اخلاق
روابط بين همسران متفاوت است. برخى خانه را همچون بهشتى آكنده از صفات پسنديده و منش هاى ارجمند و عادات نيكو، مهربانى، محبت و سادگى مى كنند، و برخى ديگر، بر اثر اِعمال خشونت، تندخويى و بداخلاقى، آن را به جهنمى كه همه در آتش آن، مى سوزند بدل مى سازند. شايد بسيارى از ما مردانى را سراغ داريم كه براى پرهيز از خُلق و خوى بد همسرانشان، از خانه گريزانند، يا زنانى را سراغ داشته باشيم كه به خاطر دورى از معاشرت با همسر، خود را به كارى سرگرم مى كنند. اينها از جمله عواملى است كه باعث از بين رفتن روح هميارى وهمبستگى در خانواده ها مى شود. اساساً هدف آموزش هاى انسانى و اسلامى اين است كه زن ومرد يكديگر را درك كنند و به اين باور برسند كه ديگرى نيز مانند او از عواطف و احساسات انسانى برخوردار است. از اين رو شايسته است هر كدام از آنان تا آنجا كه ممكن است از لغزش ها و اشتباهات ديگرى چشم پوشى كند، تا كار به طلاق وجدايى نكشد.
در هر صورت بر اساس آنچه رسول اكرم صلى الله عليه وآله بيان فرموده، همانگونه كه رفتار ناپسندِ انسان بدخو، باعث مى شود كه عاقبت خوبى نداشته باشد، همچنين خوش خُلقى وى موجب حُسن عاقبت او مى گردد. بنابراين، لازم است انسان ملكه حُسن معاشرت را در خود پرورش دهد. خداى متعال مى فرمايد: «فَاِمْساكٌ بِمَعرُوفٍ؛ بايد همسرِ خود را بطور شايسته نگهدارى كند.»
اجبار به انجام كار
از ديگر كارهايى كه خانه را به بهشتى سراسر آرامش و خوشبختى مبدل مى كند، اين است كه هيچ كدام از زن و مرد ديگرى را به كار كردن در خانه، يا براى خانه مجبور نكند، زيرا چنين اقدامى خانه را به جهنمى مبدل مى كند كه نه تنها زن و مرد، بلكه در صورت داشتن فرزند، آنان را نيز در آتش خود خواهد سوزاند.
اسراف
يكى از امورى كه در خانواده بايد از آن پرهيز كرد، اسراف و تبذير است، و در اين كار، پدر و مادر سرمشق ديگر اعضاى خانواده اند. البته، اسراف وتبذير با يكديگر تفاوت دارند زيرا اسراف، زياده روى در كارى است كه اصل انجام آن ممنوع نيست. در حالى كه تبذير، كارى است كه نه تنها زياده روى در آن، بلكه اصل انجام آن نيز نادرست مى باشد. قرآن كريم در اين باره مى فرمايد: «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَـاطِينِ» به درستى كه تبذير كنندگان برادران شيطان هستند. و در حديث است كه: «اِنَّ صَبَّ فَضْلِ الْماءِ، وَالْقاءَ النَّواةِ مِنَ الاسْرافِ؛ يعنى، دور ريختن آب نيمه خورده و بيرون انداختن هسته ميوه ها اسراف محسوب مى شود.»
جامعه پويا جامعه اى است كه حتى از زباله هاى خود بهره بردارى و آنها را بازيافت كند.گاهى رقابت و به اصطلاح چشم وهم چشمى، ميان زن و مرد و يا دو خانواده چنان بالا مى گيرد كه سر از معصيت خدا در مى آورد و موجب اسراف و تبذير و تجمل گرايى بيش از حَد و در نتيجه خوشحالى شيطان مى شود. در روايتى آمده است كه على عليه السلام گوشت شترانى كه بر اثر رقابت (چشم و هم چشمى) ميان دو تن از سران، ذبح شده بود، را حرام شمرد؛ و به پيروى از او ديگران هم از گوشت آنها نخوردند تا خوراك حيوانات شد. شايد راز اين تحريم بيشتر در جنبه تربيتى آن نهفته باشد تا جنبه شرعى آن.
به هر حال لازم است زن و مرد، خانواده را بر اساس محبت و دوستى، انس و الفت، و صفا و صميميت بنيان گذارند، و سرلوحه برنامه هاى خود را واقع نگرى وآرمان خواهى قرار دهند، و تبذير و اسراف و مظاهر پوچ زندگى دنيا وفخر فروشى ها و چشم و هم چشمى هاى بيهوده را كنار بگذارند.
نقش خانواده در بهبود وضعيّت اقتصادى
از جمله كارهاى بابركتى كه در خانه انجام مى شود، كارهاى دستى است. و چون اين كارها علاوه بر جنبه تفريحى و سرگرمى آن، موجب سلامتى روح و جسم مى شود، خوب است هر يك از زن يا شوهر و يا هردو به انجام آن اقدام كنند.همه به ياد داريم كه در گذشته اى نه چندان دور، مردم در خانه ها به برخى كارهاى سودمند مى پرداختند، و در خارج از خانه سرگرم كار در باغ، مزرعه و يا پرورش حيوانات مى شدند. به اين ترتيب آنان در زندگى خود به نوعى خود كفايى رسيده بودند، و نيازمند ديگران نبودند.
من آن رنج و محنت وآن قحطى كه در پى جنگ جهانى دوم گريبان گير مردم شده بود را فراموش نمى كنم. در آن روزها عراق و برخى كشورهاى اسلامى كه بر توليدات داخلى تكيه داشتند از تبعات اين قحطى مصون ماندند، زيرا همه نيازهاى مردم در داخل خود كشور تأمين مى شد و به جز شكر و برخى از انواع پارچه، چيز ديگرى از خارج وارد نمى گرديد. بعضى از پارچه ها نيز توسط مردم وبا ابزارهاى ساده بافته مى شد. از اين رو، نياز آنان به واردات پارچه، چيزى كمتر از يك چهارم بود.
امّا امروز، علیرغم ثروت انبوهى كه نفت نصيب اين كشور كرده و واردات به ده ها ميليارد دينار بالغ شده است، بينوايى، تنگدستى فقر و گرسنگى بیداد می کند.
در هرحال بايد از بيگانگان بى نياز شد، و به مرز خود كفايى رسيد، و بايد از خانه و خانواده شروع كرد. چه خوب بود براى تشويق اين كارها بنيادهاى خيريه اى تشكيل مى شد و زمينه را براى فعاليت هايى از اين دست، فراهم مى كرد.
برگرفته از کتاب نظام خانواده در اسلام و تمدن های دیگر نوشته آیت الله سید محمد شیرازی
نظر شما