در پاکستان چه می‌‌‌گذرد؟
در هفته‌های گذشته پاکستان اوضاع آشفته‌ای داشته است. این کشور که از 11 آوریل و پس از برکناری عمران خان با رأی عدم اعتماد مجلس، دولت جدیدی دارد، اکنون دچار بحران اقتصادی و سیاسی شده است. درحالی که دولت جدید به رهبری شهباز شریف در تلاش است تا جایگاه خود را بیابد، عمران خان با برگزاری تجمعاتی در سراسر کشور به مشروعیت دولت حمله می‌کند و خواستار برگزاری انتخابات جدید است. در همین حال شرایط آب‌وهوایی نیز در وضعیت اضطراری است و موج گرمای بی‌سابقه، هفته‌ها است که پاکستان را فرا گرفته است
برای درک چرایی بحران کنونی، بررسی چگونگی سقوط حکومت عمران خان ضروری است. خان اولین نخست‌وزیر پاکستان بود که از طریق رأی عدم اعتماد برکنار شد و از این طریق به جرگه اسلاف خود پیوست که دوران پنج ساله نخست‌وزیری خود را به پایان نرساندند
از زمان روی کار آمدن خان، احزاب اصلیِ اپوزیسیون او را منتخب ارتش نه منتخب ملت می‌نامیدند، برای برکناری‌اش تلاش می‌کردند و برای این منظور در پاییز 2020 اتحادی به نام «جنبش دموکراتیک پاکستان PDM» تشکیل داده بودند. بهار امسال اپوزیسیون طرفداران بیشتری پیدا کرد و خان را مقصر مشکلات کشور معرفی کرد اما دلیل اصلی موفقیت آنها این بود که ارتش که به روی کار آمدن خان کمک کرده بود، دست از حمایت او کشید
عوامل متعددی به ایجاد شکاف بین خان و ارتش انجامید که اصلی‌ترین آن بن‌بست بر سر انتقال مدیر کل سازمان اطلاعات کشور بود. انتقال وی توسط ارتش تأیید شده بود اما خان هفته‌ها از امضای حکم انتقال او خودداری می‌کرد چراکه مدیرکل، به خان وفادار بود و خان می‌خواست که او را تا انتخابات بعدی نگه دارد. گمانه‌زنی‌هایی نیز مبنی بر تمایل خان برای انتصاب او به عنوان رئیس ارتش وجود داشت
وقتی خان حمایت ارتش را از دست داد، فضا برای مخالفان فراهم شد تا حرکات بعدی را انجام دهند. دو حزب کوچک که در دولت ائتلافی حضور داشتند و متحد خان بودند، به اپوزیسیون پیوستند و اینگونه خان اکثریت کرسی‌های مجلس را از دست داد
خان به تئوری توطئه متوسل شد و بدون هیچ مدرکی ادعا کرد که چون سیاست خارجی مستقلی را در پیش گرفته، آمریکا با کمک عمّال خود دست به تغییر رژیم زده است؛ اما کمیته امنیت ملی این ادعاها را رد کرد. خان و متحدانش همچنین ارتش را مسئول برکناری او از قدرت دانستند
خان همچنان به تحریک هوادارنش ادامه می‌دهد، هر روز راهپیمایی‌هایی بزرگی در سراسر کشور ترتیب می‌دهد، دولت جدید را دولتی دست نشانده و نخست‌وزیر جدید را جنایتکار می‌خواند، از راهپیمایی و مصاحبه‌های خود برای جلب توجه رسانه‌ها استفاده می‌کند و می‌گوید که با سقوط دولتش، سیاستمداران فاسدی که مسئول مشکلات کشور هستند به قدرت بازگشته‌اند
حامیان خان اغلب طبقه متوسط، جوان و شهرنشین هستند که برکناری او را سازماندهی شده دانسته و با خشم، ادعاهای وی را در شبکه‌های اجتماعی تکرار می‌کنند. خان با این ادعاها سعی دارد مشروعیت دولت جدید را تضعیف کند. حزب او از پارلمان استعفا داده و حالا او خواهان برگزاری انتخابات زودرس است. خان قصد دارد اواخر این ماه یک راهپیمایی بزرگ به نام «راهپیمایی آزادی» به سمت اسلام‌آباد ترتیب دهد و برای برگزاری انتخابات بر دولت فشار آورد
اما حامیان احزابی که در دولت ائتلافی بودند، برکناری خان را طی فرایندی دموکراتیک دانسته و سیاست او را خطرناک می‌بینند. هم‌اکنون جامعه پاکستان به شدت قطبی شده است و جناح‌ها برای استدلال‌های طرف مقابل هیچ اعتباری قائل نیستند. طرفداران خان به هر چیز که دولت جدید یا ارتش می‌گویند بی‌اعتماد هستند و سیاستمداران از هر دو طرف، برای حمله به طرف مقابل از دین استفاده ابزاری می‌کنند
دولت جدید به رهبری شهباز شریف علاوه بر خان با چالش‌های دیگری نیز روبرو است. برادر شهباز (نواز شریف) نخست‌وزیر سابق که سال 2017 به اتهام فساد از کار برکنار شد و اکنون در لندن زندگی می‌کند، همچنان کنترل زیادی روی حزب و به تبع آن دولت فعلی دارد. هفته گذشته چند تن از اعضای کلیدی کابینه به طور ناگهانی به لندن سفر کردند تا با نواز در مورد برنامه دولت جدید مشورت کنند. درحالی‌که آنها خارج از کشور بودند، اقتصاد پاکستان به روند نزولی خود ادامه داد، بازار سهام سقوط کرد و روپیه ارزش خود را در برابر دلار به شدت از دست داد
دولت جدید باید یک تصمیم مهم بگیرد، اینکه یارانه‌های پرهزینه سوخت را که دولت خان تعیین کرده، ادامه دهد یا حذف آن را که پیش شرط صندوق بین‌المللی پول برای اعطای وام به پاکستان هست، عملی کند. حذف یارانه‌ها قطعا با واکنش منفی مردم مواجه می‌شود و این با توجه به اینکه مدت چندانی تا انتخابات بعدی نمانده، موجب نگرانی دولت است. دولت هنوز اقدامی برای قطع یارانه‌ها نکرده و برخلاف توصیه وزیر دارایی خود اعلام کرده که فعلا یارانه‌ها را حفظ می‌کند
بخشی از بلاتکلیفی دولت جدید به این دلیل است که هدف اصلی حزب صرفا برکناری خان بود و هیچ برنامه جایگزینی برای حکومت و بهبود اقتصاد نداشت. اکنون این نبود برنامه خود را در مواجهه با بحران اقتصادی پاکستان نشان داده است.
معلوم نیست برنده انتخابات آتی چه کسی خواهد بود؛ آنچه اهمیت دارد این است که کدام حزب می‌تواند سیاستمداران قدرتمند بیشتری را در کنار خود داشته باشد و اینکه ارتش به سمت کدام حزب متمایل است. تجمعات بزرگ شهری می‌تواند نشان‌دهنده محبوبیت خان باشد اما این امر لزوما به معنی پیروزی حزب او در انتخابات پارلمان نیست
کلید موفقیت چهره‌های سیاسی، همراهی و حمایت ارتش است. احزاب سیاسی وقتی در اپوزیسیون هستند از دخالت ارتش شکایت دارند اما وقتی در دولت قرار می‌گیرند و از حمایت ارتش برخوردار می‌شوند، برای به چالش کشیدن ان کاری نمی‌کنند
سخن آخر اینکه تنش‌های فزاینده سیاسی پاکستان همگی جنگ بر سر قدرت است و در این میان هیچکس توجهی به رنج مداوم مردم عادی ندارد؛ مردمی که بهای بی‌ثباتی سیاسی کشور را آنان می‌پردازند
ایرانیان در آرزوی منجی
به محض اینکه یک روحانی تازه‌کار در نیشابور خود را مهدی موعود اعلام کرد، به جرم گمراه کردن مردم و ترویج فساد دستگیر شد
با عمیق‌تر شدن نارضایتی‌ها در ایران، جستجو برای منجی رو به افزایش گذاشته است. یاسر میردامادی پژوهشگر دینی می‌گوید: «تحریم، دیکتاتوری، ناامیدی و تفرقه، شرایط بسیار خوبی برای ظهور مدعیان مهدویت فراهم کرده است». همچنین به گفته یکی از مشاوران محمود احمدی‌نژاد: «کسانی که به نظام ایمان داشتند اما اکنون احساس سرخوردگی می‌کنند، بیش از همه فکر می‌کنند که به اخر الزمان نزدیک شده‌ایم»
جوانان بسیاری جذب حسن یمانی روحانی عراقی که پس از اعلام مهدویت در سال 2003 خود را از دیده‌ها پنهان کرد، شده‌اند.
قم مهد بیشترین مدعیان مهدویت است. به گفته پلیس، اخیرا ظرف یک ماه بیست مورد جرم مرتبط با مهدویت در این شهر گزارش شده است. یکی از آنها ادعا کرده بود که امام زمان است و سایرین یا ادعای بابیت کرده و گفته بودند که با امام زمان در ارتباط هستند و یا ظهور مهدی موعود را پیشگویی می‌کردند. در موردی دیگر خانمی ادعا کرده بود که همسر امام زمان است.
آیا حزبالله در انتخابات اخیر لبنان واقعا شکست خورده است؟
رسانه‌های غربی و عربی مملو از گزارش‌هایی است که نشان می‌دهد حزبالله در انتخابات لبنان متحمل شکست بزرگی شده است. اما اگر از زاویه دیگری به انتخابات نگاه کنیم، می‌بینیم که نمی‌توانیم حزبالله را شکست‌خورده بدانیم
حزبالله و امل تمام 28 کرسی اختصاص داده‌شده به شیعیان را بدست آوردند و شکستی که در ناحیه سوم جنوب لبنان متحمل شدند، مربوط به نامزدهای غیرشیعه بود
حزبالله تنها حزبی است که در پارلمان متحد دارد. متحد سنی آنها محمد یحیی بالاترین رأی را در میان اهل سنت در عکار بدست آورد و سه تن دیگر از متحدانش در یکی دیگر از شهرهای سنی نشین لبنان یعنی طرابلس به پیروزی رسیدند. همچنین نامزدهای حزبالله در مناطقی که اکثریت شیعه نیستند همچون بیروت و زحله، بیشترین آرا را از آن خود کردند
البته حزبالله دیگر در پارلمان متحد دروزی ندارد و باید راهی برای برخورد با ولید جنبلاط -رهبر دروزی‌ها که اکنون 9 کرسی در پارلمان دارد- بیابد. همچنین این حزب تمام کرسی‌هایی که معمولا به نامزدهای غیرشیعه نزدیک به نظام سوریه تعلق می‌گیرد را از دست داده است
با این تفاصیل توزیع کرسی‌ها چه تأثیری بر جایگاه حزبالله در مجلس جدید دارد؟
ترکیب جدید مجلس را می‌توان اینگونه تقسیم‌بندی کرد: اردوگاه طرفدار حزبالله با (61 کرسی) اردوگاه ضد حزبالله (44 کرسی) نمایندگان مستقل و ضد نظام (16 کرسی) و بلوک سنی (7 کرسی)
بنابراین حزبالله دیگر نمی‌تواند به تنهایی با متحدانش حکومت کند اما مخالفانش نیز نمی‌توانند سیاست‌های مورد نظر خود را به حزبالله تحمیل کنند. در شرایطی که هیچ گروهی اکثریت مجلس را بدست نیاورده، شاهد بن‌بست در صحنه سیاست لبنان و وجود بحران‌های مکرر خواهیم بود
اگر بدلیل این بحران‌ها دولت لبنان ناکارآمدتر از قبل باشد، این امر بر روی حزبالله تأثیری ندارد زیرا این گروه دولتی موازی در مناطق تحت سلطه خود تشکیل داده است. حزبالله علاوه بر تسلیحات گسترده، به کنترل خود بر نهادهای کلیدی دولتی و امنیتی ادامه می‌دهد و تا منافع خود را تأمین شده نبیند، برای تشکیل کابینه و انتخابات ریاست جمهوری عجله نکرده و با سایر احزاب همکاری نخواهد کرد
نتایج انتخابات اخیر رویارویی حزب قوات و حزب الله را تشدید می‌کند و با تضعیف میانه‌روها، سبب ایجاد دوقطبی در صحنه سیاست لبنان شده و روند تشکیل کابینه را مختل می‌کند؛ مگر اینکه در مذاکرات ایران و عربستان پیشرفت‌هایی حاصل گشته و توافقاتی در مورد لبنان انجام شود
از سوی دیگر گذشته بحث برانگیز سمیر جعجع رهبر قوات، کار حزبالله را آسان‌تر می‌کند. جعجع چهره محبوبی نیست و به رغم حمایت عربستان، در بین اهل سنت پذیرفته نمی‌شود و نمی‌تواند مخالفان را رهبری کند
اولویت حزبالله در دولت جدید تمرکز بر مناقشه دریایی با اسرائیل، تصمیم‌گیری در مورد اینکه از چه کسی برای ریاست‌جمهوری حمایت کند و مدیریت بحران مالی کشور است اما با توجه به ترکیب جدید مجلس، رسیدگی به این امور آسان نیست
بنابراین پاسخ این سؤال که آیا حزبالله در انتخابات اخیر شکست خورده؛ این است که بله قدرت انتخاباتی حزبالله در سطح ملی کاهش یافته اما این حزب همچنان شیعیان را تحت کنترل کامل خود دارد، هیچ نیروی موازی یا برابری وجود ندارد که بتواند با این حزب چه از نظر نظامی و چه سیاسی مقابله کند و حزبالله همچنان در تمام نهادهای کشور نفوذ دارد
حزبالله آسیب‌پذیر شده است و اگر تحت فشار قرار گیرد می‌تواند اشتباه کند اما تا اطلاع ثانوی تنها قدرت مؤثر در صحنه سیاست لبنان است
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما