با پایان زمان ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران، 590 نفر از جمله 40 زن برای نامزدی در انتخابات ثبت نام کردند اما روشن است که بیشتر آنها توسط شورای نگهبان رد صلاحیت خواهند شد. طحان نظیف عضو این شورا پیشتر گفته بود که «احتمالا هفت تا ده نفر نامزد واجد صلاحیت خواهیم داشت». پیش بینی می شود که برخی از نامزدها به نفع برخی دیگر از صحنه رقابت کنار روند.
آنگونه که انتظار می رفت، قالیباف برای جلوگیری از شکست آراء ابراهیم رئیسی، از نامزدی در انتخابات خودداری کرد. تاجزاده و محمود احمدی نژاد قطعا توسط شورای نگهبان رد صلاحیت می شوند؛ جواد ظریف هم که برخی از اصلاح طلبان و میانه روها سعی بر ترغیب او برای شرکت در انتخابات داشتند، در حساب اینستاگرامی خود با اعلام اینکه تصمیمی برای شرکت در انتخابات ندارد، خطاب به رقیبان سیاسی اش گفت «حالا که مطمئن هستید شرکت نمی کنم اجازه دهید روی مذاکرات وین و رفع تحریم ها تمرکز کنم.»
رد صلاحیت بسیاری از نامزدها باعث شده است که بسیاری، انتخابات را انتصابات بنماند. روز آغاز ثبت نام، رهبر انقلاب در سخنانی خطاب به دانشجویان، ویژگی های رئیس جمهور اصلح را بر شمرد «مذهبی، انقلابی، معتقد به جوانان و ظرفیت های داخلی، حامی عدالت و ضد فساد»؛ اینها دقیقا همان عباراتی است که حامیان رئیسی برای توصیف وی به کار می برند.
البته همیشه این احتمال وجود دارد که رهبر نظرش را عوض کند، اما در مورد حمایتش از رئیسی بعید به نظر می رسد؛ به ویژه که رئیسی، جانشین مناسبی برای آقای خامنه ای خواهد بود و اعلام رهبری وی در شرایطی که مقام ریاست جمهوری را بر عهده گرفته، همان الگویی است که در مورد آقای خامنه ای و اعلام جانشینی وی در سال 1989 پس از فوت آقای خمینی، رخ داد.
گرچه وقوع تحولاتی غیرمنتظره و افزایش اشتیاق مردم برای شرکت در انتخابات، می تواند احتمالات پیش گفته را تغییر دهد؛ ولی در حال حاضر اشتیاق مردم برای مشارکت در انتخابات بسیار کم است و در شرایطی که 60 میلیون نفر واجد شرایط رأی دادن هستند، به نظر می رسد که کمتر از یک سوم آنها در انتخابات شرکت کنند. این بدان معنا است که رئیسی برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری تنها به ده میلیون رأی احتیاج دارد و این میزان، کمتر از نزدیک به شانزده میلیون رأیی است که سال 2017 و در رقابت با روحانی بدست آورد.
یکی از پرسش های کلیدی تحلیلگران، تأثیر انتخابات بر مذاکرات وین است. با توجه به اینکه شرایط برای ریاست جمهوری رئیسی در ماه آینده فراهم شده، به نظر می رسد دلیلی نداشته باشد که آقای خامنه ای مانع از حل سریع اختلافات با آمریکا و بازگشت به برجام شود؛ حتی برعکس، ممکن است خواهان تسریع این روند شود تا رئیسی از خوش بینی های ایجاد شده و گشایش های اقتصادی حاصل از برجام، منتفع گردد. حتی این احتمال وجود دارد که آقای خامنه ای در پاره ای از مسائلِ حقوق بشری یا سیاست های منطقه ای، مواضع خود را تغییر دهد تا شانس موفقیت رئیسی را در قامت رئیس جمهور بالا برد. جمهوری اسلامی بارها نشان داده است که وقتی حیاتش را در معرض تهدید می بیند، بسیار عملگرا و واقع بین رفتار می کند.
یکی دیگر از نتایج پیروزی رئیسی، اتخاذ سیاست ها و رفتارهایی کمتر ایدئولوژیک در ایران خواهد بود. ایدئولوژی ابزار خوبی برای کنترل، سرکوب و پروپاگاندا است؛ اما وقتی بکارگیری آن هزینه بر می شود، کمتر هم مورد استفاده قرار می گیرد. در میانه دهه دوهزار، احمدی نژاد می توانست با شعارهای پوپولیستی کشور را اداره کند زیرا نفت بشکه ای 140 دلار بود، اما این چشم انداز برای آینده وجود ندارد.
رئیسی و سایر تندروها، روحانی را متهم به شکست در اجرای اقتصاد مقاومتی در مواجهه با تحریم های آمریکا می کنند؛ اما وقتی به قدرت برسند، دیگر نمی توانند چنین موضعی بگیرند. بهبود واقعی اقتصاد ایران، مستلزم تغییرات اساسی است که جذب سرمایه گذاری خارجی و وابستگی کمتر به نفت از جمله این تغییرات می باشد. این روند حتی ممکن است به حذف تدریجی سیاست ها و شعارهای ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی در ایران منجر شود.
پیروزی در این انتخابات، رئیسی را یک قدم دیگر به رسیدن به مقام رهبری که عالی ترین مقام در ایران است نزدیک می کند. می توان انتظار داشت که وی برای تحکیم موقعیت خود در بین مراکز اصلی قدرت از جمله بین نیروهای امنیتی و نظامی تلاش کند و بکوشد که با جلب حمایت آیت الله های قم و مشهد، مشروعیت سیاسی بیشتری کسب نماید.
در تاریخ 42 ساله جمهوری اسلامی به جز نخستین رئیس جمهور که برکنار شد و دومی که در اقدامی تروریستی جان خود را از دست داد، سایر رؤسای جمهور، دو دوره بر این کرسی نشستند. اگر این الگو ادامه یابد، رئیسی دور دوم ریاست جمهوری را نیز عهده دار خواهد بود و اگر آقای خامنه ای فوت کرده یا آنقدر فرتوت شود که نتواند مقام رهبری را ادامه دهد، وی در رأس لیست معدود افراد کاندید برای جانشینی وی قرار خواهد گرفت.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما