بایدن از سفر به خاورمیانه دو هدف اصلی داشت که هر دو به سیاست داخلی او مربوط می‌شد. سیاستمداران آمریکایی برای پیروزی در انتخابات، باید نشان دهند که به اسرائیل وفادار هستند. بنابراین هدف نخست بایدن نیز همین بود و دوم اینکه او نیاز داشت تا به مردم آمریکا نشان دهد که دارد برای پایین آوردن قیمت بنزین و به تبع آن پایین آمدن تورم تلاش می‌کند. اما این سفر در پایان هیچ سودی برای منافع ملی آمریکا نداشت
بایدن در سفر به عربستان می‌خواست نظر مساعد بن‌سلمان را برای افزایش تولید نفت جلب کند اما در پایان دیدارش، اظهار نظر مبهمی کرد و گفت که انتظار دارد عربستان در هفته‌های آینده گام‌های بعدی را برای افزایش عرضه نفت بردارد. دلایل خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد چنین افزایشی رخ نخواهد داد؛ چون عربستان نه تمایلی به این کار دارد و نه توانش را. پیشتر رهبران سعودی از تولید 12 تا 13 میلیون بشکه‌ای نفت در روز صحبت کرده بودند اما ناظران صنعت نفت در رابطه با این قابلیت تردید جدی دارند. محمد بن‌زاید رئیس کشور امارات اخیرا به امانوئل مکرون گفته بود که عربستان و امارات حداکثر توان خود برای تولید و عرضه نفت بکار گرفته‌اند و ظرفیت بیش از این را ندارند. تولید عربستان در حال حاضر حدود 10.5 میلیون بشکه در روز است و بالاترین تولیدی که تا به حال داشته حدود 11.5 میلیون بشکه در روز آن هم به مدت یک ماه بوده است
اگر بایدن واقعا می‌خواست نفت بیشتری را به سرعت وارد بازار کند، باید سعی می‌کرد که برجام احیا شود. با احیای برجام تحریم‌های نفتی ایران (که چهارمین ذخایر بزرگ نفتی جهان را دارد) لغو می‌شد. ایرانیان در حال حاضر حدود 1.3 میلیون بشکه در روز کمتر از زمانی که تحت تحریم نبودند، نفت تولید می‌کنند. وقتی برجام امضا شد و دور نخست تحریم‌ها لغو گردید، ایران توانست تولید خود را در عرض چهار ماه 500 هزار بشکه در روز و در ظرف یک سال حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد. این نشان می‌دهد که این کشور با چه سرعتی می‌تواند تولید خود را بالا ببرد. علاوه بر این حدود 65 میلیون بشکه میعانات نفتی هم‌اکنون در نفت‌کش‌ها لنگر انداخته و آماده صادرات است
گرچه بایدن همیشه می‌گفت طرفدار دیپلماسی با ایران است اما موضع او در سفر اخیر تغییر کرد و بیشتر به سوی جنگ رفت. وی در مصاحبه با تلویزیون اسرائیل احتمال حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی را –حتی اگر احیای برجام وابسته به آن باشد- رد کرد و از احتمال استفاده از گزینه نظامی علیه ایران سخن گفت
این سفر نشان داد که سیاست‌های خاورمیانه‌ای بایدن در ادامه سیاست‌های دولت ترامپ است؛ به خصوص اینکه دیدیم بایدن نیز همچون ترامپ می‌کوشد بین اسرائیل و کشورهای عرب خلیج فارس پیوند دهد. بایدن مشتاق است که در دوران ریاست جمهوری‌اش عربستان با اسرائیل روابط کامل دیپلماتیک برقرار کند تا همانطور که ترامپ در پی توافق ابراهیم به امتیازاتی سیاسی در داخل آمریکا رسید، او هم برسد
عادی سازی روابط با کشورهای عرب برای اسرائیل اهمیت زیادی دارد زیرا برای این کشور این امکان را فراهم می‌کند تا علیرغم ادامه اشغال اراضی فلسطین و پروژه شهرک‌سازی و مخالفت با خودمختاری فلسطینیان، با سایر کشورهای منطقه روابط صمیمانه‌ای داشته باشد. دولت‌های پیشین و فعلی آمریکا تلاش خود را برای تعمیق رابطه اسرائیل و اعراب، در راستای برقراری صلح و ثبات در منطقه می‌دانند؛ حال آنکه پیش از توافق ابراهیم نیز روابط همکاری -به خصوص در مورد مسائل امنیتی- بین اسرائیل و اعراب وجود داشت
آنچه اکنون با فشار آمریکا در حال شکل‌گیری است، به گفته وزیر دافع اسرائیل ائتلافی نظامی علیه ایران است. به عبارت دیگر دولت بایدن می‌کوشد تا سعودی‌ها را تشویق کند که به سمت تشدید درگیری در منطقه خلیج فارس حرکت کنند، نه به سمت صلح و ثبات بیشتر
ارتقای روابط اسرائیل با کشورهای عربی نه تنها احتمال درگیری با ایران را تقویت می‌کند، که سبب تداوم یک درگیری دیگر در خاورمیانه می‌شود و آن جنگ بین اسرائیل و فلسطینیان است. سفر کوتاه بایدن به کرانه باختری و دیدار با محمود عباس نشان داد که بایدن قصد ندارد تلاشی برای یافتن راه‌حلی برای این مناقشه و کمک به فلسطینیان برای رسیدن به خودمختاری بکند
خواه ناخواه سفر بایدن به عربستان اعتباری برای بن‌سلمان بوده و به رهبری او رسمیت می‌دهد. برنده این دیدار بن‌سلمان بود؛ حاکمی که دستور قتل خاشقچی را داده بود، در دیدار با بایدن با اشاره به قتل شیرین ابوعقله توسط اسرائیل، از دوگانگی رفتار دولت آمریکا سخن گفت. بنابراین این دیدار نه تنها باعث نخواهد شد که عربستان نفت بیشتری تولید کند، بلکه احتمال اینکه بن‌سلمان بیشتر رو به اقدامات بی‌ثبات کننده در منطقه آورده و حقوق بشر را در داخل سعودی نقض کند، افزایش می‌دهد
بایدن در سخنان دیگری که در اجلاس جده اظهار کرد، گفت آمریکا در خاورمیانه خلأیی باقی نمی‌گذارد تا توسط چین و روسیه پر شود. اما اقداماتی که آمریکا برای تقویت جبهه ضد ایران می‌کند، درنهایت باعث سوق دادن بیشتر ایران به سوی روسیه و چین و حضور بیشتر این دو قدرت در منطقه می‌شود. این روند را ما با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و سفر ولادیمیر پوتین به ایران که تقریبا همزمان با سفر بایدن به عربستان بود، دیدیم. در مجموع نتیجه سفر بایدن این است که خاورمیانه را بیشتر از قبل به کانون درگیری بدل می‌کند
مهم‌ترین نکات سفر بایدن به خاورمیانه چه بود؟
شاید هنوز زود است تا نتایج کامل سفر بایدن به خاورمیانه را تحلیل و بررسی کنیم؛ اما چند نکته روشن است: نخست اینکه کشورهای منطقه طبق روال سابق خود عمل خواهند کرد و تغییری در رویکرد آنها ایجاد نخواهد شد. این تصور که خاورمیانه موم دست قدرت‌های بزرگ است، با ظهور قدرت‌های منطقه‌ای و نفوذ قابل توجهی که بدست آورده‌اند، دیگر درست نیست. کشورهای خاورمیانه به جایی رسیده‌‌اند که خواسته قدرت‌های بزرگ را نادیده می‌گیرند و نتایج مورد دلخواه‌شان را رقم می‌زنند. سفر اخیر بایدن نشان داد که کشورهای خاورمیانه به این قدرت رسیده‌‌اند که وقتی منافع‌شان با منافع آمریکا همسو نیست، راه خود را بروند. این را می‌توان از دو نشانه فهمید: نخست اینکه پادشاهی سعودی هیچ وعده صریحی مبنی بر افزایش تولید و عرضه نفت به آمریکا نداد و دوم اینکه این ادعا را که بازکردن حریم هوایی سعودی به روی هواپیماهای اسرائیل گامی در جهت عادی‌سازی رابطه با این کشور است، رد کرد. در کنار اینها قدرت‌های منطقه‌ای نشان دادند که نمی‌خواهند با ایران وارد جنگ شوند و بدنبال مذاکره و پیدا کردن راهی برای همزیستی مسالمت‌آمیز هستند
سفر بایدن به وضعیت مبهم بن‌سلمان پایان داد و عربستان موقعیت خود را به عنوان کشوری که می‌تواند اعراب را در گفتگو با ایران رهبری کند و با این کشور در خصوص شام و جاهای دیگر به توافق برسد، تثبیت کرد. در خصوص تنش بین اسرائیل و فلسطین، گرچه عربستان آسمان خود را به روی پروازهای غیرنظامی اسرائیل باز کرده اما به نظر نمی‌رسد که به این زودی توافق صلح را با اسرائیل امضا کند. در این سفر بایدن در مورد مناقشه فلسطین چیزی برای ارائه نداشت، جز اینکه گفت به حمایت از راه‌حل دو کشور ادامه می‌دهد و این درحالی است که می‌داند این راه‌حل در کوتاه مدت عملی نمی‌شود. در واقع او کاری جز ادامه حمایت از سیاست‌های تبعیض‌آمیز اسرائیل در قبال فلسطینیان انجام نداد
در آخر اینکه این دیدار ضربه مهلکی به شعارهای بایدن در حمایت از حقوق بشر وارد کرد. رویکرد آمریکا در رابطه با روند صلح و سیاست‌های اسرائیل در قبال فلسطینیان و دیداری که بایدن با بن‌سلمان انجام داد، تنها این تصور را در منطقه تقویت کرد که آمریکا نمی‌‌تواند برای دفاع از حقوق بشر اقدام مؤثری انجام دهد و همیشه منافعش را بر ارزش‌هایش اولویت می‌دهد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما