ولیعهد سعودی در این نشست بارها تکرار کرد که «بدون ایجاد یک قرارداد اجتماعی میان شهروندان و دولت، پیشرفت اقتصادی و تغییرات آن شکست خواهد خورد. او ادامه داد: «باید به کودکان یک زندگی اجتماعی داد، سرگرمی و تفریح باید برای کودکان فراهم باشد. اکنون آنها کسل و بی‌حوصله‌اند. یک زن باید بتواند خودش تا محل کارش رانندگی کند. بدون این تغییرات ما شکست خواهیم خورد، همه این را می‌دانند؛ مگر مردمان شهرهای کوچک که آنها هم یاد خواهند گرفت».
در جریان این نشست سلمان از اعتماد به نسل جدید این کشور برای دوران پس از وابستگی عربستان به نفت سخن گفت و از‌جمله به بهره‌گیری کشورش از انرژی خورشیدی اشاره کرد.
محمدبن سلمان جوان در یک قدمی تاج و تخت پادشاهی است و خیلی‌ها می گویند او در حال حاضر، آخرین مراحل حکومت‌داری را تمرین می‌کند تا در ماه‌های آینده به‌جای پدرش، رهبری عربستان را برعهده بگیرد.
همین حالا شاهزاده جوان در ردای یک پادشاه، کلی اصلاحات گوناگون به راه انداخته و در حال ترمیم چهره عربستان سنتی است. او، خود را پل گذر از سنت به مدرنیته می داند و با تفکرات به‌روز خود سعی دارد چهره‌ای جدید از مملکت سعودی برای دنیا ترسیم کند.
محمد بن سلمان در تازه‌ترین موضع گیری خود از بازگشت عربستان به اسلام اعتدالی، سخن به میان آورده و در واقع دکترین جدیدی برای نظام سیاسی مذهبی سعودی تعریف کرده است.
او در مصاحبه با روزنامه گاردین گفت سیاست محافظه‌کار کشورش در سه دهه گذشته، غیرطبیعی بوده است. به گفته ولیعهد فعلی عربستان، مقام‌های این کشور نمی‌دانسته‌اند با پیامدهای انقلاب ایران چگونه برخورد کنند!
این اعتراف‌های شاهزاده جوان، نشان می دهد که عربستان، برنامه ای اساسی برای پوست اندازی در پیش گرفته و اصلاحات بی‌شماری در پیش دارد.
او گفته که کشورش به اسلام میانه و اعتدال باز خواهد گشت و نظام پادشاهی مدرنیزه می‌شود. او همچنين گفت: ما می‌خواهیم یک زندگی عادی داشته باشیم که در آن دین و سنت‌های‌مان تحمل‌پذیرباشند.
بدون تردید، یکی از دلایل شتابزدگی ولیعهد جدید سعودی در ارائه یک گفتمان «معتدل»، ارزیابی درست او از قدرت تأثیرگذاری و ارزش استراتژیک «گفتمان اعتدالی» در منطقه داعش‌زده خاورمیانه است.
در فضای جدید پسا داعش که «جنگ مفاهیم و گفتمان‌ها» میان قدرت‌های منطقه برقرار است، ولیعهد جوان و «استراتژیست» عربستان سعودی قصد دارد با گفتمانی جدید مبتنی بر یک «اسلام معتدل و آزاد» وارد میدان شده و بر صحنه و اذهان و قلب‌های منطقه مسلط شود.
رویارویی با روحانیون سنتی سعودی
حرف های محمد بن سلمان هر چه باشد، بی شک طیف حساسی از جامعه را به واکنش وا خواهد داشت. روحانیون سنتی و به شدت بسته سعودی، تحمل اصلاحات او را نخواهند داشت و در برابر دکترین وي، مقاومت خواهند کرد. شاهزاده جوان، بی شک سعی دارد عربستان را با سرعت زیادي، مدرنیزه کند اما شیوخ‌وهابی نخواهند گذاشت که او عربستان محافظه‌کار را به‌صورت خیلی ساده و راحت، تبدیل به کشور میانه یا پیشرفته‌اي کند .
همین حالا که سواحل عربستان برای حضور زنان خارجی آماده سازی شده یا بليت گروه های رقص زنانه روسی برای حضور در مملکت سعودی فراهم شده، مشکلات فراوانی پیش روی جامعه سعودی قرار گرفته‌است، چه برسد به روزی که محافظه کاری شدید در عربستان، کنار گذاشته شود و اسلام اعتدالی جای تفکرات تندرو را بگیرد!
اما بایدبه‌اين نكته نيزاشاره كرد که اصلاحات مدنظرمحمد بن سلمان، خوب پیش رفته است و حضور زنان در ورزشگاه ها یا اعطای گواهینامه رانندگی به زنان، نمونه‌های خوبی از اصلاحات در جامعه فوق بسته سعودی محسوب می شوند. البته محمد بن سلمان گفته است که ۷۰ درصد شهروندان این کشور، زیر۳۰سال هستند و کشورش ۳۰ سال دیگر برای مبارزه با افکار و ایده‌های افراط گرایی وقت تلف نمی‌کند و به سرعت با آن مبارزه خواهد کرد.
واکنش ها به سخنان محمدبن سلمان
با وجود این تحولات، عربستان همچنان با انتقادهای گسترده نسبت به نقش حقوق بشر در این کشور روبه‌روست. سینما، تئاتر و اختلاط زنان و مردان همچنان در این کشور ممنوع است و آزادی بیان نقض می‌شود. برخی از فعالان شبکه‌های اجتماعی تأکید کرده‌اند که عربستان سعودی هنوز فاصله زیادی تا برابری جنسيتی دارد. از‌جمله سازمان عفو بین‌الملل درباره رانندگی زنان گفته: «این تنها یک قدم است. ما باید محو تمام قوانین تبعیض‌آمیز را در عربستان شاهد باشیم».
واشینگتن پست می نویسد در اولین نگاه، اعلام اصلاحات توسط ولیعهد عربستان امیدهای تازه ای را در بعضی ها ایجاد کرده است. آنان می گویند شاید بالاخره حکومت به شدت محافظه کار و مذهبی سعودی در برابر انتقادهای طولانی که خواستار بردباری و آزادی بیشتر در جامعه عربستان شده اند، تسلیم شده است. در همین حال، بسیاری دیگر هشدار داده اند که سخنان محمد بن سلمان در این باره به هیچ وجه روشن و واضح نیست. آنان می گویند که محمد بن سلمان نمی گوید که اسلام معتدل مورد نظر و خواست او چه نوع اسلامی است، چه مختصاتی دارد و به چه اسلامی شبیه است. آنان سخنان ولیعهد عربستان سعودی را در چهارچوب بازاریابی سیاسی توصیف کرده اند و می گویند که این سخنان بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و به هدف ایجاد تحرک اقتصادی بیان شده تا به هدف تغییر در رسوم و رفتارهایی که ریشه های چندین دهه ای در جامعه عربستان دارد.
واشینگتن پست می نویسد: دولت عربستان سعودی عمیقا ریشه در وهابیت دارد و زمانی نسبتاً طولانی است که به این تفکر مذهبی که یکی از شاخه های اسلام سلفی-سنی است نزدیک شده است. محمد ابن عبدالوهاب، رهبر مذهبی این شاخه که در حدود سه قرن پیش وهابیت را تاسیس کرد، یکی از متحدان اصلی محمد بن سعود بوده است، که به عنوان بنیانگذار اولیه آل سعود، و سپس عربستان سعودی شناخته می شود. روحانیون وهابی همواره تحت حمایت دولت عربستان بوده اند و دولت این کشور نیز یکی از عوامل اصلی ترویج وهابیت در این کشور و در همه جهان بوده است.
گیدو اشتاینبرگ از بنیاد علم و سیاست در برلین می‌گوید «ولیعهد جوان در ماه‌های اخیر، یک سری اصلاحات جدیدی را در کشورش اعلام کرد ولی هنوز مشخص نکرده است که آیا تبعیض علیه دو میلیون شیعه این کشور نيز پایان خواهد یافت يا خير؟ در آن صورت به گفته اشتاینبرگ، عربستان به کشور دیگری تبدیل خواهد شد».اگر محمدبن سلمان به تاج و تخت پادشاهی برسد، به نظر می رسد در ماه ها و سال های پیش رو،روزهای سختی را تجربه كند و باید مقابل واکنش های منفی جامعه سنتی عربستان بایستد.
مادوی الرشید، یکی از محققان و متخصص خاورمیانه در مدرسه عالی اقتصاد لندن LSE، نیز اظهار داشت که عربستان سعودی یک مورد منحصر به فرد است که وهابیت، این شاخه مذهبی بنیاد گرا و افراطی درآن مذهب رسمی دولت بوده و پادشاهی سعودی مشروعیت خود را از آن گرفته و می گیرد.
مادوی الرشید یاد آوری می کند که رهبران دولت سعودی برای دفاع از وهابیت، روحانیانی را که در این کشور جرئت کرده بودند و از قرائت های تازه ای غیر از وهابیت دفاع کرده بودن، به زندان افکنده است. به عنوان مثال در عربستان سعودی روحانیونی که از سازگاری اسلام و دموکراسی دفاع کرده بودند، با دستور حکومت این کشور به زندان افتاده اند.
مادوی الرشید در مورد اصلاحات مذهبی در عربستان تردیدهای جدی دارد. او می گوید اعلام این موضوع صرفاً برای جذب سرمایه گذاران و ایجاد یک فضای تازه برای سرمایه گذاری و فعالیت های اقتصادی در کشوری است که شهرت بسیار بدی در زمینه آزادی های اساسی و مذهبی داشته، طراحی شده است.
در همین رابطه سباستین سونز یکی از اعضای شورای روابط خارجی آلمان و متخصص در امور عربستان می گوید: هیچکس نمی داند یک اسلام معتدل در عربستان سعودی چه مفهمومی دارد، اما فکر می کند آنچه محمد بن سلمان با مطرح کردن این موضوع تلاش می کند، انجام دهد، فرستان پیام جدیدی به کشورهای جهان است که این کشور واقعاً با تروریسم مبارزه می کند و در حال چرخش و مبدل شدن به یک جامعه کاملاً مدرن است.
messages.comments