خوب ها و بدهای کابینه عراق

یکسال پس از برگزاری انتخابات پارلمانی و دو ماه پس از تنش های منطقه سبز که ترس از شروع جنگ داخلی را در دل همه انداخت، عراق بالاخره کابینه جدیدی به خود دید که همچون بسیاری دیگر از رویدادهای سیاسی در عراق پر از شگفتی است. با وجود سلطه بلوک های طرفدار ایران بر مجلس، کابینه جدید وزیرانی میهن دوست و قانونگرا دارد که آمریکا می تواند برای توسعه دموکراسی در عراق با آنها همکاری کند.

انتخابات 2021 منجر به شکست احزاب طرفدار ایران و پیروزی گسترده مقتدی صدر شد اما صدر وقتی در تشکیل دولت ناکام ماند، در اقدامی اشتباه به نمایندگان خود دستور داد از پارلمان استعفا دهند. ایران و نوری مالکی از فرصت استفاده کردند و نامزدهای خود را به عنوان جایگزین به مجلس فرستادند؛ بزرگترین بلوک را تشکیل دادند و کابینه مورد نظر خود را دیکته کردند.

به این ترتیب 13 اکتبر محمد شیعه سودانی به عنوان نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه شد. به گفته کارشناسان مسائل عراق، به این دلیل سودانی به نخست وزیری انتخاب شد که سیاستمداری رده دوم بود  و بلوک های طرفدار ایران در پارلمان می توانستند روی او اعمال قدرت کنند.

حامی اصلی سودانی، مالکی و دولت قانون او بود. از زمانی که مالکی در سال 2014 در انتخابات شکست خورد، تلاش زیادی کرد تا بتواند دوباره پست نخست وزیری را پس بگیرد. از دید برخی ناظران هدف او از حمایت از سودانی این است که نمی خواهد به یکباره به قدرت بازگردد، بلکه می خواهد کم کم زمینه را برای بازگشت خود به قدرت آماده کند.

اما ترکیب کابینه سودانی نشان می دهد که برخلاف تصور، ممکن است وی دست نشانده و آلت دست مالکی و تهران نباشد.

سودانی فؤاد حسینِ کرد را که در کابینه قبلی نیز حضور داشت، به عنوان وزیر خارجه حفظ کرد. وزارت دفاع به ثابت عباسی از احزاب سنی داده شد. ولی آنچه مایه تعجب بود انتصاب ژنرال شیعه عبدالامیر الشمری به وزارت کشور بود.

تعیین حقوق و دستمزد شبه نظامیان طرفدار ایران که به نام حشد شعبی شناخته می شوند، در اختیار وزارت کشور است و سالانه 2 میلیارد دلار بودجه برای این منظور تعلق می گیرد. ولی شمری افسری کارآزموده است که علاقه چندانی به شبه نظامیان تندرو ندارد. وی سال 2015 تا آنجا پیش رفت که دستور یورش به مقر کتائب حزب الله را صادر نمود.

سودانی در سخنرانی معرفی وزیران وعده داد که تمام منابع ممکن را برای توسعه و توانمندسازی ارتش و پلیس فدرال به کار گیرد،این دو سازمان را به عنوان «ضامن صلح و امنیت ملی و اجرای قانون» توصیف نمود و سعی کرد آشکارا شبه نظامیان هوادار ایران را نادیده بگیرد. وی از انحلال  و خلع سلاح این گروهها سخن نگفت اما انتصاب شمری ممکن است باعث خشم تهران و حشد شعبی شود.

در مقابل، سودانی در اقدامی که بدست آوردن دل ایران و شبه نظامیان تلقی می شود، احمد الاسدی فرمانده شبه نظامیان جندالائمه سخنگوی سابق حشد شعبی و از نزدیکان تهران را به عنوان وزیر کار منصوب کرد. اما اسدی از نظر سیاسی شخصیت دورویی دارد و اگر نفع شخصی خود را در خلاف جهت بلوک سیاسی اش ببیند، تغییر موضع می دهد. اینکه آیا او می تواند به عنوان مهره ایران در کابینه عراق خدمت کند باید منتظر ماند و دید.

از دیگر نقاط روشن در کابینه جدید عراق انتخاب خانم «طیف سامی» به عنوان وزیر دارایی است. سامی که نخستین بار در سال 1985 در این وزارتخانه استخدام شد، به مرور ارتقاء رتبه پیدا کرد و حائز چندین لقب از جمله «بانوی آهنین» و «بانوی بدون پول» شد. سامی به دلیل صداقت، پاکدستی و ایستادگی اش در برابر اعمال خلاف قانون و کارکنان فاسد دولت مشهور شده است. وی چند بار تهدید شده و در برهه ای از زمان اراذل و اوباش و شبه نظامیان خانه اش را محاصره کردند.

سودانی در مقابل طیف سامی، زن دیگری را به نام هیام کاظم –که متحد مالکی به شمار می رود- به وزارت مخابرات منصوب کرد.

سودانی از سال 2010 به عنوان نماینده مجلس تلاش کرد تا با فساد سه شرکت مخابراتی عراق که شبکه تلفن همراه این کشور را در اختیار دارند، مبارزه کند. حالا با توجه به ادعای ارتباط مالکی با این اختلاس ها و فسادها،این انتصاب موفقیت پروژه ضد فساد سودانی را با هاله ای از ابهام مواجه کرده است.

وعده هایی که سودانی داده است، زیاده از حد و خارج از قدرت او به نظر می رسد. او طرح بلندپروازانه ای را برای برگزاری انتخابات زودهنگام با قانون انتخابات جدید طی یکسال ارائه کرده است؛ درحالیکه با توجه به صحنه سیاسی آشفته عراق، این طرح در کوتاه مدت امکانپذیر نیست.

وی برنامه های اقتصادی خود را نیز ارائه کرده است که شامل طرح هایی برای حذف درآمدهای نفتی و رشد بخش خصوصی رقابتی که بر جمعیت جوان وتحصیلکرده متکی است، می شود. بیش از 40% مردم عراق بین ده تا 29 سال سن دارند.

عراق با توجه به بازار صعودی نفت و درآمدهای نفتی، ده میلیارد دلار در ماه مازاد عرضه داشته است. تغییر اقتصاد نفتی در یکسال آینده کاری دشوار به نظر می رسد.

در شرایطی که حکومت ایران مشغول فروخواباندن اعتراضات داخلی است، عراق به ساحل آرامش رسیده است. شانزده روز قبل سودانی مأموریت خود را برای تشکیل کابینه انجام داد درحالی که خبری از موشک های شبه نظامیان نبود.

حال باید دید که آیا ماه عسل عراق ادامه می یابد و بغداد از امثال شمری و سامی منتفع می شود، یا متحدان مالکی برنده بازی می شوند.

*منبع: نشنال اینترست

مترجم: فاطمه رادمهر