در بین کشورهای خاورمیانه، به نظر می رسد که عربستان و امارات بیش از همه به یکدیگر نزدیک هستند. دوستی بین محمد بن سلمان و محمد بن زاید نمادی از اتحاد بین دو کشور است. ریاض و ابوظبی برای مقابله با قدرت درحال گسترش قطر با هم متحد شدند و این کشور را در سال 2017 محاصره کردند. آنها سال 2014 نیز عملیات نظامی خود را علیه حوثی ها در یمن براه انداختند. از سوی دیگر سعی کردند وابستگی خود را به آمریکا کم کنند و سیاست نزدیکی به پکن و مسکو را در پیش گرفتند
اما در زیر پوسته این اتحاد ظاهری، یک مبارزه آرام برای بدست گرفتن رهبری جهان عرب نهفته است. عربستان و امارات در زمینه های مختلف با یکدیگر وارد رقابت شده اند
برای مطالعه بیشتر در خصوص رقابت بین عربستان و امارات می توانید به لینک های ذیل مراجعه کنید:
عربستان و امارات: وقتی ولیعهدها اختلاف پیدا می کنند
رقابت گرم ابوظبی و ریاض در عرصه فناوری
سودان عرصه جنگ نیابتی امارات و عربستان
رقابت امارات و عربستان در جنوب شرق آسیا
اولین زمینه، رقابت بر سر جذب سرمایه گذاری خارجی است. این رقابت به سال 2009 بازمی گردد؛ زمانی که ابوظبی به پیشنهاد احداث بانک مرکزی شورای همکاری خلیج فارس در ریاض اعتراض کرد و در نهایت با کارشکنی، توانست تأسیس چنین بانکی را منتفی کند. بین سالهای 2012 تا 2022 هجوم سرمایه گذاران به امارات باعث شد که تولید ناخالص داخلی این کشور تقریبا 3.5 برابر بیشتر از عربستان شود. هم اکنون دبی میزبان 70% دفاتر مرکزی شرکت های بزرگ چندملیتی در خاورمیانه است. از سوی دیگر افزایش قیمت نفت در سال 2022 در پی تهاجم روسیه به اوکراین، باعث رشد 8.7 درصدی اقتصاد عربستان شد؛ این میزان، بیشترین رشد در بین کشورهای گروه بیست بود و باعث افزایش سرمایه گذاری در این کشور شد. عربستان شرکت های خارجی فعال در خلیج فارس را تشویق کرده است که دفاتر مرکزی خود را به ریاض منتقل کنند و هشدار داده که شرکت هایی که از این اقدام خودداری نمایند، در خطر قطع روابط تجاری با ریاض قرار می گیرند
بخش انرژی رقابت بین عربستان و امارات را تشدید کرده است. عربستان بزرگترین صادرکننده نفت جهان است و امارات در رده پنجم قرار دارد. تابستان 2021 با طرح تمدید کاهش تولید، که به رهبری عربستان در داخل اوپک پلاس مطرح شد، اختلاف آشکاری بین ریاض و ابوظبی پیش آمد. امارات مخالف این طرح بود و گرچه به سرعت راه حلی برای این تنش بدست امد، ولی این شایعه ایجاد شد که ابوظبی نسبت به سلطه ریاض بر اوپک پلاس معترض است و ممکن است بخواهد از اوپک خارج شود
دومین عرصه رقابت، رقابت بر سر کسب اعتبار جهانی است که موجب شده است بین سعودی و امارات فاصله بیفتد. هر دو کشور در تلاش برای تقویت قدرت نرم خود هستند و در این مسیر برای کسب میزبانی اجلاس های مهم بین المللی تلاش می کنند. عربستان کنفرانس ابتکار سرمایه گذاری آینده را برگزار کرد و در مقابل ابوظبی میزبان مجمع جهانی سرمایه گذاری –رویدادی که سالانه توسط سازمان ملل برگزار می شود- بود
دو کشور همچنین کنفرانس ها و نشست هایی را برای گردآوردن رهبران و سرمایه گذاران جهانی برگزاری می کنند و برای غلبه بر چالش های جهانی، راه حل هایی را ارائه می دهند. پس از برگزاری نمایشگاه اکسپو 2020 در دبی –که اولین نمایشگاه در نوع خود در خاورمیانه بود- عربستان میزبانی اکسپو 2030 را بدست آورد. کنفرانس سالانه تغییرات اقلیمی سازمان ملل، سال گذشته در دبی برگزار شد. همچنین ابوظبی قرار است میزبان کنفرانس وزیران سازمان تجارت جهانی در ماه فوریه باشد. پس از میزبانی موفقیت آمیز قطر در جام جهانی فوتبال 2022 ریاض گامهایی را برای ارتقای سطح لیگ ملی فوتبال خود برداشت. از اوایل سال 2021 عربستان 6.3 میلیارد دلار صرف قراردادهای ورزشی کرده است؛ مبلغی که بیش از چهار برابر بودجه ورزشی کشور در شش سال گذشته است
دبی به دلیل جامعه باز و جهان وطنی اش، توانسته افراد مشهور را برای برگزاری کنسرت جذب کند؛ ولی این امتیاز دیگر در انحصار امارات نیست. دسامبر 2023 ریاض میزبان بزرگترین جشنواره موسیقی در خاورمیانه با عنوان MDLBEAST Soundstorm بود. این رویدادها نشاندهنده تلاش دو کشور برای تغییر نگاه جامعه بین الملل و ایجاد تصویری مثبت از خود در جهان است.
محوری ترین عرصه رقابت، به برنامه چشم انداز دو کشور مربوط می شود. امارت از سالها پیش تلاش خود را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد آغاز کرد و با توسعه بنادر خلیفه و جبل علی و ایجاد یک خط هوایی قدرتمند، خود را به مرکز حمل و نقل و تجارت جهانی بدل نمود. ولی بن سلمان با برنامه چشم انداز 2030 طرح بلندپروازانه تری را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان آغاز کرده است. پروژه شاخص این چشم انداز، شهر جدید نئوم است؛ در این پروژه عربستان با صرف چندین میلیارد دلار در تلاش است خود را به عنوان مرکز فناوری و تجاری و مالی منطقه معرفی نماید. ریاض همچنین متعهد شده است با صرف بیش از 100 میلیارد دلار و راه اندازی خط هوایی ریاض ایر، خود را به قطب حمل و نقل دریایی و هوایی منطقه بدل کند. این امر مستلزم به چالش کشیدن بنادر امارات از طریق سرمایه گذاری گسترده در بندر جده و تبدیل این بندر به بزرگترین و شلوغ ترین بندر خاورمیانه و شمال آفریقا است
با نزدیک شدن هر دو کشور به ایران، ممکن است رقابت بین آنها تشدید شود. تنش زدایی بین تهران و ریاض به رهبری پکن، عملا تهدیدی که از سوی تهران متوجه ریاض و ابوظبی بود را از بین برده و در نتیجه آن درگیری های ژئوپلتیکی بین بخش های شمالی و جنوبی خلیج فارس کاهش پیدا کرده است. با ادامه این روند، منطقه ممکن است وارد دوره جدیدی شود که در ان تمرکز از رقابت ژئوپلیتیک بین ایران و شورای همکاری خلیج فارس، به رقابت ژئواکونومیک بین عربستان و امارات تغییر کند
سیاست دو کشور در قبال اسرائیل به یکی دیگر از زمینه های واگرایی بدل شده است. درحالی که امارات در سال 2020 رسما اسرائیل را به رسمیت شناخت، عربستان تاکنون از پیوستن به توافق ابراهیم خودداری کرده است. اسرائیل و امارات با امضای توافق مشارکت اقتصادی جامع، روابط دوجانبه را تقویت کردند؛ ولی جنگ اسرائیل و حماس روند عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل را کند کرده است
با افزایش شکاف بین سعودی و امارات، این احتمال وجود دارد که بهبود روابط آنها با مسکو، پکن و حتی ایران تسریع شود. این امر می تواند اثربخشی استراتژی آمریکا در خاورمیانه را تضعیف کند. رقابت فزاینده عربستان و امارات می تواند این دیدگاه را که خاورمیانه به سمت صلح و تنش زدایی در حال حرکت است، به چالش بکشد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما