چندی است که روابط بین عربستان سعودی و مصر در نتیجه عدم حمایت دولت قاهره از سیاست خارجی ریاض روبه سردی گراییده است. تنها 5 ماه پس از سفر پادشاه عربستان به مصر، روابط دو کشور تیره شد و همه توافقات فیمابین روی کاغذ ماند. علمای الازهر و رئیس آن در نشست گروزنی، وهابیت و سلفی‌ها را از فهرست مذاهب اسلامی خارج کردند؛ بعلاوه ژنرال سیسی رئیس‌جمهور مصر در سازمان ملل گفت جای گروه‌های تروریستی در سوریه نیست و حاضر نشد با ولیعهد سعودی در سازمان ملل دیدار کند. وزیر خارجه مصر هم درخواست دیدار همتای سعودی را رد کرد و در عوض به ملاقات جواد ظریف همتای ایرانی خود رفت؛ ملاقات بسیار مهمی که با سکوت محافل خبری خصوصا در ایران مواجه شد، اما خشم و اعتراض مقامات سعودی را بدنبال داشت.
حال، اختلاف و تنش بین دو کشور عربستان و مصر به اوج خود رسیده است، چراکه مصر بر خلاف میل و خواسته عربستان سعودی، به نفع پیش‌نویس طرح روسیه در شورای امنیت درباره سوریه رای داد و همین اقدام عربستان را به تلاش برای محاصره اقتصادی دولت مصر سوق داد.
در نخستین گام شرکت آرامکوی عربستان به طرف مصری اطلاع داد که فروش ماه اکتبر نفت خود به مصر را متوقف کرده است. تصمیمی که بنا به گفته برخی خبرگزاری ها موجب شد مصر برای جبران نیاز بازار و رفع کمبودهای خود ماهانه 200 هزار بشکه نفت دیگر از عراق بخرد تا میزان واردات نفت مصر از عراق به 1 میلیون بشکه در ماه برسد.
نشریه فلسطینی المنار نیز به نقل از منابع دیپلماتیک فاش کرد که از یک هفته پیش نشست های محرمانه ای میان قطر، عربستان و امارات برای محاصره مصر و ضربه زدن به اقتصاد و امنیت این کشور برگزار شده و تصمیماتی اتخاذ شده است.
برپایه این گزارش، قطر تصمیمات اتخاذ شده برای تنبیه مصر در این جلسات محرمانه را به اطلاع آنکارا و همچنین رهبران اخوان المسلمین رسانده است.
منابع دیپلماتیک فاش کرده اند که اعمال فشارهای اقتصادی و افزایش عملیات تروریستی در درون شهرهای مصر از طریق حمایت از برخی گروهها از جمله تصمیمات اتخاذ شده در این جلسات بوده است.
برپایه این گزارش ماشین تبلیغاتی وهابیون سعودی و قطری برخی تصمیمات این جلسات را درز داده اند تا از همین ابتدا بخش گردشگری مصر را با موانع و چالش های جدی روبرو کنند.
با افزایش تنش ها بین دو کشور، منابعی در عربستان سعودی از تشدید تدابیر امنیتی در اطراف ساختمان سفارت این کشور در مصر خبر دادند.
یک مقام امنیتی در عربستان سعودی در اشاره به بروز تنش در روابط بین قاهره و ریاض، تصریح کرد برخی تلاش می‌کنند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و به اقدامات خرابکارانه در اطراف سفارت دست بزنند؛ از این‌رو، دستورات امنیتی مبنی بر افزایش حضور نیروهای امنیتی در اطراف سفارت صادر شده است.
اما در این میان هرچه مصر از عربستان فاصله می گیرد امیدها به برقراری روابط گرم تر بین تهران- قاهره افزایش می یابد، بگونه ای که برخی منابع خبری حضور مصر را در نشست لوزان به درخواست ایران دانستند؛ نشستی که دیروز برای بررسی اوضاع سوریه با حضور بازیگران اصلی در آن کشور برگزار شد و بدون دستیابی به نتیجه ای ملموس پایان یافت.
صحت این خبر را سفیر پیشین ایران در سازمان همکاری‌های اسلامی تایید و تاکید می کند: روشن‌تر شدن مواضع قاهره در بحران های منطقه‌ای میتواند تاثیر بسیاری به نزدیک شدن مواضع ایران و مصر داشته باشد.
صباح زنگنه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به برگزاری نشست لوزان درباره سوریه گفت: نشست لوزان نسبت به نشست‌های پیشین درباره سوریه از امتیازی ویژه برخودار بود و آن دو مورد شامل حضور و نقش‌آفرینی ایران به صورت روشن و اساسی و دعوت مصر و عراق به عنوان دو کشور مهم منطقه‌ای که متاثر از تحولات سوریه محسوب می‌شوند، هستند که به نوعی نشان میدهد گرایش به واقعیات بیشتری در میان بازیگران در حال شکل‌گیری است.
او با اشاره به اهمیت مصر در سوریه بیان کرد: مصر، سوریه را بخشی از نظام امنیت ملی خود حساب می‌کند و هرگونه فروپاشی یا تغییر در وضعیت نظام سوریه بر مصر هم تاثیرگذار خواهد بود. از سویی مصری‌ها همانند عراق در سیاست‌های اعلامی‌شان طرفدار فروپاشی نظام سوریه نیستند و مواضع‌شان به ایران و روسیه نزدیک‌تر است.
این دیپلمات اسبق کشورمان تاکید کرد: حضور مصر و عراق میتواند مواضع تندروانه ترکیه و عربستان را تعدیل کرده و به همین خاطر ایران بر حضور این دو بازیگر در نشست سوریه اصرار داشت.
متین مسلم کارشناس روابط بین الملل نیز معتقد است آنچه بیش از همه در همراهی مصر و ایران نقش آفرینی کرده است سیاست های منطقه ای سعودی ها و همکاری ترکیه با آنهاست.
اقدامات ریاض طی 2تا 3سال گذشته شاید در ظاهر و به بهانه ایران صورت رادیکالی به خود گرفته، اما ماهیت سیاست های عربستان سعودی به وضوح نشان می دهد حتی اگر مسئله ایران مطرح نبود، الزاما تغییری در سیاست های رهبران کنونی و جوان این کشور رخ نمیداد(ایران بهانه است و زمان را جلو انداخته).
سعودی ها مدتهاست در فکر رقابت با مصر بر سرسیادت جهان عرب و رهبری به گفته خود امت عرب هستند. رقابتی که صرف نظر از چارچوب های سیاسی میتواند در قالب ایدئولوژی و قطب بندی های ناشی از آن خود را نشان دهد و معنا و مفهومی تازه به خود بگیرد. آنها فکر می کنند در سایه تحولات منطقه و فقدان نیروهای سنتی جهان عرب مانند سوریه و لیبی و تشدید بحران سیاسی داخلی مصر اکنون زمان اعمال این سیادت فرارسیده است
درفضای خلاء قدرت در منطقه، سعودی ها تقریبا طی 3 سال گذشته به طور مشخص 2 استراتژی را در پیش گرفتند. اول، افزایش توان دیپلماسی - امنیتی خود با همکاری ترکیه به ویژه در بحران سوریه .دوم، نشان دادن قدرت نظامی با حمله به یمن. اینها موضوعاتی نبودند که از چشم قاهره پنهان بماند. نگاهی به مواضع متمایل به اسد آقای سی سی نشان میدهد او متوجه اقدامات رقبای خود در منطقه است. به همین دلیل باور اینکه مصری ها میدان را به حریف واگذار خواهند کرد باوری بس کودکانه است .
شاید تا حدود زیادی تغییر نگرش قاهره به تهران صرف نظر از دلایل وشدت آن را باید از همین زاویه نگریست. تهران از زاویه خود می تواند ازحداقل شکاف موجود میان مصر و عربستان بهره برداری کند. البته بنا نیست و ضرورتی هم ندارد یکی در کوه های زیبای شمال تهران و آن یکی کنار نیل بس مسحور کننده برای طرف مقابل غزل های عاشقانه بسراید !. این هم خیالی کودکانه است. اما در اینکه شکل گیری نوعی از رابطه با توجه به واقعیات و ملاحظات دیپلماتیکی دو طرف می تواند توازنی قابل قبول درمعادلات منطقه ای ایجاد کند نکته ایست که شاید تهران و قاهره کم کم به آن وقوف یافته باشند.
*تحریریه نبأ
نظر شما