قدرت گیری بیشتر محافظه کاران در ترکیه

در یک پروژه آزمایشی، امامان مساجد و واعظان به عنوان مشاوران معنوی در مدارس ابتدایی و متوسطه شهر ازمیر –که به عنوان سنگر مخالفان سکولار دولت شناخته می شود- منصوب می شوند.

این پروژه که با عنوان «من از محیط زیست محافظت و ارزش هایم را مطالبه می کنم» نامگذاری شده است، این نگرانی را ایجاد کرده است که نهاد «دیانت» -سازمان قدرتمند مذهبی ترکیه که با پیروزی حزب محافظه کار عدالت و توسعه در ائتلاف با دو حزب اسلام گرای رادیکال در انتخابات اخیر قدرتمندتر شده است- نقش خود را در سیستم آموزشی کشور افزایش دهد.

نجلا کورول رئیس اتحادیه معلمان در مصاحبه با خبرگزاری مستقل CanTV نگرانی های خود را بابت این مسئله بیان کرد «هدف این پروژه آگاه کردن دانش آموزان در مورد محیط زیست و حفاظت از ارزش ها نیست؛ بلکه تلاشی است در راستای تحمیل سبک زندگی اسلامی سُنی بر کودکان و تضعیف نظام آموزشی سکولار. دیانت گام به گام در حال ورود به حوزه آموزش و وزارت آموزش و پرورش ترکیه است»

واکنش مردم پس از آن برانگیخته شد که رسانه ها گزارش دادند دیانت به بیش از 800 مدرسه ابتدایی و متوسطه در ازمیر (یعنی یک سوم مدارس شهر) اطلاع داده است که برای راهنمایی معنوی دانش آموزان، از مبلغان و امامان مساجد استفاده کنند. در دو هفته گذشته چند انجمن اولیا مربیان، جوامع چپ و احزاب مخالف به رهبری حزب جمهوری خواه خلق، تظاهراتی را با عنوان «معلمان به مدارس، امامان به مساجد» در چند شهر -که حزب جمهوری خواه خلق در آنها برنده انتخابات شد- برگزار کردند.

ازمیر تعداد کمی از جوامع یهودی، ارتدوکس و کاتولیک و 800000 علوی را در خود جای داده است؛ علوی ها 20% جمعیت بیش از 80 میلیونی ترکیه را تشکیل می دهند.

یکی از معترضان در ازمیر مورد حمله گروهی قرار گرفت که گفته می شد از فرقه بانفوذ منزیل در شرق ترکیه هستند.

اتحادیه معلمان هفته گذشته درخواست ابطال این پروژه را به این دلیل ارائه کرد که انتصاب روحانیون اهل سنت در مدارس به عنوان مشاور، تضعیف کننده اصل سکولاریسم در آموزش و پرورش بر اساس قانون اساسی ترکیه است و همچنین علیه دانش آموزانی که به مذهبی غیر از تسنن معتقد هستند تبعیض قائل می شود.

این برنامه شامل مطالعه زندگی حضرت محمد(ص)، برگزاری دوره های قرانی، بازدید از مساجد و سخنرانی های ماهانه یا هفتگی در زمینه ارزش های اجتماعی و مذهبی توسط مشاوران معنوی است. مشاوران معنوی اصطلاحی است که برای فارغ التحصیلان مدارس دینی امام خطیب که از سال 2015 توسط دولت استخدام شده اند، استفاده می شود. این افراد استخدام شده اند تا در بیمارستان ها، خانه های سالمندان، پرورشگاه ها، زندان ها، کانون های اصلاح و تربیت، و اخیرا مناطق زلزله زده، مردم را ارشاد نموده و حمایت معنوی کنند.

در مورد نقشی که این مشاوران در بیمارستان ها یا خانه های سالمندان ایفا می کنند کسی اعتراضی نکرده و این اقدام را به چالش نکشیده است؛ ولی کار آنها در قبال جوانان به ویژه در یتیم خانه ها و خوابگاهها بحث برانگیز شده است. پس از فوران خشم عمومی در پی خودکشی سه دانشجو در خوابگاه یک دانشگاه دولتی در سال گذشته، وزارت جوانان که اداره امور خوابگاهها را در اختیار دارد، مشاوران معنوی منصوب شده را تعلیق کرد؛ ولی پس از هفت ماه و علیرغم اعتراض احزاب مخالف، مجددا اقدام به انتصاب مشاوران معنوی کرد.

 به گفته کورول در دو دهه حکومت حزب عدالت و توسعه، با توسعه مدارس مذهبی امام خطیب، بر تعداد روحانیون به شدت افزوده شده است. وی در گفتگو با CanTV توضیح داد: «اکنون دولت در حال دخالت دادن این امامان و ایجاد زمینه حضور انان در بخش های مختلف به ویژه بخش آموزش و پرورش است و می خواهد افکار جوانان را شکل دهد»

بسیاری بر این باور هستند که این پروژه صرفا در راستای اشتغال زایی برای فارغ التحصیلان مدارس امام خطیب نیست؛ بلکه هدف بزرگتری پشت آن نهفته است. برگزاری دوره های قرآن در پیش دبستانی، راه اندازی کانال کودک توسط دیانت در ماه مه گذشته و حضور روز افزون مشاوران معنوی، همگی در راستای این هدف اردوغان است: ایجاد نسلی وارسته که حامی ارزش های اسلامی هستند و برای ساخت یک تمدن جدید تلاش می کنند.

کورول افزود: «ما باید اکنون نسبت به این پروژه دولت واکنش نشان دهیم زیرا معماران پروژه از فرصت تعطیلی تابستان برای ایجاد زیرساخت ها استفاده کرده و فعالیت های خود را برای تأثیرگذاری بر ذهن جوانان اغاز می کنند»

دنیز یونجل معاون حزب جمهوری خواه خلق، از یوسف تکین وزیر اموزش جدید خواست این پروژه را که تضعیف کننده سیستم آموزشی سکولار ترکیه است و باعث افزایش دوقطبی در جامعه می شود، لغو کند.

وی به المانیتور گفت که با گذشت 15 روز از طرح این خواسته، هنوز پاسخی از سوی تکین دریافت نکرده است «اما من این موضوع را رها نمی کنم و با کشاندن موضوع به سیستم قضائی، پروژه را در دادگاه باطل خواهم کرد. ما در ازمیر به سیستم آموزش سکولار اعتقاد داریم؛ سیستمی که در ان نه امامان مساجد، که معلمان ارزش ها را به کودکان اموزش دهند. اصرار بر ادامه این پروژه آن هم در شهری که به سبک زندگی سکولار شهرت دارد، اقدامی تحریک امیز است»

اما طرفداران پروژه، مخالفت با آن را آمیخته با انگیزه های سیاسی می دانند. به گفته یکی از آنها «مردم حتی زحمت خواندن پروتکل را به خود نداده اند و صرفا با دیدن واکنش مقامات ازمیر و رسانه ها که با انگیزه سیاسی همراه است، این پروژه را قضاوت می کنند. ما قبلا این برنامه را با موفقیت در بسیاری از مدارس در سراسر ترکیه اجرا کرده ایم»

به گفته یکی از طرفداران پروژه «در چند مدرسه، اجرای این برنامه به قربانیان زلزله ویرانگر امسال کمک کرد». عکس های منتشر شده ،بسته های کمکی را نشان می دهد که برای زلزله زدگان آماده می شود و در کنار آن درس های هدایت معنوی برای زلزله زدگان برگزار می شود. در یکی از عکس ها یک مشاور روحانی محجبه در حال سخنرانی برای گروهی از دختران نوجوان باحجاب است.

به گفته اداره امور دینیِ ازمیر، مشاوران معنوی قرار نیست جایگزین معلمان شوند. آنها صرفا در کلاسِ ارزش ها سخنرانی می کنند تا به سؤالات دینی و معنوی دانش آموزان پاسخ دهند یا با آنها انفرادی صحبت کنند.

سلما ییلدیریم که دختر 15 ساله اش به یک مدرسه دولتی می رود، می گوید: «اگر فرزندم مشکل اخلاقی دارد می تواند به مشاور مدرسه مراجعه کند و اگر در مورد دین سؤال دارد می تواند از معلم دینی بپرسد. من هدف از این برنامه را نمی فهمم؛ این کار هدر دادن منابع دولت و مالیات من است»

منبع: المانیتور

مترجم: فاطمه رادمهر