در ترکیه روز به روز سیاستمداران بیشتری خواستار برقراری رابطه با دولت بشار اسد می‌شوند. ندای عادی سازی رابطه با سوریه که انگیزه‌های انتخاباتی پشت آن نهفته است، از طرف روسیه نیز حمایت می‌شود چراکه مسکو ایجاد شکاف بین ترکیه و غرب را در راستای منافع خود می‌بیند
هفته گذشته مولود چاووش اغلو وزیر خارجه ترکیه گفت که اکتبر سال گذشته در بلگراد با همتای سوری خود صحبت کوتاهی داشته است. روز دوشنبه باغچلی رهبر حزب راست افراطی جنبش ملی و متحد اصلی دولت ائتلافی اردوغان افشا کرد که ارتباط بین دو دولت به گفتگو بین وزیران خارجه محدود نمی‌شود، بلکه ارتباط بین مقامات اطلاعاتی دو کشور از سر گرفته شده است
چاووش اغلو همچنین در مصاحبه‌ای که با شبکه NTV داشت از لزوم مصالحه دولت و مخالفان سوریه گفت
حیاتی یازیجی معاون رئیس حزب عدالت و توسعه و از معاونان مورد اعتماد اردوغان، ضمن حمایت از اظهارات چاووش اغلو اعلام کرد «روابط با دمشق می‌تواند بدون واسطه باشد و سطح نمایندگی بین دو کشور ارتقا یابد». بسیاری سخنان او را اینگونه تفسیر کردند که ممکن است به زودی شاهد سفر رسمی مقامات بلندپایه ترکیه به سوریه باشیم
حزب جمهوری‌خواه خلق که اپوزیسیون اصلی ترکیه است و مدت‌ها است از لزوم صلح با اسد سخن می‌گوید، حمایت خود را از اظهارات مقامات دولت نشان داده است
این تحولات این سؤال را ایجاد کرده است که آیا ترکیه می‌خواهد دست از حمایت مخالفان سوری بردارد و به خاطر منفعت خود با اسد مصالحه کند؟
ترس از وقوع چنین سناریویی باعث شد که صدها سوری در مناطق شمالی سوریه که توسط ترکیه اشغال شده است، تظاهراتی برپا کنند. تظاهر کنندگان ضمن اشغالگر خواندن ترکیه شعار دادند «نه به آشتی با قصاب». دو تن از معترضان به جرم آتش زدن پرچم ترکیه بازداشت شدند. فیلم آتش زدن پرچم، بین کاربران ترک‌زبان توئیتر دست به دست شد و در دل میلیون‌ها پناهجوی سوری در ترکیه که با خشونت‌های نژادپرستانه روبرو هستند وحشت افکند
چاووش اغلو «تحریک کنندگان» داخلی و خارجی را به تحریف سخنانش متهم کرد و تأکید نمود که او نه خواستار «صلح» که خواهان «سازش» بین حکومت اسد و مخالفان شده بود
منابع معتبر ترکیه به المانیتور گفتند که تلاش‌هایی برای تعامل بین ترکیه و سوریه با حمایت کرملین در حال انجام است. یکی از این منابع مدعی شد که ایران، روسیه، قطر و امارات نیز بخشی از این گفتگوها هستند
عوامل متعددی وجود دارد که بحث آشتی با اسد را تقویت کرده است؛ مهمترین عامل بقای اردوغان در قدرت است. قرار است تا 18 ژوئن سال آینده انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی برگزار شود. اقتصاد ترکیه که رشد و موفقیت آن تا مدت‌ها ضامن بقای اردوغان در قدرت بود، حالا رو به سقوط گذاشته است. احساسات ضد مهاجران و حمله به سوری‌ها افزایش یافته است. اپوزیسیون می‌گوید به محض اینکه به قدرت برسد «سوری‌ها را به خانه‌های خود می‌فرستد و برای این منظور عادی سازی رابطه با اسد الزامی است». رأی دهندگان ترکیه نیز از این برنامه اپوزیسیون استقبال کرده‌اند
اردوغان برای اینکه پیروز انتخابات شود، می‌خواهد کارت بازی اپوزیسیون را از دستش بگیرد؛ به همین دلیل است که می‌بینیم مقامات دولت از تماس با دولت اسد صحبت می‌کنند
زیاد حاج عبید از فرماندهان ارتش ملی سوریه در حومه شمالی حلب به المانیتور می‌گوید: «ترکیه موضع خود را در قبال انقلاب سوریه تغییر نخواهد داد. البته ما نگرانی‌های خود را بابت نزدیکی ترکیه به رژیم اسد به مقامات آنکارا اعلام کرده‌ایم. رژیم اسد دشمن ما و ترکیه است. مقامات ترکیه به ما اطمینان دادند تا زمانی که رژیم اسد در قدرت است، از حمایت از انقلاب سوریه دست بر نخواهند داشت»
مصطفی سجاری یکی از رهبران دفتر سیاسی ارتش ملی سوریه نیز می‌گوید: «به عقیده ما تغییری در سیاست ترکیه در قبال نیروهای انقلابی و مردمی سوریه ایجاد نمی‌شود. رابطه ما با برادرانمان در ترکیه قوی و عمیق است»
اما این اطمینان مقامات ارتش ملی سوریه نابجا است. اردوغان بارها نشان داده که اگر لازم باشد از چرخش و تغییر سیاست‌هایش ابایی ندارد. چنانکه دیدیم پس از سال‌ها مقابله و روابط خصمانه با مصر و اسرائیل، با این دو کشور روابطی صلح‌آمیز برقرار کرد و بعد از پررنگ کردن نقش بن‌سلمان در قتل خاشقچی، با او دست داد. اما هیچکدام از این چرخش‌ها به اندازه اقدامی که سال 2016 زیر فشار روسیه انجام داد و گذاشت که حلب به دست نیروهای دولت سوریه بیفتد، دیدنی نبود. با این اقدام ترکیه نشان داد که عملا از تلاش برای سرنگونی اسد دست کشیده و تمرکز خود را روی مقابله با کردهای سوریه گذاشته است
به گفته لونت گولتکین تحلیلگر امور سیاسی، پایگاه اصلی هواداران اردوغان که سنی‌های متدین هستند، براحتی خود را با این تغییرات وفق می‌دهند. آنها می‌گویند: «رهبر ما بهتر از ما می‌داند که چه می‌کند؛ اگر چنین تصمیماتی می‌گیرد از این رو است که این اقدامات را به نفع کشور می‌داند»
به گفته مصطفی فعال از مخالفان دولت سوریه «اگر می‌بینید که مخالفان سوری در قبال تحولات اخیرِ سیاست ترکیه اینگونه اظهار نظر می‌کنند و می‌گویند که ترکیه با رژیم آشتی نخواهد کرد، از سر استیصال و ناامیدی است»
بر کسی پوشیده نیست که کرملین مدت‌ها است بدنبال ترمیم روابط ترکیه و اسد می‌باشد؛ ولی تلاش‌های اولیه به دلیل سازش ناپذیری اسد با شکست مواجه شده است. ابراهیم حمیدی سردبیر ارشد روزنامه شرق الاوسط و از روزنامه نگاران برجسته سوری به المانیتور می‌گوید: «بر اساس دانسته‌های من، روس‌ها موفق شدند دیداری بین رئیسان سازمان اطلاعاتی سوریه و ترکیه، علی مملوک و هاکان فیدان برای انجام هماهنگی‌های امنیتی ترتیب دهند»
حمیدی افزود: «اکنون روسیه می‌خواهد این دیدارها در سطح سیاسی انجام شود تا هماهنگی‌های لازم بین دو کشور برای مقابله با آمریکا و متحدان کرد سوری‌اش که کنترل منابع عمده نفت و آب شمال شرق سوریه را در دست دارند، صورت گیرد. این یکی از موضوعات اصلی اجلاس سران در 5 اوت در سوچی بین اردوغان و پوتین بود»
ماه جولای اردوغان اعلام کرد که معتقد است آمریکا باید نیروهای خود را از شمال شرق سوریه خارج کند و به جای نیروهای دموکراتیک با نیروهای ترکیه و ارتش ملی سوریه علیه داعش متحد شود
ترکیه بر آمریکا و روسیه فشار وارد می‌کند تا به حمله این کشور علیه نیروهای دموکراتیک سوریه چراغ سبر نشان دهند اما موفق به جلب رضایت آمریکا نشده است. واشنگتن این اقدام ترکیه را باعث تضعیف جنگ علیه داعش می‌داند. در این میان کرملین از تهدید حمله ترکیه به کردها استفاده می‌کند تا نیروهای کرد را راضی نماید به روابط خود با آمریکا پایان دهند و با دولت اسد متحد شوند
از آن سو آنکارا می‌ترسد که اگر در سازش با اسد پیش دستی نکند، کردها اتحاد قدیمی خود را با دولت اسد احیا کنند. آنکارا امیدوار است بتواند با اسد به توافقی مشابه توافق 1998 آدانا (که ترکیه و سوریه علیه پ.ک.ک متحد بودند) برسد؛ ولی اسد اصرار دارد تا زمانی که ترکیه نیروهای خود را از سوریه خارج نکرده است، پیشرفتی در روابط دو کشور حاصل نخواهد شد. همچنین اسد ممکن است فکر کند با توجه به اینکه بر اساس نظرسنجی‌ها نامزدهای مخالف اردوغان پیشتاز انتخابات هستند، چرا باید قبل از انتخابات به دشمن خود (اردوغان) امتیاز دهد؟ و چه تضمینی هست که اردوغان به حمایت از مخالفان اسد برنگردد؟
صالح مسلم رئیس مشترک حزب اتحاد دموکراتیک، تلاش برای آشتی دادن اسد و اردوغان را همچون ازدواج اجباری می‌داند؛ با این وجود معتقد است که باید این تلاش را جدی گرفت زیرا اسد و اردوغان دستورات خود را از پوتین می‌گیرند «این واقعیت که انها علیه کردها با یکدیگر همسو هستند برای کردها شگفت‌آور نیست»
مصطفی فعال نیز با این موضوع موافق است «هیچوقت ترکیه را متحد واقعی مخالفان سوری نمی‌دانستم. اینکه بفهمیم دغدغه ترکیه از همان اول کردها و پ.ک.ک بودند، نیاز به هوش زیادی ندارد»
سکوت واشنگتن در مواجهه با نزدیکی روابط اسد و اردوغان بر ناراحتی کردها افزوده است. کردها همچنین از افزایش ترور شخصیت‌های ارشد پ.ک.ک و نیروهای دموکراتیک سوریه با استفاده از پهپادهای ترکیه خبر می‌دهند. به گفته یکی از نیروهای پ.ک.ک «آمریکا نه از سلطه بر نیروهای دموکراتیک سوریه دست بر می‌دارد و نه به خوبی از این گروه دفاع می‌کند. این کشور بدترین سیاست ممکن را در پیش گرفته است»
اما الیزبات تسورکوف دانشجوی دکترای دانشگاه پرینستون و محقق امور سوریه معتقد است، آشتی آنکارا با اسد چیزی شبیه خیال است «انچه مانع از چنین توافقی می‌شود موضع سازش‌ناپذیر سوریه است. دولت اسد مایل نیست به ترکیه تضمین امنیتی دهد؛ ضمن اینکه از نظر نظامی بسیار ضعیف است؛ یعنی حتی اگر واقعا بخواهد پ.ک.ک را مهار کند، فعلا توانایی نظامی چنین کاری را ندارد. همچنین تضمینی که اسد در مورد مردم شمال غرب و شمال شرق دهد بی‌معنی است. نظام هرکس را به عنوان مخالف بشناسد تحت تعقیب قرار می‌دهد. این برخوردها منجر به فرار سوری‌ها از این مناطق شده و سیل مهاجر را روانه ترکیه خواهد کرد»
ولی از سوی دیگر ادامه وضعیت موجود نیز غیرممکن به نظر می‌رسد. طبق گزارش فایننشال تایمز اشغال شمال سوریه توسط ترکیه سالانه حدود 2 میلیارد دلار هزینه دارد. دولت می‌گوید حداقل 40 میلیارد دلار برای بیش از 3.7 میلیون سوری داخل ترکیه هزینه کرده است و البته اپوزیسیون ترکیه این رقم را پنج برابر می‌داند. در این میان آسیب‌های اجتماعی ناشی از حضور پناهجویان روز به روز بیشتر می‌شود. در کنار اینها ترکیه می‌ترسد که یک دولت کرد با حمایت غرب در مرزهایش سر برآورد و چون این نگرانی برای ترکیه بسیار مهم است، می‌خواهد چه از طریق معامله با اسد و چه به تنهایی مانع از انجام آن شود
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما