نسبت به حضور طالبان در عرصه قدرت از خود نشان دهند. طالبان از این شرایط نهایت استفاده را می کند.
با پیشروی طالبان، به جنگجویان دستور داده شده که مواظب سربازان دولتی اسیر باشند و آنها را آزاد کنند؛ همچنین به آنها گفته شده است که مراکز ولایتی را محاصره کنند اما داخل نشوند. در جاهایی همچون امام صاحب، برخی از کارمندان دولت –به جز زنان- اجازه پیدا کرده اند به کار خود بازگردند تا شهر از حرکت و پویایی باز نایستد؛ گرچه هنوز معلوم نیست چه کسی قرار است حقوق کارمندان را بپردازد.
ظاهرا این دستورالعمل ها به هدف تطهیر چهره این گروه و رفع اتهاماتی همچون ویران کردن خانه ها، کشتن غیرنظامیان و از بین بردن مشاغل دولتی توسط شورشیان طالبان صورت می گیرد. هدف دیگر طالبان نیز عمل به توافقی است که این گروه با آمریکا سال 2020 امضا کرد؛ این توافق شامل برخی از اقدامات نظامی است که دو طرف اجازه انجام آن را ندارند.
اما طالبان این بند از توافق را نادیده گرفته است و در هفته های اخیر با ورود به چندین مرکز ولسوالی، در خیابان ها به جنگ، کشتار، زخمی کردن دهها سرباز و غیرنظامی و تخریب اموال دست زده است.
همچنین گزارش هایی از انتقام گرفتن شورشیان از مردم محلی وجود دارد که نشان می دهد رهبران طالبان قدرت زیادی برای کنترل اقدامات سربازانشان در میدان نبرد ندارند. این شورشیان از قومیت های مختلف هستند و وفاداری یکسانی به رهبری خود ندارند.
یکی از فرماندهان طالبان به تایمز گفت گرچه اجازه حمله به شهر قندوز –مرکز یکی از ولایت های شمال افغانستان- را نداده بود، اما نیروهایش فرصت را مناسب دیدند و شهر را تصرف کردند. البته این اقدام بعدا توسط رهبران ارشد طالبان تأیید شد. حالا بعد از هفته ها جنگ و بمباران و حملات نیروهای تکاور ارتش افغانستان، دولت توانسته است طالبان را مجبور به عقب نشینی به حاشیه شهر کند؛ اما این گروه همچنان شهر را در محاصره دارد.
به گزارش سازمان ملل دهها غیرنظامی و سرباز کشته، صدها نفر مجروح و بیش از 40,000 نفر در اطراف ولایت قندوز آواره شده اند؛ همچنین آنگونه که ساکنان شهر می گویند، طالبان اقدام به آتش زدن تعدادی از خانه ها کرده است.
به گفته «سراج الدین جمالی» بزرگ یکی از قبایل منطقه «درحالیکه خانواده ام در خانه بودند، طالبان خانه ام را سوزاند. سال 2015 یک پایگاه نظامی محاصره شده بود و ما به آنها آب و غذا دادیم؛ حالا طالبان انتقام ان کار را از ما می گیرد».
اوضاع در میدان نبرد به سرعت در حال تغییر است. هزاران سرباز افغان و افراد شبه نظامی در هفته های گذشته، تسلیم طالبان شده و مهمات و سلاح های خود را به این گروه تحویل داده اند. نیروهای دولتی موفق شدند چندین منطقه را از دست طالبان بازپس گیرند، با این وجود پیروزی هایی که شورشیان از آن خود کرده اند بسیار بیشتر است.
البته گزارش هایی وجود دارد مبنی بر اینکه طالبان در ماههای اخیر به ویژه در مناطق جنوبی متحمل تلفات زیادی شده است. عمده این آسیب ها از طرف نیروی هوایی افغانستان و امریکا به این گروه وارد می شود.
«ملا بصیر آخوند» فرمانده سابق طالبان می گوید: قبرستان هایی که در مرز پاکستان است و جنگجویان طالبان معمولا در آنجا دفن می شوند، نسبت به سالهای گذشته سریع تر پر می شود و تخت های خالی بیمارستان های پاکستان رو به اتمام است. آخوند پس از دیداری که اخیرا از یکی از بیمارستان های کویته داشت، گفت: بیش از صد نفر که اغلب انها جنگجویان طالبان بودند، در انتظار درمان به سر می برند.
اما «ابراهیم باحث» تحلیلگر اندیشکده گروه بین المللی بحران معتقد است: طالبان از میراث خود آگاه است و نمی خواهد در صورت سلطه مجدد بر کشور، به همان دولت منزوی و منفوری بدل شود که در دهه نود بود.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما