مسئولان استان سمنان با اشاره به خشکسالی در این استان معتقدند که فعالان محیط زیست در خصوص پیامدهای انتقال آب خزر اغراق می کنند و مقدار برداشت آب به میزانی نیست که سبب نگرانی شود؛ اما مخالفان این طرح می گویند که اساساً بر روی این طرح کار کارشناسی صورت نگرفته و مطالعات انجام شده در خصوص نیازهای استان سمنان محل اشکال است. در حقیقت این طرح بیشتر از آنکه جنبه کارشناسی داشته باشد، ابعاد سیاسی به خود گرفته است و با توجه به اینکه رییس جمهور اهل سمنان است، می کوشد تا با اجرای این پروژه، زمینه توسعه بیشتر این استان را فراهم کرده و در صورت مطرح شدن دوباره ایده انتقال پایتخت، سمنان را به عنوان بهترین جایگزین معرفی کند.
یکی دیگر از دلایل مخالفان، پیامدهای مخرب زیست محیطی این طرح است که آسیب جدی و حتی خشک شدن بخش‌هایی از جنگل‌های هیرکانی، آلودگی بیشتر دریای خزر و در خطر قرار گرفتن صیادی را شامل می شود. به عقیده برخی کارشناسان انتقال آب خزر ممکن است فرجامی همچون دریاچه ارومیه را برای آن رقم زند؛ چراکه دریای خزر دریا نیست، بلکه یک دریاچه است با حجم آبی محدود که تغذیه آن از طریق رودها و ریزش‌های جوی است و متاسفانه این دریاچه در حال حاضر نیز در حال پسروی می باشد.
استفاده از آب شیرین کن باعث می شود آبزیان ریز وارد دستگاه شده و از بین بروند و علاوه بر این اگر شیرین کردن آب در مبدأ صورت بگیرد، پسماند شور آن به دریا بازخواهد گشت و این امر سبب افزایش حرارت، شوری و آلایندگی آب شده و به از بین رفتن دیگر جانداران دریا خواهد انجامید.
در حال حاضر ۹۰ درصد از ماهیان خاویاری دریای خزر کاسته شده و میزان آلودگی آب آن ۴۰ برابر حد مجاز است. حتی اگر کار شیرین کردن آب در خود سمنان انجام شود، این خطر همچنان وجود دارد که در اثر زلزله یا بر اثر فرآیندهای شیمیایی و یا هر دلیل دیگری، لوله انتقال آب آسیب ببیند و این حجم بزرگ آب شور در کوهستان‌های حاصلخیز و جنگل‌های هیرکانی رها شده و فاجعه بیافریند.
ضمن اینکه به عقیده بسیاری از اساتید دانشگاه و فعالان محیط زیست، سمنان در مقایسه با استان های دیگر دامنه جنوبی البرز، از نظر خشکسالی وضعیت به مراتب بهتری دارد و هنوز نیاز به انتقال آب پیدا نکرده است. به طوریکه به نوشته روزنامه شرق بر اساس اطلاعاتی که در قالب یک کلیپ توسط استانداری سمنان تهیه شده بود و سال گذشته در جمع فعالان محیط زیست پخش شد، استان سمنان در تمام روستاهای خود دسترسی به آب شرب سالم دارد.
تورج فتحی کارشناس منابع آبی معتقد است: اگر استان های جنوب دامنه البرز که در همسایگی خزر است را در نظر بگیریم و ببینیم کدام مناطق مشکلات عدیده آب دارند، در بین استان های زنجان، قزوین، البرز، تهران، سمنان و خراسان رضوی، استان سمنان کمترین نیاز آبی را دارد. استان سمنان دارای توسعه کشاورزی نیست و از قدیم نبوده و مصرف آب آنچنانی در مقایسه با مناطق مجاور خود ندارد. این درحالی است که همه شهرهای خراسان رضوی از جمله سبزوار، نیشابور، مشهد و تربت حیدریه همه بیلان منفی مصرف آب، فرونشست زمین و مشکل عدیده تامین آب دارند. این موضوعی پنهانی نیست و از نظر منفی بودن بیلان آب بدون تردید می گویم که خراسان رضوی در سطح کشور اول است و بیشترین سطح افت آب های زیر زمینی متعلق به خراسان رضوی است.
عباسقلی جهانی رییس سابق شورای جهانی آب نیز در خصوص طرح انتقال آب به سمنان می گوید: اصلی ترين مبنا برای طرح انتقال آب اين است كه ببينيم نيازها چگونه محاسبه شده است. در جلسات کارشناسی مختلفی که برای محاسبه نیازهای طرح مذکور برگزار شده، مشخص شد که تعريف نيازها بر اساس يك سلسله پيش فرض هایی صورت گرفته که می توان كاملا این پیش فرض ها را زير سوال برد و به بحث گذاشت. به نظر من نياز آبی که برای انتقال برآورد شده، بيش از مقدار واقعی نياز استان است.
نکته دیگری که توجه بدان ضروری می نماید آن است که علاوه بر ایران، چندین کشور دیگر در دریای خزر سهم دارند و هرگونه بهره برداری از آن باید با موافقت همه کشورها صورت گیرد. ضمن اینکه اجرای طرح هایی از این دست، به دیگر کشورها نیز این اجازه را می دهد تا بدون توجه به اثرات مخرب فعالیت های خود، رویه ای مشابه در پیش گیرند؛ چنانکه هم اکنون روسیه بی توجه به این امر که نود درصد از حیات دریاچه وابسته به رود ولگاست، چندین طرح سدسازی و انتقال آب را بر روی این رودخانه در نظر گرفته است؛ پس بی تردید این کشور از اجرای طرح انتقال آب خزر حمایت می کند تا برای اجرای طرح های خود مشکلی نداشته باشد
اما اجرای این پروژه از منظر اقتصادی نیز به صرفه نیست. به گفته عباسقلی جهانی این پروژه مستلزم آن است که 160 کیلومتر مسیر لوله فولادی کشیده شود و پنج ایستگاه پمپاژ و پنج ایستگاه متعادل کننده ایجاد گردد. همه اینها نیازمند صرف بودجه ای هنگفت است که بالغ بر هزار میلیارد تومان می شود؛ با این وصف چگونه می خواهیم آب را با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار دهیم؛ این درحالی است که هزینه این طرح را می توان صرف پروژه های بهتری کرد
مسئله بعد عدم انجام آمایش سرزمینی است؛ چراکه انتقال آب بی تردید سبب افزایش جمعیت مهاجر شده و به تبع آن فعالیت های صنعتی و کشاورزی نیز افزوده خواهد شد و شهر نیاز به توسعه پیدا می کند، درحالیکه سمنان امکان توسعه بیشتر را ندارد. این نکته ای است که عزیر عابسی استاد دانشگاه بیان نموده، می گوید: پایش‌های وزارت نیرو در آمایش سرزمین، سمنان را فاقد ساختار لازم برای توسعه بیشتر معرفی کرده است.
در کل به نظر می رسد در اجرای طرح هایی از این دست، آمایش سرزمین در ایران هیچ جایی ندارد. چنانکه می بینیم بیشتر امکانات و جمعیت ایران در استان های مرکزی متمرکز شده و توجه دولت نیز معطوف به توسعه همین استان هاست؛ به نحوی که بی توجه به مسئله کمبود آب، نیروگاهها و صنایع بزرگ آب بر، در شهرهای کویری احداث می شود و برای تأمین آب، با صرف هزینه های هنگفت پروژه های انتقال آب انجام می گردد. اما همه این اقدامات به حل اساسی مشکل نینجامیده و سبب ایجاد فروچاله ها، خشک شدن رودها و دریاچه ها و از بین رفتن حاصلخیزترین زمین های کشاورزی شده است.
با این اوصاف سؤالی که مخالفان مطرح می کنند این است که چرا به جای طرح های انتقال آب، سعی نمی کنیم که همین مبلغ را صرف کارهایی همچون انتقال صنایع آب بر، جلوگیری از هدر رفت آب، مهار آب های سطحی و اصلاح شیوه های کشاورزی نماییم و درحالیکه بسیاری از کشورها بیش از 15 مرتبه بازچرخانی آب انجام می دهند ما در این حوزه اینقدر عقب هستیم؟
نظر شما