تشکیل حکومت یک میلیارد مسلمان، ارائه راهکارهایی برای نجات مسلمانان از ورطه هولناکی که در آن فروافتاده اند و تلاش برای وصول به قله رفیع عزت و عظمت، همواره از دغدغه های فکری آیت الله سید محمد شیرازی بوده است. از این رو ایشان دست به تألیف سه کتاب «الصیاغه»، «السبیل» و «ممارسه التغییر» زدند.
در کتاب الصیاغه معلومات و آگاهی ذهنی لازم برای تحقق امت واحده اسلامی را بازگفتند، در کتاب السبیل درصدد ارائه نقشه ای برای تحقق امت واحده اسلامی برآمدند و در کتاب ممارسه التغییر که به تازگی ترجمه و توسط انتشارات دارالعلم منشر شده است، کوشیده اند شیوه های اجرای این نقشه را تبیین نمایند.
در کتاب ممارسه التغییر که به نام «گام های بیدای» برگردانده شده و حاوی مطالبی در 566 صفحه می باشد، نویسنده راهکارهایی را برای دستیابی به اهداف سه گانه زیر ارائه می دهد:
1- تشکیل دولت واحد اسلامی تا در لوای آن مرزها از بین رفته و عبور و مرور و تجارت و اقامت بدون هیچ مانعی به آسانی صورت گیرد.
2- ایجاد جامعه ای که در آن هرگونه تبعیض نژادی و برتری عرب بر عجم و سفید بر سیاه رنگ بازد و اصل برابری و برادری در روابط مسلمین حاکم گردد.
3- عمل به ان دسته از قوانین اسلام که گذشت زمان آنها را به دست فراموشی سپرده است؛ همچون قانون آزادی های فردی و اجتماعی.
این کتاب مشتمل بر دو بخش اصلی است که در بخش اول (مقدمات اساسی انجام اصلاحات) به 38 ویژگی لازم برای اصلاح گران پرداخته شده است. از جمله این خصوصیات، پشتکاری در عمل و صبر در برابر مشکلات پیش روست. یک اصلاح گر هیچگاه نباید داستان پیامبران و ائمه اطهار را از نظر دور دارد، باید همواره امیدوار باشد و بداند که ویرانی بنای کهنه و تأسیس ساختمانی جدید در کوتاه مدت امکانپذیر نیست، بلکه به سالها تلاش و کار و صرف وقت و انرژی بسیار نیاز است تا نتیجه مطلوب حاصل گردد. پس باید شکیبایی ورزید، دانش و اگاهی اندوخت و بلند همتی را پیشه خود ساخت؛ همانگونه که اگر زندگانی آنانی را که به مدارج عالی علمی و اجتماعی و سیاسی رسیده اند مورد مطالعه قرار دهیم، خواهیم دید که چیزی جز همت بلندشان آنان را به این مقام نرسانده است.
از دیگر ویژگی های مصلحان آینده نگری است چراکه بدون این صفت، انسان قادر نیست نیک و بد، صحیح و ناصحیح و نفع و ضرر را از هم تمییز دهد. امام صادق(ع) می فرمایند: «آنکه فرزند زمان خویش باشد، در معرض اشتباهات قرار نمی گیرد». انسان وقتی از مسائلی که قرار است به قوع پیوندد آگاه باشد، در مقابل فشارها از پا در نمی آید و منفعل نشده، کناره گیری نمی کند؛ اما در کنار آینده نگری باید در واگذاری مسئولیت ها و پست های مدیریتی به افراد، اصل شایسته سالاری را نیز رعایت کند.
همه اینها تنها بخشی از صفات لازم برای مصلحان است که در کتاب گام های بیداری مورد اشاره قرار گرفته و با استناد به آیات و روایات و واقعیات تاریخی توضیح و تبیین شده است.
در بخش دوم کتاب (مباحثی در باب دیکتاتوری) نویسنده در تلاش برای یافتن پاسخ این سؤالات است: دیکتاتور چگونه به حکومت می رسد؟ دلیل تداوم حکومتش چیست؟ چرا سقوط می کند؟ و پس از سرنگونی او چه نظامی پیشنهاد می شود؟
پاسخ به این سؤالات کمک می کند که بفهمیم چگونه می توانیم حکومتی مبتنی بر احکام مترقی اسلام و به دور از استبداد پی ریزی کنیم؛ چرا که پیشرفت امت اسلام در گرو رهایی از سیطره دیکتاتورهاست.
در این بخش آیت الله شیرازی نادانی و جهالت مردم را مهمترین عامل پیدایش مستبدان و سیطره آنان بر جان و مال مردم معرفی کرده و می افزاید: «گرچه نظام تعلیم و تربیت فاسد، مرزهای جغرافیایی، محدودیت آزادی و... در عقب افتادگی و به حاشیه راندن مردم سهیم است، ولی ریشه اصلی مشکلات در حکومت استبدادی است» زیرا در اینگونه حکومت ها تمام قدرت در دست اقلیت است و اساس چنین حکومتی بر از بین بردن استعدادها، نادیده گرفتن شایستگی ها و جلوگیری از آزادی و بیان و اندیشه شکل گرفته است.
در این میان توجه به این نکته ضروری است که اگر مردم درصدد سرنگونی نظام حاکم برآیند اما فکری برای انتقال قدرت به نظامی دیگر نکنند، مستبدانی جدید روی کار خواهند آمد؛ چنانکه سرنوشت مردم مصر پس از بهار عربی و برکناری حسنی مبارک به خوبی شاهدی است بر این مدعا.
بنابراین هرگونه تلاش برای سرنگونی دیکتاتورها باید دارای پشتوانه قوی باشد و از هشیاری و نشاط برخوردار. باید طرحی برای ایجاد توازن و تعادل در تمام مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تدوین گردد و شورا بار دیگر جایگاه خود را در جامعه بازیابد.
رسیدن به تمامی این اهداف متعالی میسر نمی گردد، مگر آنکه تک تک اعضای جامعه خود را به صفات فوق الذکر آراسته سازند و همانگونه که از خودکامگی بیزاری می جویند، خود نیز خوی استبدادی را از خویشتن دور کنند؛ چراکه به فرموده قرآن کریم: «إن الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا بانفسهم»، خدا وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه انسانها خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند.
*تحریریه نبأ
نظر شما