روسیه همواره کوشیده که بین ایران و اسرائیل در سوریه توازن برقرار کند، اما حمله هوایی اسرائیل به تجهیزات نظامی ایران در بندر لاذقیه در روز سه‌شنبه، سؤالات تازه‌ای را در مورد تمایل روسیه برای مهار کامل ایران در سوریه –در شرایطی که جنگ در سایه ایران و اسرائیل تشدید شده- ایجاد کرده است
روسیه از مداخله نظامی خود در سال 2015 در سوریه و تغییر جنگ داخلی این کشور به نفع بشار اسد استفاده کرد تا قدرت خویش را در سرتاسر منطقه به نمایش بگذارد و خود را به عنوان بازیگری محوری که می‌تواند با تمام طرف‌ها -از ترکیه اردوغان گرفته تا همسایگان عرب سوریه- ارتباط برقرار کند، معرفی نماید
اما هواپیماهای جنگی روسیه تنها یکی از عواملی بود که باعث نجات دولت اسد شد؛ عامل دیگر نیروهای زمینی ایران و شبه‌نظامیان متحد این کشور بودند که در جبهه‌های نبرد سوریه حاضر شدند
به گفته آنا بورشچوسکایا کارشناس ارشد مؤسسه واشنگتن: «حضور روسیه در سوریه به مدد تلاش‌های سخت ایران محقق شد. معلوم است که اسد بقای خود را مدیون چه کسی می‌داند و ایران عناصر وابسته به خود را در سراسر سوریه مستقر می‌کند»
درحالیکه روسیه دارایی‌های خود را در سوریه توسعه داده، کنترل خود را بر پایگاه دریایی‌اش در طرطوس تقویت کرده و سامانه موشکی اس-400 را برای به چالش کشیدن ناتو در این کشور مستقر نموده است، ایران هم با امید به اینکه بتواند از سوریه به عنوان سکوی پرتاب موشک به اسرائیل استفاده کند، جای پای خود را در این کشور مستحکم کرده است
سوریه در کریدوری که از تهران به دریای مدیترانه کشیده شده و ایران را به نیروی نیابتی‌اش حزب‌الله لبنان متصل می‌کند، نقش اساسی دارد
اسرائیل در سوریه صدها حمله هوایی انجام داده تا جلوی سوء استفاده ایران از هرج‌و‌مرج سوریه و بازسازی مدلی که در لبنان ایجاد کرده –تشکیل حزب‌الله و تجهیز این گروه به 100,000 موشک- را در سوریه بگیرد
گرچه جنگ اسرائیل و ایران، به طور مستقیم مسکو را درگیر نکرده؛ اما به گفته تحلیلگران این جنگ هدف دولت پوتین را که ایجاد ثبات در سوریه است، تحت تأثیر قرار داده است
جیمز فری فرستاده سابق آمریکا در سوریه می‌گوید: «هدف روسیه از مداخله در سوریه این نبود که سکویی برای حمله به اسرائیل در اختیار ایران قرار دهد اما درعین حال نمی‌خواهد شرایط به‌گونه‌ای باشد که اسرائیل هروقت خواست بتواند به سوریه حمله کند»
روسیه و اسرائیل به دنبال مدیریت اوضاع بودند و از این رو در سال 2015 خط تلفنی ایجاد کردند تا از درگیری بین دو کشور در حریم هوایی سوریه جلوگیری کنند. با این وجود اوضاع بین آنها همیشه آرام نبوده است
سال 2018 روسیه خلبانان جنگنده اسرائیل را به اقدام خصمانه علیه این کشور متهم کرد و آنان را مسئول شلیک سامانه دفاع هوایی سوریه به یک هواپیمای روسی و مرگ 15 نظامی این کشور دانست. با بالاگرفتن تنش‌ها، روسیه اعلام کرد که سامانه‌های موشکی اس-300 را برای دفاع در برابر حملات هوایی اسرائیل در اختیار سوریه قرار می‌دهد
روسیه حملات اسرائیل را نقض حاکمیت سوریه می‌داند و علنا این حملات را محکوم می‌کند، با این وجود تمایلی برای مقابله با اسرائیل از خود نشان نمی‌دهد
اران لرمان معاون سابق شورای امنیت ملی اسرائیل می‌گوید: «این که روسیه پذیرفته است که اسرائیل هرکاری که بخواهد انجام می‌دهد، نشان دهنده احترامی است که این کشور برای قدرت و ظرفیت نظامی ما قائل است»
هنگامی که موشک‌های اسرائیل روز سه‌شنبه به لاذقیه اصابت کرد، پدافند هوایی سوریه فعال نشد. وزارت دفاع روسیه دلیل این امر را فرود آمدن یک هواپیمای نظامی روسیه در پایگاه هوایی حمیمیم در همان حوالی دانست
لرمان گفت که وارد جزئیات نحوه عملکرد خط تلفن بین اسرائیل و روسیه نمی‌شود اما اسرائیل متعهد است کاری نکند که منجر به کشته شدن روس‌ها در خاک سوریه شود و پیش از حملات خود باید مطمئن گردد که هواپیماهای روسی در مناطقی که هدف قرار می‌دهد نباشند
علیرغم اینکه روسیه در سوریه سامانه دفاع هوایی پیشرفته اس-400 را مستقر کرده، اما اسرائیل مدتهاست که در آسمان سوریه آزادی عمل دارد و همین باعث شده است برخی گمانه‌زنی کنند که روسیه از این حملات استقبال می‌کند
میر بن‌شبات مشاور امنیت ملی سابق اسرائیل در سخنرانی خود اوایل ماه دسامبر اشاره کرد که مواضع واقعی مسکو در مورد ایران، از آنچه علنا می‌گوید تفاوت دارد و با اسرائیل هم‌نظر است. هر دو کشور ایران را تهدیدی برای ثبات منطقه می‌دانند
اسرائیل مدتهاست که می‌گوید بدنبال برکناری اسد از قدرت نیست و می‌تواند با مسکو برای محدود کردن نفوذ ایران در سوریه همکاری کند
به گفته لرمان «ما منافع مشترکی برای کاهش وابستگی اسد به ایران داریم»
وی افزود که فشار مداوم حملات هوایی اسرائیل در کنار اقدامات اخیر کشورهای عربی برای عادی‌سازی رابطه با سوریه، ممکن است به اسد جایگزینی برای ایران دهد «مسکو در گوش اسد می‌خواند که پایبندی کامل وی به منافع ایران در منطقه، اسباب ناخرسندی اسرائیل را فراهم می‌کند و برای اسد خطرناک است»
اما حملات اسرائیل برای روسیه نیز چالش‌هایی به‌همراه دارد
به گفته بورشچوسکایا «مهمترین نکته حمله موشکی روز سه‌شنبه، پیشرفت ایران در استقرار تجهیزات خود در نزدیکی یکی از پایگاه نظامی کلیدی روسیه بود»
رسانه دولتی سوریه گفت که این حمله خسارت زیادی بر جای گذاشت و ویدئویی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد که آتش‌سوزی‌های شدید و انفجارهای ثانویه‌ای را که به گفته تحلیلگران در انبار مهمات ذخیره به‌وقوع پیوست، نشان می‌داد
حمله اخیر، دومین حمله اسرائیل در کمتر از یک ماه گذشته بود که لاذقیه شریان اصلی تجاری سوریه را هدف قرار می‌داد
به گفته جفری «گرچه روسیه این حملات را تحمل می‌کند؛ اما حملات به نفعش نیست. با بزرگتر شدن حملات و تأثیر آن بر سوریه، خشم روسیه نیز بیشتر خواهد شد»
گرچه اکثر ناظران موافق هستند که روسیه نمی‌خواهد ایران در سوریه بیش از حد قوی شود و چشم خود را به روی حمله اسرائیل به امکانات نظامی ایران می‌بندد، اما بعید است که راه خود را در سوریه به کل از ایران جدا کند
به گفته لرمان «اگر روسیه به اسد بگوید ایرانیان را از سوریه بیرون کن، اولین اقدامی که اسد می‌کند این است که از روسیه می‌خواهد برای پر کردن جای خالی ایران نیروهای ویژه خود را در این کشور مستقر کند و این آخرین چیزی است که پوتین می‌خواهد»
در روی زمین نیز نشانه‌های کمی وجود دارد که نشان دهد روسیه مایل به مهار کامل ایران در سوریه است
آتش‌بس سال 2018 که با میانجیگری روسیه در اوایل سال جاری در استان درعا برقرار شد، راه را برای لشکر 4 زرهی سوریه باز کرد تا با هماهنگی شبه نظامیان مورد حمایت ایران به این منطقه حمله کند
حجم انبوه حملات اسرائیل به سوریه و شدت انفجارهای اخیر در لاذقیه نیز نشان می‌دهد که روسیه جلوی جریان ورود تجهیزات نظامی ایران به سوریه را نگرفته است
به گفته بورشچوسکایا «خواست روسیه این است که همه در سوریه موقعیت ضعیف‌تری نسبت به او داشته باشند. این وضعیت در نهایت به نفعش است. اما علیرغم اختلاف نظر با ایران همچنان مایل به ادامه همکاری با این کشور است»
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما