غرب باید جلوی جنگ با ایران را بگیرد

رابطه غرب و ایران تا حد بی سابقه ای کاهش یافته و تنش ها بین دو طرف به چند دلیل افزایش چشمگیری پیدا کرده است: سرکوب اعتراضات در ایران، ارسال پهپاد از ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین و ایجاد مانع در مذاکرات هسته ای. در عین حال تهران متقاعد شده است که غرب قصد دارد نظام جمهوری اسلامی را سرنگون کند. در یک کلام امیدها برای کاهش تنش روز به روز کمرنگ تر می شود

آژانس بین المللی انرژی اتمی تأکید کرده است که اخیرا اورانیوم غنی شده 84 درصدی در ایران پیدا شده است؛ به این ترتیب ایران به اورانیوم غنی شده 90 درصدی که برای استفاده در تولید سلاح هسته ای نیاز است، نزدیک تر از همیشه شده است. بنابر گزارش ها دولت اسرائیل در حال بررسی انجام عملیات نظامی علیه تأسیسات هسته ای ایران است؛ اقدامی که اگر عملی شود به سرعت پای آمریکا را نیز به جنگ باز می کند

اما رویارویی نظامی پیامدهای فاجعه باری خواهد داشت لذا قبل از اینکه دیر شود باید جلوی آن را گرفت. جنگ می تواند پیامدهای معکوسی برای غرب، اسرائیل، همسایگان ایران و مردم ایران داشته باشد. متأسفانه اکنون آمریکا و اروپا -برخلاف سال های 2009 و 2012 که به افزایش خطر جنگ به سرعت واکنش نشان دادند- سکوت اختیار کرده اند و هیچ کاری برای جلوگیری از بروز جنگ نمی کنند

موضع سختی که دولت های غربی در قبال نقض حقوق بشر در ایران گرفته اند قابل درک است. از زمان آغاز اعتراضات در ایران بیش از 500 نفر کشته شدند، یک تبعه بریتانیایی-ایرانی ماه ژانویه اعدام شد و یک تبعه آلمانی-ایرانی – به اعدام محکوم گشت

دولت ایران حمایت غرب از اعتراضات داخلی را گویای برنامه آنها برای تغییر نظام می داند. تلاش اروپا برای معرفی سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان تروریستی و دعوت از مخالفان به جای مقامات ایران، در همین راستا تلقی می شود

شرایط داخلی ایران بسیار بحرانی است؛ هر هفته اتفاقی میفتد که مشروعیت نظام را بیش از پیش تضعیف می کند. در تازه ترین اتفاق وقوع سلسله مسمومیت هایی در مدارس ایران که از ماه نوامبر تاکنون ادامه داشته، بیش از 1000 دانش آموز را تحت تأثیر قرار داده است

ولی علیرغم ناخوشایند بودن وضعیت حقوق بشر در ایران، دولت های غربی باید با تهران وارد تعامل شوند تا از وقوع یک جنگ خطرناک در منطقه جلوگیری کنند. آمریکا و متحدانش  وقتی امنیت جهانی را در خطر می بینند، با دشمنان خود همچون کره شمالی و چین -علیرغم سیاست داخلی وحشیانه این کشورها- وارد تعامل می شوند ولی در مورد ایران می بینیم که طرفداران اقدام نظامی با توجه به نبود گزینه جایگزین برای متوقف کردن برنامه هسته ای ایران، در حال افزایش هستند

بحرانی که غرب و اسرائیل امروز با آن روبرو هستند نتیجه خروج ترامپ از برجام و کارزار فشار حداکثری است. در شرایطی که در ایران هنوز دولت حسن روحانی بر سر کار بود و می شد با آن به توافق رسید، اصرار جو بایدن مبنی بر انجام تغییراتی در برجام باعث شد که این فرصت از دست برود

از زمان روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، ایران با اقدامات خود بارها شانس دستیابی به توافق را از بین برده است. برنامه هسته ای ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری پیشرفت کرده و آژانس بین المللی انرژی اتمی هشدار داده است که ایران مواد کافی برای ساخت چندین سلاح هسته ای دارد. با توجه به ادعای ایران مبنی بر اشتباه بودن این گزارش ها، ادعای کشف ذرات اورانیوم غنی شده 84 درصدی باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. در همین راستا رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی روز جمعه برای بررسی راههای کاهش تنش به تهران سفر کرد

اسرائیل اعلام کرده است که ایران مجهز به سلاح هسته ای را نمی پذیرد و روز به روز بیشتر در مورد لزوم حمله سریع تر به ایران صحبت می کند. آنچه در ظاهر می بینیم این است که دولت بایدن جلوی اقدامات اسرائیل را نمی گیرد؛ این دو کشور اخیرا رزمایش مشترک نظامی برگزار کردند و طبق ادعاها حملات علیه ایران را شبیه سازی نمودند

تشدید رایزنی های نظامی آمریکا با کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز این تصور را ایجاد می کند که آمادگی برای جنگ افزایش یافته است. رویکرد دولت کنونی آمریکا در تضاد با رویکرد رؤسای جمهور قبلی جورج دبلیو بوش و باراک اوباما است که فعالانه بدنبال جلوگیری از اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران بودند و آن را سبب کشانده شدن ناخواسته واشنگتن به یک رویارویی مستقیم نظامی دیگر در منطقه می دانستند. کشورهای اروپایی هم که مدتها نقش فعالی در عقب گرد اسرائیل و آمریکا از جنگ با ایران داشتند، اکنون سکوت کرده اند

حملات نظامی آمریکا و اسرائیل ممکن است از نظر تاکتیکی در به تأخیر نداختن برنامه هسته ای ایران موفق باشد ولی با توجه به اینکه ایران برای مصون ماندن تأسیساتش آنها را در اعماق زمین ساخته است، معلوم نیست توقف فعالیت هسته ای تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه محافل داخلی ایران هنوز نسبت به لزوم دستیابی به سلاح هسته ای به اجماع نرسیده اند ولی اگر حمله نظامی رخ دهد، عناصر تندرو که مدل پاکستان را بهترین وسیله برای تضمین امنیت و سلطه نظامی خود می دانند، تقویت خواهند شد و دست برتر را پیدا خواهند کرد

این جناح بر این باور هستند که پاکستان علیرغم هزینه های کوتاه مدتی که برای برنامه هسته ای خود داد، در نهایت توانست با دستیابی به سلاح هسته ای امنیت کشور را تضمین کند. برخی از محافل قدرت در ایران بر باور هستند که تهران پیشتر هزینه سیاسی و اقتصادی داشتن برنامه تسلیحات هسته ای را پرداخت کرده است و اکنون برای کسب سود از این برنامه، باید دست به ساخت سلاح زند. بنابراین حملات نظامی اسرائیل و آمریکا احتمالا حرکت ایران به سمت سلاح هسته ای را تسریع خواهد کرد

از سوی دیگر با توجه به عدم تمایل اسرائیل و غرب برای تغییر نظام در ایران، حمله نظامی به جای تضعیف قدرت سپاه ان را تقویت می کند. در چنین سناریویی تشدید سرکوب اعتراضات برای جمهوری اسلامی آسان تر می شود

پیامدهای خارجی جنگ به اندازه پیامدهای داخلی فاجعه آمیز خواهد بود. حملات نظامی اسرائیل واکشن گسترده ایران را در پی خواهد داشت. هدف گرفتن اسرائیل از خاک سوریه و لبنان نخستین واکنشی است که می توان انتظارش را داشت. تهران همچنین می تواند به کشتی ها و تأسیسات نفتی در کشورهای خلیج فارس مستقیما حمله کند تا جریان انرژی را مختل نماید. ایران می تواند آرامش شکننده عراق و آرامش موقتی که در یمن حکمفرماست را برهم زند و با هدف قرار دادن کشورهای عرب خلیج فارس و منافع آمریکا، بر درگیری ها و تنش های منطقه بیفزاید

از قضا بازیگران منطقه که پیشتر تندترین مواضع را در قبال ایران داشتند، اکنون بیشترین احتیاط را در مواجهه با جنگ می کنند. آنها هزینه تشدید تنش را می دانند و خواهان ثبات در منطقه هستند. یک دیپلمات ارشد اماراتی در واکنش به حملات اسرائیل در داخل ایران در ژانویه گفت که تشدید تنش «به نفع منطقه و آینده آن نیست و هیچ جایگزینی برای گفتگو وجود ندارد»

عربستان از اجرای بیشتر تحریم ها علیه ایران حمایت می کند ولی نسبت به رویارویی محتاط است و از این رو برای جلوگیری از درگیری، گفتگوی مستقیم با تهران را از سر گرفته است. قطر و عمان فعالانه برای جلوگیری از تشدید تنش میانجیگری می کنند. قدرت های منطقه ای می دانند که درگیری نظامی مانع از تمرکز آنها بر توسعه اقتصادی می شود

درگیری نظامی همچنین روابط ایران و روسیه را در جنگ اوکراین تقویت می کند. مسکو می تواند نسبت به حرکت ایران به سمت تسلیحات هسته ای مسامحه بیشتری به خرج دهد و از طریق همکاری نظامی و اطلاعاتی، از تهران در برابر حملات بیشتر آمریکا و اسرائیل محافظت نماید

منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر