12 مارس وزارت خزانه داری آمریکا چهار نفر را به دلیل حمایت از گردان اشتر –که گفته می شود با ایران مرتبط است- تحریم کرد. ظاهرا این چهار بحرینی در ایران زندگی می کنند و به گروه شبه نظامی اشتر کمک های مالی، فنی و.. ارائه می دهند. گرچه این تحول، ادامه وجود تنش در روابط تهران و منامه را نشان می دهد؛ ولی تا زمانی که تنش زدایی بین ایران و عربستان ادامه دارد، بعید است که رابطه ایران و بحرین رو به سوی بدتر شدن رود. رویکرد ایران در قبال بحرین، با روابط ایران و عربستان ارتباط دارد. در حال حاضر تهران منافع خود را در کاهش تنش با ریاض می بیند و برای تهران بهبود رابطه با ریاض، بر حمایت از اسلام گرایان شیعه بحرینی اولویت دارد.
نخستین بار دولت ترامپ بود که سال 2018 گردان اشتر را در لیست سازمان های تروریستی قرار داد. ولی اکنون این سؤال مطرح است که چرا دولت بایدن تحریم های جدیدی را علیه این گروه اعمال کرده و آیا بر اساس مدارکی جدید، گردان اشتر را تهدیدی قریب الوقوع یافته است؟
دلیل این امر شاید به تنش های رو به افزایش منطقه مربوط باشد. گردان اشتر و دیگر گروههای عرب حامی ایران، در ماههای اخیر از آمریکا به دلیل حمایت از اسرائیل در جنگ غزه به شدت انتقاد کرده اند. پس از کشته شدن یکی از اعضای ارشد کتائب حزب الله توسط آمریکا در ماه فوریه در عراق، گردان اشتر پیام تسلیت صادر کرد.
با این توضیح تصمیم به تحریم این چهار اسلامگرای بحرینی، هیچ ارتباطی با تهدید جدید و قریب الوقوع این گروه برای آمریکا یا دولت بحرین ندارد؛ بلکه بخشی از فشار واشنگتن برای بازدارندگی ایران و نیروهای نیابتی اش است. آمریکا می خواهد با این کار، به آنها هشدار دهد که قبل از هر اقدامی در راستای تشدید تنش در منطقه یا هدف قرار دادن شریکان آمریکا در خلیج فارس، به خوبی به پیامدهای تصمیم خود فکر کنند.
شایان ذکر است که بحرین میزبان پایگاه نظامی آمریکا و بریتانیا -از جمله ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده- است؛ بنابراین تصادفی نیست که لندن سال 2017 گردان اشتر را گروهی تروریستی معرفی کرد و تحریم هایی که آمریکا 12 مارس 2024 علیه اشتر وضع نمود، با لندن هماهنگ شده بود.
اما فراتر از میزبانی پایگاههای نظامی آمریکا و انگلیس، بحرین نقش مهمی در مقابله با حوثی های یمن دارد. از زمان تصرف صنعا توسط حوثی ها در سال 2014 منامه به ائتلاف تحت رهبری عربستان پیوست و حتی پادشاه این کشور حمد بن عیسی ال خلیفه آن زمان گفت که پسرانش را به جنگ می فرستد. اواخر سپتامبر 2023 دو سرباز بحرینی توسط حوثی ها در مرز یمن و عربستان کشته شدند. اخیرا بحرین تنها کشور عرب بود که به عملیات ائتلاف به رهبری آمریکا برای مهار حملات حوثی ها در دریای سرخ پیوست.
روابط پرتنش حوثی ها و حاکمان بحرین حداقل به یک دهه قبل برمیگردد ولی علیرغم عمیق بودن دشمنی بین بحرین و حوثی ها، تهران نمی خواهد سیاست خود را در قبال منامه، بر اساس نگاه و نظر حوثی ها برنامه ریزی کند و بدنبال آن است که روند کاهش تنش با کشورهای عرب خلیج فارس را در مورد بحرین نیز پیاده سازد.
بحرین در حال حاضر تنها کشور عرب در منطقه خلیح فارس است که با ایران روابط دیپلماتیک ندارد. منامه ژانویه 2016 پس از آتش زدن سفارت عربستان در تهران توسط گروههای خودسر، روابط خود را با ایران قطع کرد.
گرچه طرف های ایرانی و بحرینی در سال گذشته چندین دیدار رسمی باهم داشتند ولی منامه هنوز روابط دیپلماتیک خود را با تهران از سر نگرفته است و این درحالی است که ریاض و تهران روابط خود را مارس 2023 عادی کردند. در این زمینه باید به دو مسئله توجه کرد:
نخست اینکه هیچ علقه ای بین جمهوری اسلامی و خاندان آل خلیفه وجود ندارد. از سال 2011 روابط دو کشور به پایین ترین سطح خود رسید و آن زمانی بود که اعتراضات بهار عربی در بحرین اغاز شد. در ان زمان برخی از فعالان شیعه مخالف دولت در بحرین، از آقای خامنه ای درخواست حمایت کردند.
رهبر ایران بارها مردم بحرین را همراه با فلسطینیان و یمنی ها در یک کفه ترازو قرار داده و از آنها با عنوان مسلمانانی مظلوم که مستحق حمایت و مداخله ایران هستند یاد نموده است. این نوع موضع گیری و مداخله تهران در امور داخلی کشورهای مجاور، دقیقا همان چیزی است که منامه آن را علت اصلی تنش خود با جمهوری اسلامی می داند.
مسئله دوم این است که تهران با لحظه سختی برای تصمیم گیری مواجه است. گرچه ایران طی سالیان متمادی سرمایه گذاری زیادی برای حمایت از گروههای مخالف و مبارز عرب از جمله گروههای بحرینی انجام داده، ولی امروز می خواهد با همه کشورهای عرب از جمله عربستان، مصر و امارات روابط دیپلماتیک، اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایجاد کند.
رهبران تهران اذعان دارند که حمایت آشکار از گروههای مخالف عرب، مانع اصلی صلح واقعی ایران با کشورهای عرب خلیج فارس است. همچنین تهران می داند که ثبات بحرین یکی از نگرانی های اصلی سعودی هاست زیرا هرگونه هرج و مرج در بحرین، این امکان را دارد که به سرعت به استان های شرقی شیعه نشین عربستان سرایت کند. از این نظر خویشتن داری ایران در قبال بحرین بیشتر برای کسب رضایت و خواست عربستان است تا بهبود رابطه با خاندان آل خلیفه.
با این حال تا امروز تهران جدیت کافی برای ترک حمایت از گروههای اسلامگرای عرب از خود نشان نداده است. این مسئله نه تنها مانعی در روابط ایران و بحرین است بلکه به سدی در برابر بهبود رابطه تهران-ریاض نیز تبدیل شده است.
نگرانی حاکمان بحرین از ایران بسیار بیشتر از نگرانی های حاکمان عربستان است. دلیل این نگرانی تنها این نیست که اکثر جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می دهند، بلکه ایران تا مارس 1970 روی بحرین ادعای مالکیت داشت. اغلب اسلام گرایان بحرینی شیفته محور مقاومت هستند؛ همانگونه که می دانیم یکی از اهداف این محور بیرون راندن ایالات متحده از خاورمیانه و از بین بردن نظم سیاسی موجود در منطقه است. منامه به عنوان میزبان نیروهای نظامی ایالات متحده و بریتانیا و به عنوان کشوری که سال 2020 توافق ابراهیم را با اسرائیل امضا کرد، دلایل خوبی برای ترسیدن از جمهوری اسلامی دارد.
با این حال هیچ نشانه ای وجود ندارد که نشان دهد ایران بدنبال تشدید تنش با بحرین است. تهران نه تنها واقعیت روابط امنیتی نزدیک بحرین با ایالات متحده و اسرائیل را پذیرفته، که نسبت به تصمیم بحرین برای پیوستن به ائتلاف دریایی ضد حوثی به رهبری آمریکا سکوت کرده است. حتی تهران دسامبر گذشته اعلام کرد که بحرین جزء 33 کشوری خواهد بود که شهروندانش برای ورود به ایران دیگر نیازی به ویزا ندارند.
جمهوری اسلامی سیاست حذف ویزا برای کشورهای حاشیه خلیج فارس را بخشی از تلاش گسترده تر این کشور در راستای بهبود و گسترش روابط با همسایگان می داند. چالشی که برای مقامات بحرین وجود دارد این است که چگونه می توانند با تهران تنش زدایی کنند و در عین حال فرصت مداخله در امور داخلی این کشور را، از مقامات ایران بگیرند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما