پیش از برگزاری دور اول انتخابات ریاست جمهوری در ایران، آقای خامنه ای هر رأی را رأی به جمهوری اسلامی دانست. با این نگاه، نتایج انتخابات اخیر سؤالاتی اساسی در مورد مشروعیت نظام ایجاد می کند. حدود 60% از 61 میلیون نفری که واجد شرایط رأی دادن بودند، در انتخابات شرکت نکردند و کمترین میزان مشارکت در انتخابات را در تاریخ جمهوری اسلامی رقم زدند. خیابان های تهران در روز رأی گیری به طرز عجیبی آرام و خاموش بود و بسیاری از مردم نپذیرفتند که در نمایشی که هر چهار سال یکبار توسط نظام برگزار می شود، شرکت کنند
ولی نباید آرامش خیابان ها را با ثبات اشتباه گرفت. این نتایج غافلگیرنده نشان دهنده این است که دور دوم انتخابات می تواند شکاف در جامعه ایران و سستی پایه های نظام را بیش از پیش آشکار کند.
نظام سیاسی ایران ترکیبی از عناصر دموکراسی، اقتدار مذهبی و حکومت نظامیان است. روحانیون و فرماندهان نظامی به باقر قالیباف به عنوان نامزد خود چشم امید داشتند ولی وی در جایگاه سوم قرار گرفت و از گود رقابت خارج شد
مسعود پزشکیان جراح 69 ساله که دو دهه پیش در دولت محمد خاتمی وزیر بهداشت بود، با 10.4 میلیون رأی نفر اول شد. او فساد موجود در حکومت و اجرای وحشیانه حجاب اجباری را محکوم کرده و خواهان تعامل با غرب شده است. وی تحت حمایت اصلاح طلبان از جمله جواد ظریف وزیر امور خارجه سابق، محمد خاتمی و حسن روحانی رؤسای جمهور سابق قراردارد
سعید جلیلی 58 ساله با 9.5 میلیون رأی در جای دوم قرار گرفت. وی علت ضعف اقتصادی ایران را تحریم ها می داند و خواهان مقابله با آمریکا و تعامل با چین و روسیه است. او هرکسی را که بدنبال ایجاد آزادی اجتماعی است ضد انقلاب نامیده و محکوم می کند. جلیلی از حمایت جبهه پایداری (جناح راست مذهبی) برخوردار است. او که جانباز جنگ ایران و عراق است، از دانشگاه امام صادق در تهران فارغ التحصیل شد و موضوع دکترای خود را دیپلماسی پیامبر اسلام انتخاب کرد. جلیلی به عنوان مذاکره کننده سابق پرونده هسته ای، به سازش نکردن با غرب افتخار می کند و باورهای افراطی مذهبی او چنان است که حتی مقامات ارشد نظام (که در طیف عملگرا قرار دارند) نسبت به او احساس خوبی ندارند
در دور دوم، هر دو نامزد برای جلب آرای بیشتر باید تلاش زیادی کنند. در دور اول جلیلی تنها نیمی از آرائی را که رئیسی در انتخابات 2021 کسب کرده بود، بدست آورد و پزشکیان نیز نتوانست بسیاری از چهره های اصلاح طلب را قانع کند. برای نمونه میرحسین موسوی و فائزه هاشمی انتخابات را تحریم کردند
به منظور جلب حمایت و افزایش مشارکت، احتمالا هر دو نامزد یکدیگر را تهدید معرفی کرده و بدنبال استفاده از جامعه دوقطبی ایران برمی آیند. پزشکیان به ایرانیان خسته و ناامید از نظام، در مورد خطرات روی کار آمدن تندروهای مذهبی هشدار می دهد و جلیلی بر اهمیت دفاع از آرمان ها و ارزش های دینی تأکید می کند. جلیلی حمایت قالیباف را بدست آورده است؛ قالیباف با اشاره به اصلاح طلبان، از 3.4 میلیون نفری که به او رأی دادند خواست با حمایت از جلیلی «جریانی را که باعث مشکلات اقتصادی و سیاسی امروز شده است، متوقف کنند». در همین دور اول نیز اگر آرای محافظه کاران بین جلیلی و قالیباف تقسیم نشده بود و آنها تنها یک نامزد در انتخابات داشتند، یکی از آنها اکثریت را بدست می آورد. در دور دوم هر دو نامزد از تنش های قومی رو به افزایش بهره برداری خواهند کرد؛ جلیلی اهل مشهد است که به اکثریت فارسی زبان تعلق دارد و پزشکیان نماینده مردم تبریز بوده و دودمانی ترک و کرد دارد. او سعی خواهد کرد اقلیت هایی را که از سلطه فارس ها ناراضی هستند، حول خود بسیج کند
یکی دیگر از شکاف هایی که می تواند مورد استفاده نامزدها قرار گیرد، شکاف جنسیتی است. فوت مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، همچنان بر نظام سایه انداخته است؛ چنانکه شاهد بودیم تعداد کمی از زنان به کارزارهای انتخاباتی پیوستند و طبق شواهد، زنان بیش از مردان انتخابات را تحریم کردند. پزشکیان باید برای تغییر این شرایط تلاش کند. شب قبل از دور اول انتخابات، او خواهان حقوق برابر برای زنان شد و گفت که آنها باید اجازه داشته باشند هر لباسی که می خواهند بپوشند. بسیاری از زنان از شعاردادن خسته شده اند و تنها گام هایی ملموس می تواند آنها را متقاعد به رأی دادن کند. اگر پزشکیان زنان بیشتری را وارد کارزار انتخاباتی و کابینه آینده خود کند، ممکن است شاهد افزایش حمایت آنها از خود باشد
این انتخابات در میان دو پرسش بزرگ برگزار می شود: نخست موقعیت ژئوپلیتیکی پرتنش ایران که با ادامه درگیری در خاورمیانه، بحران برنامه هسته ای و گرایش بیشتر ایران به سمت چین و روسیه همراه شده، و دیگری مسئله جانشینی. اقای خامنه ای 85 سال دارد و بدنبال رئیس جمهور گوش به فرمانی است که بتواند به روند مسالمت آمیز گذار کمک کند. طبق قانون اساسی تا زمان انتخاب رهبر جدید، شورایی مرکب از رئیس جمهور، رئیس قوه قضائیه و یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را به طور موقت به عهده می گیرد. بنابراین این انتخابات برای رهبر مایه نگرانی است
رهبر هنوز اهرم های زیادی در اختیار دارد؛ شورای نگهبان نامزدان را انتخاب می کند، وزارت کشور مدیریت انتخابات را برعهده دارد و وفاداران به رهبری آراء را می شمارند. با این وجود در این انتخابات، اژدهای خفته ای که بسیاری آن را بزرگترین تهدید برای نظام می دانند، ممکن است بیدار شود و این اژدها چیزی نیست جز قدرت مردم
منبع: اکونومیست
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما