برخی از کشورهای عرب همچون عربستان سعودی که با ایران در میدان‌های مختلفی در حال جنگ نیابتی هستند، فشار دیپلماتیکی را اغاز کرده‌اند تا تهران را وادار کنند در مذاکرات وین سازش کند.
در پشت تغییر رویکرد اعراب، چندین ملاحظه وجود دارد: نخست شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ (سیاستی که کشورهای حاشیه خلیج فارس با آن همسو بودند)، دوم ادامه جنگ پرهزینه یمن و سوم این که خطر بروز درگیری نه تنها تهدیدی برای امنیت ملی کشورهای خلیج فارس است که به تجارت و چشم‌اندازهای اقتصادی این کشورها نیز آسیب می‌رساند.
اما علاوه بر اینها تحلیلگران معتقدند مهمترین دلیلی که باعث شد کشورهای عرب به بازیگری فعال در مذاکرات هسته‌ای تبدیل شوند، این بود که این بار ایالات متحده انان را در این فرایند مشارکت داد.
اطلاع‌رسانی از سوی دولت بایدن و اروپایی‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس، این امکان را به این کشورها داد تا آن بخش از خواسته‌هایشان را که در توافق هسته‌ای گنجانده نشده، در گفتگوهای دوجانبه‌ای که با ایران دارند مورد مذاکره و بررسی قرار دهند.
خواسته‌هایی که این کشورها از ایران دارند از این قرار است: کاهش فرقه گرایی سنی-شیعه، پایان دادن به اعطای موشک‌های بالستیک به نیروهای نیابتی خود، عدم مداخله این کشور در امور داخلی کشورهای عربی و توقف غنی سازی اورانیوم با خلوص بالا.
در مقابل کشورهای خلیج فارس به ایران کمک‌های اقتصادی و مالی کرده و فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تجاری در اختیار این کشور قرار می‌دهند که باعث ورود سریع دهها میلیارد دلار به اقتصاد ویران شده ایران می‌شود.
فعالیت‌های دیپلماتیک بین کشورهای خلیج فارس و ایران، با پیشرفت مذاکرات بین جامعه بین‌الملل و ایران شروع شد و با کاهش سرعت مذاکرات در وین، این فعالیت‌ها افزایش پیدا کرد. وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه به «پیشرفت‌های خوب» در وین بدلیل «تلاش‌های انجام شده از سوی تمام طرف‌ها برای رسیدن به توافق پایدار» اشاره کرد.
همزمان با مذاکره هسته‌ای در وین، مذاکرات بین ایران و کشورهای خلیج فارس جریان دارد:
- مذاکرات ایران و عربستان هفته آینده در عراق وارد پنجمین دور خود می‌شود.
- حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران روز دوشنبه در چارچوب سفر به کشورهای خلیج فارس، وارد مسقط شد تا در مورد کاهش تنش‌های منطقه با عمان (میانجی سنتی تهران و واشنگتن) گفتگو کند.
- ماه دسامبر مشاور امنیت ملی امارات از تهران بازدید کرد و با ابراهیم رئیسی دیدار نمود.
برای ایران فرصت‌های مالی و اقتصادی‌ای که کشورهای خلیج فارس در اختیارش می‌گذارد بی‌نظیر است.
دبی مرکز صادراتی مهمی برای ایران است؛ امارت در بحبوحه تحریم‌های مالی و تجاری ایران، شاهراه ارتباطی این کشور با اقتصاد جهان بود. امارات متحده عربی با 16 میلیارد دلار تجارت در سال 2021 در حال حاضر دومین شریک تجاری ایران است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال جاری به 18 تا 20 میلیارد دلار برسد.
ایران از طریق رابطه با کشورهای خلیج فارس می‌تواند تجارت خود را افزایش داده، محدودیت‌های مالی‌اش را کاهش دهد و کالاهایی را که به شدت نیازمند است مبادله نمایند.
رابطه با عربستان به عنوان بزرگترین بازار در جهان عرب، با تولید ناخالص داخلی 782 میلیارد دلاری نیز برای صادرات ایران موهبت بزرگی است.
دیگر مزایای بالقوه‌ای که بهبود رابطه ایران با کشورهای عرب خلیج فارس دارد از این قرار است:
- اکتشاف و استخراج گاز طبیعی که فعلا بدلیل اختلافات حقوقی بین ایران و یک شرکت اماراتی متوقف مانده است.
- بهره‌مندی از دانش کشورهای خلیج فارس که می‌تواند به صنعت نفت ایران کمک کند.
- مقابله بهتر با کووید 19: چنانکه دیدیم امارات و عمان سال 2020 به ایران تجهیزات پزشکی ارسال کردند. طبق گزارش‌ها کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال حاضر به ایران در بخش پزشکی، داروسازی و بیمارستان‌ها کمک می‌کنند.
از دیگر امتیازاتی که دیپلمات‌های عرب مدعی هستند می‌توانند به ایران ارائه دهند، پایان دادن به انزوای این کشور و دادن احترام به آن به عنوان بازیگر مهم منطقه‌ای است.
تغییر موضع کشورهای خلیج فارس در قبال ایران پس از ان صورت گرفت که جنگ شش ساله با حوثی‌ها و قطع روابط دیپلماتیک با ایران، باعث تضعیف موقعیت ایران نشد و در عوض این کشور از سوریه گرفته تا عراق با تکیه بر نیروهای نیابتی‌اش جسارت بیشتری پیدا کرد.
به گفته انیا تافر مدیر اجرایی انجمن بین‌المللی خلیج فارس «کووید 19 بر بودجه کشورهای منطقه تأثیر گذاشت؛ هزینه فزاینده درگیری‌ها در کنار عدم مشارکت آمریکا در جنگ‌های منطقه، سیگنالی قوی به کشورهای خلیج فارس فرستاد تا برای تأمین امنیت خود به گفتگو روی آورند».
اما در کنار همه اینها کشورهای حوزه خلیج فارس فهمیدند که آنها نیز به ایران نیاز دارند. امارات و عربستان از تهران می‌خواهند که حوثی‌ها را تحت فشار بگذارد تا با آتش‌بس و گفتگو برای پایان دادن به جنگ یمن موافقت کنند.
علاوه بر این ریاض و ابوظبی نگران ادامه سلطه حزب‌الله بر نهادهای دولتی و صحنه سیاست لبنان هستند. این دو کشور همچنین برای نفوذ در عراق و سوریه با ایران رقابت می‌کنند.
در کنار اینها چشم‌انداز درگیری مسلحانه بین آمریکا و اسرائیل از یک سو و ایران از سوی دیگر است. امارات و عمان مستقیما در مسیر موشک‌های ایران قرار دارند. ابوظبی نگران است که بی‌ثباتی و جنگ، به اقتصاد این کشور که متکی به توریست است آسیب رساند.
نکته آخر اینکه عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس در مذاکره با ایران برای خود محدودیت زمانی می‌بینند. به گفته تحلیلگران اگر برجام احیا شده و تحریم‌ها برداشته شود، کشورهای خلیج فارس بسیاری از ابزارهای چانه‌زنی خود را در قبال تهران از دست می‌دهند. دیپلمات‌های خلیج فارس معتقدند که فرصت‌های اقتصادی‌ای که به ایران ارائه داده‌اند، بهترین پیشنهادی است که ایران می‌تواند دریافت کند و سود بادآورده بزرگی برای تهران است. سؤال این است که پاسخ ایران به این پیشنهادات چه خواهد بود؟
*منبع: کریستین ساینس مانیتور
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما