نگاهی به رسانه های جهان

نقش ولیعهد سعودی در شکل گیری نظم جدید خاورمیانه

بن سلمان به سختی تلاش می کند تا نظم جدیدی در خاورمیانه برقرار کند؛ او در این راستا با دشمنان قدیمی وارد تعامل شده و در اقدامی غافلگیر کننده در روز یکشنبه کاهش تولید نفت اوپک را اعلام کرد

ولیعهد سعودی نشان داد که آماده است به تنهایی و بدون کمک آمریکا منافع عربستان را به پیش ببرد و در این راستا از برقراری مجدد روابط با دشمنان ایالات متحده همچون ایران و کاهش تولید نفت و برافروختن خشم مصرف کنندگان ابایی ندارد

این استراتژی، عربستان را قادر می سازد تا روی طرح تحول اقتصادی بن سلمان –چشم انداز 2030- تمرکز کند؛ طرحی که به صدها میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد و هدف آن افزایش توان رقابتی عربستان در منطقه و بازکردن درهای این کشور محافظه کار به روی بازرگانان و گردشگران است

به گفته تحلیلگران این تغییر استراتژی از سال 2019 و پس از حملات ویرانگر به تأسیسات نفتی آرامکوی عربستان –که در آن ریاض تعهدات امنیتی آمریکا را در منطقه زیر سؤال برد- آغاز شد و پس از حملات اسرائیل به اهداف ایرانی، شتاب بیشتری گرفت. تحلیلگران معتقدند که پادشاهی امیدوار است با اتخاذ این استراتژی از گرفتار شدن در اتش جنگ بین ایران و اسرائیل رهایی یابد

به گفته عبدالعزیز عساگر تحلیلگر سعودی: «عربستان از انفعال و رکود به سمت تعامل و پویایی حرکت کرده تا از این طریق امکان پیدا کند روی برنامه چشم انداز 2030 خود تمرکز نماید»

پادشاهی در تلاش برای برقراری نظم جدید در منطقه و بازسازی روابط با کشورهای خاورمیانه، به جای تکیه کامل به آمریکا، خود وارد عمل شده، روابط با ایران را احیا کرده و اکنون با گفتگو با اسد و نزدیکی بیشتر با سوریه موافقت کرده است

سه منبع آگاه به ما گفتند که عربستان در حال برنامه ریزی برای دعوت اسد به نشست اتحادیه عرب است که ریاض ماه مه میزبانی آن را بر عهده دارد ؛اقدامی که به طور رسمی به انزوای منطقه ای سوریه پایان می دهد

پادشاهی همچنین تصمیم خود را برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین اعلام کرده است؛ گامی که بیانگر تقویت روابط بلندمدت سعودی با پکن می باشد

یک مقام سعودی گفت که آمریکا و چین هردو شریکان بسیار مهمی برای ریاض هستند «ما امیدواریم که بخشی از رقابت یا اختلاف این دو ابرقدرت نباشیم. ما ابرقدرت نیستیم اما بازیگر مهمی در منطقه و اقتصاد جهانی به شمار می رویم»

جان کربی سخنگوی کاخ سفید روز دوشنبه گفت که ریاض شریک استراتژیک واشنگتن باقی می ماند، حتی اگر دو طرف در مورد همه مسائل باهم توافق نداشته باشند. وی افزود که واشنگتن و ریاض در حال کار روی چالش های امنیتی مشترک هستند

روز یکشنبه سازمان اوپک پلاس کاهش تولید خود را به میزان 1.16 میلیون بشکه در روز اعلام کرد که با نارضایتی آمریکا مواجه شد

به عقیده اندیشکده مرکز تحقیقات خلیج فارس در عربستان، کاهش تولید اوپک نشان می دهد که تولیدکنندگان بزرگ نفت می توانند فشار آمریکا و غرب را نادیده گرفته و با اولویت دادن به منافع ملی خود، سیاست مستقلی را دنبال کنند

جیم کرین پژوهشگر مؤسسه بیکر می گوید: «تولیدکنندگان با این تصمیم تنها به فکر کسب درآمد بیشتر نیستند، بلکه اهرم ژئوپلیتیکی دارند که می خواهند از آن در زمان لازم استفاده کنند»

در سوی دیگر ریاض با میانجیگری چین، پس از سالها رقابت با ایران -که به درگیری در سراسر خاورمیانه دامن زد- با این کشور بر سر احیای روابط دیپلماتیک توافق کرد

به گفته الیزابت کندال کارشناس خاورمیانه، این چرخش ناگهانی ممکن است بدلیل تشدید تقابل بین ایران و اسرائیل صورت گرفته باشد «عربستان امیدوار است با آب کردن یخ روابط با تهران، از گرفتار شدن در یک درگیری منطقه ای جلوگیری کند و از خطر حمله مستقیم ایران به زیرساخت های خود –همچون اتفاقی که سال 2019 در حمله به تأسیسات آرامکو شاهد بودیم- بکاهد»

وزارت دفاع سوریه اعلام کرد که نیروهای اسرائیلی روز یکشنبه به مواضع ایران در سوریه حمله کردند. به گفته منابع اطلاعاتی غربی، در این حمله یک پایگاه هوایی در مرکز سوریه که پرسنل ایرانی در ان مستقر هستند، هدف قرار گرفت

این حمله که جدیدترین رویداد از مجموعه حملات اخیر به تأسیسات نظامی ایران در سوریه بود، احتمال یک رویارویی گسترده تر منطقه ای را افزایش داده است و در صورت تشدید این تقابل نظامی، متحدان آمریکا در خلیج فارس ممکن است در خط آتش ایران قرار گیرند

حملات هوایی قبلی به تأسیسات نفتی عربستان و یک انبار سوخت در امارات توسط حوثی ها، ابهاماتی را در مورد سهم آمریکا در حفظ امنیت متحدان عربش ایجاد کرد و ریاض را بر آن داشت تا برای کاهش تنش با تهران و تنوع بخشیدن به شریکان امنیتی خود گام بردارد

به گفته ایلی صعب مدیر برنامه دفاعی و امنیتی عربستان «هیچ گفتگوی جدی چه در داخل دولت آمریکا و چه بین آمریکا و سعودی ها در مورد اینکه تحت چه شرایطی با مورد حمله قرار گرفتن عربستان، آمریکا وارد عمل می شود، صورت نگرفته است. سعودی ها نمی خواهند در خط آتش بین ایران و آمریکا قرار بگیرند؛ آنها به آمریکا اعتماد ندارند و مطمئن نیستند که واشنگتن از آنها محافظت کند»

روابط رو به رشد ریاض و پکن باعث ایجاد نگرانی های امنیتی در واشنگتن شده است. 

شادی حمید از مؤسسه بروکینگز معتقد است این دیدگاه سعودی که فکر می کند واشنگتن دیگر برای خارومیانه اهمیتی قائل نیست، اشتباه است «ولیعهد می خواهد از طریق تقویت روابط با چین ،هم موقعیت خود را مستحکم تر کند و هم آمریکا را تحریک نماید که توجه بیشتری به نگرانی های امنیتی ریاض داشته باشد»

آمریکا از سیاست های اخیر بن سلمان آزرده خاطر شده ولی این اقدامات را تلافی نکرده و همین امر سعودی را برای ادامه تعمیق روابطش با دشمنان واشنگتن جسورتر کرده است

منبع: رویترز

تشدید جنگ در سایه اسرائیل با ایران

درگیری اسرائیل با ایران و نیروهای نیابتی اش در سوریه هفته گذشته تشدید شد. اسرائیل متهم شد که ظرف چهار روز سه حمله هوایی به اهداف ایرانی در داخل سوریه انجام داده است؛ از سوی دیگر روز یکشنبه ارتش این کشور شیئی را که از مرز شمال سوریه به داخل اسرائیل آمده بود، سرنگون کرد

وای نت روز دوشنبه گزارش داد که پهپاد سرنگون شده به صورت الکترونیکی رهگیری شده است. این پهپاد ظاهرا در واکنش به حملات هوایی اخیر اسرائیل، از سوریه به خاک اسرائیل فرستاده شده بود. ارتش اسرائیل اکنون در حال تجزیه و تحلیل بقایای این پهپاد است تا مشخص کند که آیا پهپاد ایرانی است یا خیر

این حادثه آخرین مورد از سلسله رویدادهایی است که به تشدید تنش بین ایران و اسرائیل در سوریه انجامیده است. رسانه های دولتی سوریه گفتند که اسرائیل ماه گذشته هفت حمله انجام داده و تعداد حملات این کشور از ابتدای سال، 9 مورد بوده است

بر اساس گزارش ها اسرائیل در آخرین حمله، یک پایگاه نظامی را هدف قرار داد که حزب الله از آن پایگاه برای آموزش و آزمایش تسلیحات در حمص سوریه استفاده می کرد .گفته می شود که در ان حمله 5 سوری مجروح شدند؛ همچنین به گزارش خبرگزاری های دولتی سوریه و ایران، روز جمعه در حمله هوایی ادعایی اسرائیل به حومه دمشق، یک انبار تسلیحاتی که مورد استفاده ایران بود هدف قرار گرفت و دو مستشار نظامی ایرانی کشته شدند

اسرائیل به طور رسمی در مورد فعالیت های خود در سوریه اظهارنظر نمی کند اما هدف قرار دادن مقر حزب الله در روز یکشنبه نشان می دهد که این حمله با انفجار بمب در شمال مرکزی اسرائیل در 13 مارس که منجر به زخمی شدن یک راننده اسرائیلی شد، مرتبط بوده است. اسرائیل می گوید مواد منفجره توسط یک شبه نظامی که از لبنان به خاک این کشور نفوذ کرده بود، کار گذاشته شده بود. این فرد هنگام بازگشت به مرز لبنان، توسط نیروهای ویژه شناسایی و کشته شد. اسرائیل از اشاره مستقیم به حزب الله خودداری کرد و به صدور بیانیه ای در مورد اینکه این اتفاق در حال بررسی است، بسنده نمود

این حمله تنش ها را در شمال اسرائیل افزایش داد. اسرائیل درصدد برامد تا این حمله را بدون درگیری گسترده با حزب الله پاسخ دهد. چون حمله مستقیم به حزب الله در لبنان باعث انتقام گیری و یک جنگ ناخواسته می شد، اسرائیل تصمیم گرفت اهداف حزب الله و ایران را در خاک سوریه هدف قرار دهد و با این کار از خطر درگیری مستقیم جلوگیری کند

پهپاد ارسالی به اسرائیل نیز ممکن است با تهدید ایران برای انتقام قتل دو مستشارش در سوریه مرتبط باشد. آخر هفته سپاه پاسداران ابتدا اعلام کرد که یکی از افسرانش –میلاد حیدری- در حمله روز جمعه کشته شده و روز یکشنبه افزود که یک افسر دیگر –مقداد جعفرآبادی- نیز در این حمله جان خود را از دست داده است. به گزارش تسنیم جعفرآبادی به عنوان مستشار نظامی در سوریه فعالیت می کرد

شیء پرنده ای که وارد حریم هوایی اسرائیل شده بود، در پی قول ایران برای انتقام مرگ افسرانش به پرواز درآمد. پس از انتشار خبر درگذشت جعفرآبادی، وزارت خارجه جمهوری اسلامی در بیانیه ای اعلام کرد «خون این شهیدان بزرگوار هدر نخواهد رفت»

گرچه این پهپاد رهگیری شد و خسارتی در پی نداشت، ولی بعید است که اسرائیل این اقدام را نادیده بگیرد. به گفته منابع امنیتی اسرائیل، ارسال این پهپاد در کنار ادامه حضور و فعالیت ایران در سوریه، نشانه افزایش اعتماد به نفس تهران است؛ زیرا می بیند که در اسرائیل بر سر اصلاحات قضائی شکاف داخلی ایجاد شده است. ضمن اینکه روابط بین اسرائیل و آمریکا نیز به دلیل همین مسئله پرتنش شده است. به نظر می رسد که ایران به این نتیجه رسیده است که این اختلافات ممکن است بر ارتش تأثیر بگذارد، پس فرصت مناسبی است تا تل اویو را به چالش بکشد

اما بنیامین نتانیاهو این فرضیه را رد کرد و روز یکشنبه گفت: «اختلافات داخلی به عزم و توانایی ما برای اقدام علیه دشمنان کشور لطمه نمی زند». وزیر دفاع نیز در دیدار با نیروهای نظامی اسرائیل گفت: «ما اجازه نخواهیم داد ایرانیان و حزب الله به ما آسیب برسانند»

اما وضعیت وزیر دفاع نامشخص است؛ ده روز پیش نتانیاهو اعلام کرد که او را به دلیل موضع گیری علیه اصلاحات قضائی برکنار می کند ولی بدلیل نگرانی از پیامدهای احتمالی هنوز این برکناری را رسما اعلام نکرده است

منبع: المانیتور

اسرائیل و آذربایجان، دوستان و شریکانی قابل اعتماد

روابط اسرائیل و آذربایجان بر دو رکن اصلی استوار است: روابط سیاسی و همکاری دفاعی. درحالیکه همکاری های دفاعی از مدتها قبل رو به گسترش گذاشته و اسرائیل به بزرگترین تأمین کننده تسلیحات آذربایجان تبدیل شده است، با افتتاح سفارت آذربایجان در تل آویو در اواخر مارس، روابط سیاسی به سطح بالاتری ارتقا پیدا کرده است

نوامر 2022 پارلمان آذربایجان لایحه ای را برای افتتاح سفارت در تل آویو به تصویب رساند. این یک تصمیم تاریخی بود زیرا تا آن زمان آذربایجان علیرغم گشایش سفارت اسرائیل در باکو در اوت 1993 همواره پیشنهاد اسرائیل را برای اعزام سفیر دائمی خود به آن کشور رد کرده بود. رسیدن روابط سیاسی باکو-تلاویو به سطح فعلی، سی سال طول کشید زیرا آذربایجان نمی خواست راهی متفاوت با راه سایر کشورهای مسلمان رود یا مقامات ایران را تحریک کند. اما پس از امضای توافقنامه ابراهیم در سال 2020 و عادی سازی روابط اسرائیل با بحرین، مراکش، سودان و امارات و تبادل سفیران اسرائیل و ترکیه دو سال بعد، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان احساس کرد زمان مناسب برای گسترش بیشتر رابطه با اسرائیل فرا رسیده است. به این ترتیب علی اف 11 ژانویه 2021 مکستر ممدوف را به عنوان اولین سفیر آذربایجان در اسرائیل منصوب کرد و جیحون بایراموف وزیر امور خارجه آذربایجان 29 مارس برای گفتگو با همتای اسرائیلی خود الی کوهن و نیز برای شرکت در مراسم افتتاح سفارت خانه این کشور، از اورشلیم و تل آویو بازدید نمود

ارتقای روابط دیپلماتیک در پی حمایت نظامی مهم اسرائیل از آذربایجان در طول سالیان متمادی انجام شد؛ به ویژه اینکه در آن سالها ترکیه به عنوان نزدیک ترین متحد آذربایجان هنوز در موقعیتی نبود که بتواند به باکو تسلیحات پیشرفته بدهد. در چند سال اخیر این وضعیت تا حدودی معکوس شده است؛ کیفیت و ارزش تسلیحاتی که ترکیه به آذربایجان صادر می کند افزایش یافته و این درحالی است که در این سالها اسرائیل بیشتر به کشورهای اروپایی تسلیحات صادر می کند. البته تولیدکنندگان تسلیحات در اسرائیل هنوز نیم نگاهی به بازار آذربایجان دارند به خصوص که بودجه دفاعی آذربایجان از 2.6 میلیارد دلار در سال 2022 به 3.1 میلیارد دلار در سال 2023 افزایش یافته است. ارتقای روابط دیلپماتیک دو کشور می تواند در روابط دفاعی نیز تأثیر گذاشته و منجر به خرید تسلحیات جدید توسط آذربایجان شود. شایان ذکر است که در فوریه گذشته، یواو گالانت وزیر دفاع وقت اسرائیل در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با علی اف دیدار کرد و رئیس جمهور اذربایجان از افزایش همکاری های دو کشور به ویژه در زمینه نظامی-فنی تمجید نمود. گویا دو شرکت جدید فناوری دفاعی اسرائیلی قرار است تا سال 2024 با جمهوری آذربایجان قراردادهایی در زمینه توسعه پهپاد امضا کنند

بر اساس داده های مؤسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم بین سال های 2013 تا 2016 آذربایجان 30% از سلاح های خود را از اسرائیل وارد می کرد؛ سال 2016 این میزان به 69% رسید

واردات محصولات نظامی اذربایجان از اسرائیل قابل توجه است. سال 2016 این کشور 5 میلیارد دلار و در سال 2017، 137 میلیون دلار برای خرید تسلیحات از اسرائیل هزینه کرد. هیچ آمار دقیقی از میزان خریدهای نظامی آذربایجان از اسرائیل بین سال های 2018 تا 2022 وجود ندارد؛ با این حال روشن است که بیشتر پولی که تا پیش از سال 2018 صرف شده، برای خرید پهپاد، موشک های بالستیک هدایت شونده، سامانه پدافند هوایی و موشکی، فناوری شناسایی ماهواره ای و موشک های هدایت شونده ضد تانک اسپایک بوده است

اسرائیل علاوه بر فروش تسلیحات به آذربایجان، حداقل یک سرمایه گذاری مشترک با این کشور در مارس 2011 برای تولید پهپاد انجام داده است؛ این درحالی است که ترکیه علیرغم تبلیغات گسترده در مورد پهپادهای بایراکتار و فروش این پهپادها به آذربایجان، هنوز سرمایه گذاری مشترکی با این کشور برای تولید پهپاد انجام نداده است. در حال حاضر تنها کشوری که ترکیه با آن وارد سرمایه گذاری برای ساخت پهپاد بایراکتار شده؛ اوکراین می باشد

تجربه جنگ بین آذربایجان و ارمنستان، ارزش حیاتی روابط با اسرائیل را به باکو نشان داد و تصویر اسرائیل را نه تنها به عنوان کشور دوست که به عنوان شریکی قابل اعتماد در صادرات تسلیحات باکیفیت تقویت کرد. شرکت های اسرائیلی علاوه بر ارسال تسلیحات، کار نقشه برداری دیجیتال از قره باغ را برای آذربایجان انجام دادند؛ این اقدام به نیروهای آذربایجان در انجام عملیات در طول جنگ 44 روزه کمک شایانی کرد

از سال 2019 صادرات تسلیحات از ترکیه به آذربایجان به طور جدی اغاز شد. بر اساس گزارش رویترز فروش نظامی از انکارا به باکو در 9 ماهه نخست سال 2019 بالغ بر 20.7 میلیون دلار بود و در 9 ماهه نخست سال 2020 ارزش صادرات تسلیحات ترکیه به متحد خود به 123 میلیون دلار افزایش یافت

ذکر این نکته حائز اهمیت است که  نوع تسلیحات صادراتی اسرائیل و ترکیه به آذربایجان در اغلب موارد با یکدیگر تفاوت دارد و بنابراین این دو کشور را نمی توان رقیب هم دانست

سخن اخر اینکه اسرائیل و آذربایجان با افتتاح سفارت و انتصاب نخستین سفیر باکو، روابط سیاسی خود را به سطح جدیدی رسانده اند. زین پس همکاری دو کشور احتمالا گسترش بیشتری خواهد یافت. به گفته یک منبع دیلپماتیک ناشناس، نشست رسمی سفیران اسرائیل در کشورهای اوراسیا در اواسط ژانویه با حضور مقامات بلندپایه وزارت خارجه آذربایجان در باکو برگزار شد. در بعد نظامی نیز می توان انتظار داشت که آذربایجان اقدام به خرید تسلیحات بیشتر و پیشرفته تر از هر دو کشور اسرائیل و ترکیه را نماید؛ بنابراین گرچه فروش تسلیحات ترکیه به باکو در سالهای اخیر بیشتر شده، ولی نشست فوریه گذشته بین علی اف و گالانت در مونیخ نشان داد که آذربایجان همچنان به تسلیحات اسرائیلی علاقه مند است

منبع: مؤسسه خاورمیانه

مترجم: فاطمه رادمهر