روابط رو به رشد روسیه با شبه نظامیان متحد ایران

روسیه آرام و بی سر و صدا، درحال تقویت همکاری های خود با گروههای شبه نظامی هم پیمان ایران در سراسر خاورمیانه است. چهارم مارس «محمد علی الحوثی» رهبر حوثی ها از «سرگی لاوروف» وزیر خارجه روسیه خواست از یمن دیدار کند و اقدام به بازگشایی سفارت روسیه در صنعا نماید. 15 مارس «محمد رعد» رئیس فراکسیون «الوفاء للمقاومه» وابسته به حزب‌الله در پارلمان با لاوروف در مسکو دیدار کرد؛ سوریه یکی از موضوعات مهم گفتگو بین دو طرف بود.

به غیر از اتحاد نظامی روسیه و حزب الله در سوریه که امری واضح است، روابط این کشور با شبه نظامیان هم پیمان ایران در نقاط دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا غالبا نادیده گرفته می شود. روسیه با حشد شعبی در عراق در خصوص چالش های امنیتی آن کشور ارتباط دارد، از حزب الله در مقابل اتهام تروریسم دفاع می کند و با حوثی ها برای پایان دادن به جنگ یمن مذاکره می نماید. روابط روسیه با این گروههای شبه نظامی همکاری های ایران و روسیه را تقویت می کند، تحقق اهداف منطقه ای مسکو را امکانپذیرتر می نماید و به شبه نظامیان همسو با ایران کمک می کند که شرکای جهانی خود را تنوع بخشند.

مشارکت روسیه با حشد شعبی

در بین شبه نظامیان همسو با ایران، روسیه بیشترین همکاری و مشارکت را با حشد شعبی دارد. این همکاری در دیداری که دسامبر 2016 بین «فالح الفیاض» رهبر حشد و «نیکولا پاتروشف» دبیر شورای امنیت روسیه صورت گرفت متبلور شد. در طی این دیدار فیاض و پاتروشف در خصوص راهبردهای مقابله با تروریسم گفتگو کردند.

روسیه برای حشد شعبی جایگاه مهمی در ارتش عراق قائل است، به خاطر مسائل سوریه نیز با این گروه ارتباط دارد و در همین راستا بارها دیدارهایی بین فیاض و «الکساندر لاورنتیف» سفیر روسیه در سوریه صورت گرفته است. حشد شعبی به خاطر روابط نزدیکی که با اسد دارد، می تواند در کنترل خشونت و درگیری در مرز عراق و سوریه به روسیه کمک کند.

در پی حملات هوایی اسرائیل به حشد شعبی در نزدیکی بغداد در اوت 2019 بار دیگر روابط روسیه با این گروه آشکار شد. گرچه روزنامه الشرق الاوسط گزارش داد که حمله اسرائیل با چراغ سبز روسیه انجام شده، اما فیاض بعد از وقوع حمله، با سفیر روسیه در عراق «ماکسیم ماکسیموف» دیدار کرد. در سپتامبر 2019 نیز فیاض به مسکو سفر کرد و با پاتروشف در خصوص خرید تجهیزات نظامی گفتگو نمود.

ایران از ارتباط روسیه با فیاض در خصوص مبارزه با تروریسم استقبال می کند؛ زیرا ایران در پی آن است که حشد را مانعی در برابر افراط گرایی سنی در عراق معرفی کند و ارتباط روسیه با حشد تقویت کننده این دیدگاه ایران می باشد. حشد هم به روابط خود با روسیه به عنوان راهی برای تعامل گسترده تر با قدرت های غیر غربی می نگرد و معتقد است که این رابطه می تواند تصویری که از این گروه به عنوان نیروی نیابتی ایران وجود دارد را اصلاح کند. پس از توافق اقتصادی عراق و چین در اکتبر 2019 حشد شعبی موضعی در حمایت از رابطه با چین گرفت و آمریکا را متهم کرد که به اعتراضات مردم عراق علیه سرمایه گذاری چینی ها در کشور دامن می زند. البته فیاض نتوانسته آن روابطی را که با روسیه دارد با چین هم برقرار کند اما این اظهارات نشان دهنده تمایل حشد شعبی برای تعامل با پکن در آینده است.

روابط دیپلماتیک روسیه با حزب الله و حوثی ها

درحالیکه مسائل امنیتی باعث افزایش همکاری روسیه و حشدشعبی شده است؛ اهداف دیپلماتیک مسکو، موتور محرک تعامل این کشور با حزب الله و حوثی ها می باشد. برخلاف آمریکا و اتحادیه اروپا که به حزب الله انگ تروریست بودن می زنند، روسیه قویاً مخالف این موضع است. در ژانویه 2018 معاون وزیر خارجه روسیه «میخائیل بوگدانف» حزب الله را «نیرویی مشروع» نامید که توسط مردم لبنان انتخاب شده و به پارلمان راه یافته است؛ بوگدانف، حماس را نیز بخشی جداناپذیر از جامعه فلسطین توصیف کرد.

مقامات روسیه، حزب الله را نیرویی مهم و سازنده در صحنه سیاست لبنان و کل منطقه می دانند. در مارس 2019 سفیر روسیه در لبنان «الکساندر زاسیپکین» گفت که «حزب الله در سوریه علیه تروریسم می جنگد و با جلوگیری از فروافتادن سوریه به ورطه بی قانونی و تبدیل شدنش به کشوری همچون لیبی، موفق شده ثبات لبنان را حفظ کند». این سخنان که در راستای تقویت ادعاهای ایران در خصوص حزب الله است، بر نحوه عمل روسیه در مذاکرات و گفتگوهای سازمان ملل نیز تأثیر می گذارد. برای نمونه دسامبر 2017 روسیه تهدید کرد که قطعنامه 1701 شورای امنیت را در خصوص تمدید مأموریت صلحبانان سازمان ملل وتو می کند؛ مگر اینکه آن بند از قطعنامه که متضمن انتقاد از حزب الله است حذف شود.

درحالیکه بحران اقتصادی لبنان تمایل برای سرمایه گذاری خارجی را به شدت کم کرده است، مشارکت روسیه و حزب الله می تواند برای مسکو نتایج مثبت اقتصادی نیز بدنبال داشته باشد. از انجا که ائتلاف هشت مارس که همسو با حزب الله است پارلمان لبنان را در کنترل خود دارد، شرکت های انرژی روسیه همچون گازپروم، لوک اویل و روسنفت در مقایسه با همتایان اروپایی خود برای سیطره بر بخش های نفت و گاز لبنان موقعیت بهتری دارند. حزب الله به روسیه به عنوان پل ارتباطی برای دسترسی و تعامل خود با سایر کشورهای غیر غربیِ جهان می نگرد و کوشیده است تا از توافق روسیه با چین در زمینه تروریسم استفاده کرده و جریان ورود کمک های بشردوستانه را به کشور حفظ کند.

رابطه روسیه با حوثی ها محدودتر از تعاملاتی است که این کشور با حزب الله و حشد شعبی دارد. روسیه به قطعنامه 2216 شورای امنیت که علیه حوثی ها تحریم هایی وضع کرده، رأی مثبت نداد و تا اواخر 2017 سفارت خود را در صنعا که تحت کنترل حوثی ها است باز نگه داشت. اما از برقراری روابط تجاری با حوثی ها امتناع ورزیده و درخواست این گروه را برای مداخله دیپلماتیک از جانب آنها نادیده گرفته است. سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه ترور «علی عبدالله صالح» رئیس جمهور یمن به دست حوثی ها در دسامبر 2017 را محکوم کرد و از حملات آنها به تأسیسات غیرنظامی سعودی انتقاد نمود. با این وجود روسیه هر از چند گاه میزبان «محمد عبدالسلام» دیپلمات ارشد حوثی ها است و با قراردادن این گروه در لیست گروههای تروریستی مخالفت می کند. روسیه اتخاذ این سیاست را با بیان اینکه جنگ یمن تنها در فرایندی صلح آمیز و با گفتگوهای بین الیمنی قابل حل است، توجیه می کند؛ اظهاراتی که شبیه به موضع ایران در خصوص نحوه پایان دادن به جنگ یمن است.

با رشد منافع اقتصادی روسیه در عراق و لبنان و حرکت جنگ یمن به سمت حل و فصل صلح آمیز، روابط مسکو با حشد شعبی، حزب الله و حوثی ها ادامه خواهد یافت.

*منبع: مؤسسه خاورمیانه

مترجم: فاطمه رادمهر