در نشستی که اخیرا به مناسبت انتخابات پیش روی عراق برگزار شده بود، یکی از تحلیلگران می گفت: «بایکوت کارساز نیست». موضع وی این بود که کسانی که برای تغییر شرایط به ابزار تحریم متوسل می شوند، به نتیجه ای نمی رسند و نمی توانند هیچ تحولی ایجاد کنند. وی استدلال می کرد که اگر رأی دهندگان پای صندوق های رأی حاضر نشوند، نمی توانند انتظار نتایج بهتری داشته باشند. از نظر تئوری، این استدلال قابل قبول است؛ اما گاهی تحریم، تنها راه سلب قدرت از احزابی است که مدعی نمایندگی مردم هستند و در عین حال هیچ خدمتی به ملت نمی کنند.
یکی از مباحث اخیرِ محافل مختلف در عراق، انتخابات است و مزایا و معایبی که تحریم دارد. انتخابات پارلمانی عراق که قرار است ده اکتبر برگزار شود، منجر به روی کار آمدن دولتی جدید خواهد شد. مصطفی کاظمی نخست وزیر تابستان گذشته به محض اینکه قدرت را در دست گرفت، اعلام کرد که انتخابات زودهنگام برگزار می شود. وی جانشین عادل عبدالمهدی شد که بدلیل اعتراضات گسترده از سمت خود استعفا داد. اعتراضات عراق در اکتبر 2019 آغاز شد و تابستان 2020 به اوج خود رسید؛ اما ترور معترضان و فعالان مدنی و پس از آن هم شیوع گسترده کووید 19 اعتراضات را فروخواباند. مطالبات معترضان، شامل برگزاری انتخابات زودهنگام به منظور برکناری مقامات فاسد و ایجاد نظامی سیاسی بر مبنای شایسته سالاری و فارغ از تقسیمات قومی و فرقه ای بود. فعالان مدنی و معترضان همچنین خواهان اصلاح انتخابات بودند؛ زیرا می دانستند که برگزاری انتخابات طبق همان روند سابق و بدون انجام اصلاحات، منجر به تکرار سیاست های شکست خورده 18 سال گذشته می شود
درحالیکه پاره ای اصلاحات جزئی در انتخابات انجام شده، سیستم اصلی پارلمان که بر اساس ائتلاف بین احزاب قدرتمند است، دست نخورده باقی مانده است. نفوذ شبه نظامیان بر تعدادی از احزاب سیاسی و فساد گسترده، باعث شده است که مردم امید چندانی برای تغییر از طریق صندوق های رأی نداشته باشند و صدای معترضان، فعالان و عراقی های عادی که خواهان تحریم هستند، بلند تر از همیشه به گوش برسد. تعدادی از احزاب کوچک مانند حزب کمونیست نیز اعلام کردند که نامزدهایشان را از انتخابات بیرون کشیده و انتخابات را تحریم می کنند؛ اما تحریم صندوق های رأی توسط این احزاب کوچک، تأثیر چندانی بر انتخابات ندارد
از دیگر احزاب و شخصیت هایی که انتخابات را تحریم کرده اند، مقتدی صدر است که در 15 ژوئیه با اعلام این خبر افزود، از هیچ نامزد یا دولتی حمایت نخواهد کرد. با توجه به اینکه نمایندگان وابسته به وی بیشترین کرسی را در پارلمان دارند و انتظار می رفت در انتخابات پیش رو نیز این موفقیت را تکرار کنند، اعلام این تصمیم توسط او رویداد مهمی است. صدر علیرغم حضور و نفوذی که در نظام سیاسی فعلی دارد و سودی که از وجود این نظام می برد، می خواهد تغییر موضع دهد و خود را صدای جنبش اعتراضی مردم معرفی کند. ممکن است مدیریت فاجعه بار کووید 19 و آسیبی که حس می کند این سوء مدیریت به محبوبیتش زده است، بر تغییر رویکردش تأثیر گذاشته باشد؛ به ویژه آنکه نیروهای وابسته به او، سالها است وزارت بهداشت عراق را تحت کنترل دارند و در سوء مدیریت و تخریب سیستم بهداشت کشور شریک بوده اند.
پس از اعلام تحریم انتخابات توسط مقتدی صدر، وزنه هواداران بایکوت سنگین شد و افراد دیگری همچون ایاد علاوی نخست وزیر سابق نیز به آن پیوستند. به این ترتیب به نظر می رسد که تحریم کنندگان خود به بازیگری مهم در انتخابات پیش رو بدل شده و احزاب سیاسی بکوشند حمایت و همراهی آنان را جلب کنند. سال 2018 میزان مشارکت رأی دهندگان بر اساس آمار دولت 44% بود و آمارهای غیردولتی مشارکت 20 تا 25 درصدی را نشان می داد. این درحالی بود که سال 2005 با امیدی که به آینده عراق و انتقال مسالمت آمیز قدرت از طریق صندوق های رأی وجود داشت، 70% مردم در انتخابات شرکت کردند. اما در انتخابات های بعدی، روی کار آمدن دولت های ناکارآمد و فساد و ملاحظات فرقه ای، مردم را سرخورده کرد و مشارکت روز به روز کمتر شد
امروزه وقتی صحبت از تغییر سیاسی می شود، عده کمی از مردم عراق فکر می کنند که می توان این تغییر را از طریق صندوق رأی ایجاد کرد. احزاب، نظام سیاسی را تحت سیطره خود درآورده اند و برای تضمین منافع خود، منابع و ارتباطات بسیاری دارند. به این ترتیب افراد و گروههای مستقل شانس کمی برای کسب اکثریت آرا و توانایی تشکیل دولت دارند
با این حال مصطفی کاظمی از مردم می خواهد پای صندوق های رأی بروند، زیرا انتخابات را بهترین راه برای کنار زدن مقامات فاسد و راهیابی نمایندگان جدید به پارلمان می داند. حامیان انتخابات از جمله سازمان ملل و کمیسیون عالی مستقل انتخابات، تأکید می کنند که در این روند هیچ چیز از قبل تعیین نشده و این جذابیت انتخابات است. اما در عراق مسئله فقط انتخابات نیست؛ مسئله نظام سیاسی حاکم بر عراق است؛ اینکه دولت بر اساس مصالحه و سازش بین احزاب و تقسیمات فرقه ای تشکیل می شود
در عراق کنونی، حس ناامیدی جمعی حاکم است؛ نظرسنجی اخیر چاتم هاوس نشان می دهد که 83% مردم با اعتراضات اکتبر 2019 حس همراهی و همدلی دارند. تحریم انتخابات راه حل نیست، اما می توان ان را نوعی اعتراض دانست؛ راهی برای ابراز نارضایتی و امتناع از زدن مهر تأیید بر این نظام فاسد. درست است که تحریم راه حل نیست و استراتژی مؤثری نمی باشد؛ اما حداقل تحریم کنندگان نشان می دهند که در تداوم مشکلات سهیم نیستند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما