در آستانه سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان در ماه جاری، ملک عبدالله دوم شاه اردن گفت «از طرح ناتوی خاورمیانه استقبال می‌کند». این طرح که اتحادی نظامی شبیه به ناتو در بین کشورهای خاورمیانه است، در دولت ترامپ مطرح شد ولی تاکنون عملی نشده است
با توجه به اینکه پادشاهان و حاکمان مستبد منطقه –به‌ویژه در مسائل امنیتی و اشتراک اطلاعات- به شدت نسبت به هم بی‌اعتماد هستند، تصور اجرایی شدن چنین طرحی دور از ذهن است. چنانکه دیدیم در سفر بایدن نیز صحبتی از ناتوی خاورمیانه نشد زیرا که رهبران عرب از همراهی علنی با اسرائیل در ایجاد جبهه نظامی واحد علیه ایران ابا دارند. اما اظهارات ملک عبدالله نشان می‌دهد که می‌توان حداقل به طرح ادغام دفاع هوایی کشورهای خلیج فارس و اسرائیل خوش‌بین بود
گسترش نفوذ ایران در منطقه از طریق گروه‌های شبه‌نظامی‌اش در لبنان، سوریه، عراق و یمن، برخی از کشورهای عرب را چنان محتاط کرده است که اسرائیل را به چشم یک متحد نظامی می‌بینند. بنابراین استراتژی دولت بایدن این است که در عین حالی که برای احیای توافق هسته‌ای تلاش می‌کند، متحدان واشنگتن از جمله بحرین، مصر، اسرائیل، اردن، امارات و عربستان را تشویق به همکاری دفاعی نماید
ایده‌های مشابه در زمان رؤسای جمهور پیشین آمریکا نیز مطرح شده بود اما بدلیل حملات پهپادی نیروهای نیابتی ایران در سال‌های اخیر به شهرها و تأسیسات نفتی عربستان و امارات و همچنین وجود پایگاه‌ها و نیروهای آمریکایی در منطقه، طرح تشکیل پدافند هوایی مشترک در دولت بایدن جدی‌تر از همیشه مطرح شده است. این پهپادها کوچک هستند و رهگیری آنها سخت است، بنابراین طبیعی است که لزوم همکاری دفاعی بیش از همیشه حس شود
نیویورک‌تایمز ماه جاری گزارش داد که همکاری دفاعی برای مقابله با تهدید پهپادهای ایران هم‌اکنون در حال انجام است. مارس 2021 اسرائیل به کمک اردن حمله هواپیماهای بدون سرنشین ایران را خنثی کرد و جت‌های اسرائیلی اجازه یافتند از آسمان کشورهای عربی برای سرنگونی این پهپادها استفاده کنند
این همکاری‌های دفاعی رو به افزایش است. یک سال پس از عادی‌سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین، این سه کشور در کنار آمریکا نخستین رزمایش مشترک خود را برگزار کردند. فوریه امسال اسرائیل برای اولین بار در یک رزمایش دریایی با حضور عربستان و عمان و به رهبری آمریکا شرکت کرد بلاافاصله پس از ان یک مقام ارشد نیروی دفاعی اسرائیل به بحرین اعزام شد. به گزارش وال استریت ژورنال ماه مارس مقامات نظامی بحرین، مصر، اردن، عربستان، امارات و اسرائیل به صورت مخفیانه در مصر گردهم آمدند تا درباره اتحاد دفاع هوایی بحث کنند
چند روز قبل از سفر بایدن، بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل گفت که اسرائیل در ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه که یک گروه دفاع هوایی منطقه‌ای به رهبری آمریکا است، به کشورهای دیگر می‌پیوندد (وی نامی از کشورهای دیگر نبرد). به گفته گانتز کشورهای عضو این ائتلاف، اطلاعات مربوط به موشک‌ها و پهپادهای ایران را به اشتراک می‌گذارند تا به یکدیگر در مورد این حملات هشدار دهند
به دلیل این اظهارات، انتظارات زیادی وجود داشت که در سفر بایدن این همکاری دفاعی رسما اعلام شود اما در بیانیه مشترک پس از نشستِ بایدن با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در ریاض، چنین آمد که اعضای شورای همکاری و واشنگتن «قابلیت‌های بازدارندگی مشترک» را افزایش خواهند داد و اشاره‌ای به سازوکار دفاع هوایی منطقه‌ای با اسرائیل نشد
آنگونه که لازار برمن در تایمز اسرائیل نوشته است «ائتلاف امنیتی منطقه‌ای علیه ایران که پیشتر بسیار مورد بحث قرار گرفته بود، بسیار کمتر از آنچه اسرائیل انتظار داشت پیشرفت داشت. نتایج نشست بایدن در ریاض با آنچه ما ناتوی خاورمیانه می‌نامیم فاصله زیادی دارد»
چند تحلیلگر نیز به فارین پالیسی گفتند که آمریکا و اسرائیل تمایل کشورهای عرب برای وارد شدن به یک ائتلاف دفاعی با اسرائیل پیش از حل‌وفصل مناقشه فلسطین را، دست بالا ارزیابی کرده بودند. به گفته یاسمین فاروق محقق بنیاد کارنگی: «کشورهای خلیج فارس به یکدیگر اعتماد ندارند و به همین دلیل است که چنین اتحاد دفاعی‌ای با وجود تلاش‌های آمریکا در گذشته محقق نشده است»
وی افزود: «اکنون شرایط پیچیده‌تر هم شده زیرا آمریکا اسرائیل را به این ترکیب اضافه کرده است. اکثر کشورهای شورای همکاری از اینکه علنا با اسرائیل متحد باشند ابا دارند و چندین مقام سعودی به من گفته‌اند که با این کار موافق نیستند»
به سختی می‌توان انتظار داشت که کشورهایی که در حوزه نفوذ ایران هستند، با اسرائیل وارد ائتلاف نظامی شوند. پارلمان عراق ماه مه قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن عادی‌سازی روابط با اسرائیل غیرقانونی است. بغداد میزبان مذاکرات بین عربستان و ایران است و می‌خواهد به عنوان کشوری صلح طلب در منطقه ظاهر شود. قطر در زمان محاصره عربستان، از سوی ایران حمایت می‌شد و یک میدان گازی مشترک با ایران دارد؛ اینها پیوستن دوحه به ائتلاف دفاعی علیه تهران را غیرممکن می‌کند. لبنان که محل حضور حزب‌الله است، رسما در درگیری‌های منطقه‌ای بی‌طرفی اتخاذ کرده است (امری که البته خلاف میل حزب‌الله است)
حتی امارات که روابط خود را با توافق ابراهیم با اسرئیل عادی سازی کرده، در ورود به ائتلاف دفاعی علیه ایران محتاط است. گرچه این کشور در توسعه سامانه‌های ضد پهپادی با اسرائیل همکاری کرده است اما با توجه به اینکه پیشتر حملات نیروهای نیابتی ایران به شهرهای این کشور به شهرت امارات به عنوان کشوری امن برای تجارت آسیب رسانده و اقتصادش را تهدید کرده است، سیاست‌های دوگانه‌ای در قبال ایران دارد. انور قرقاش مشاور رئیس کشور امارات در امور دیپلماتیک اعلام کرد که امارات بخشی از ائتلاف دفاعی نخواهد بود
به گفته ایندیک، عربستان نیز گرچه پشت درهای بسته تمایل خود را برای بهبود رابطه با اسرائیل ابراز کرده اما نگران است که در انظار عموم همکار اسرائیل دیده شود . وی افزود گرچه سیستم دفاع هوایی یکپارچه مورد حمایت آمریکا و کشورهای عربی و اسرائیل هنوز اعلام نشده است اما کارها در مسیر درستی پیش می‌رود. ایندیک و برخی کارشناسان دیگر معتقدند طرح تشکیل چنین سیستمی به طور جدی مورد بحث است اما شکل‌گیری آن به این بستگی دارد که آیا ایران روابط خود را با عربستان و امارات اصلاح خواهد کرد یا خیر
فعلا کشورهای حاشیه خلیج فارس ترجیح داده‌اند کنار بایستند و اجازه دهند اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران و توانایی تولید پهپادهای این کشور از طریق جنگ در سایه تضعیف کند. جاسوسی، حملات سایبری و ترورهای اسرائیل باعث می‌شود که دیگر نیازی به رویایی کشورهای حاشیه خلیج فارس با ایران نباشد و این برای کشورهای عرب بهترین گزینه است
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما