پهپادهای ساخت ایران که روسیه روز دوشنبه از آنها برای بمباران پایتخت اوکراین استفاده کرد، قوی‌ترین مدرکی است که نشان می‌دهد تهران به نزدیک‌ترین متحد کرملین تبدیل شده و به این کشور حمایت تسلیحاتی ارائه می‌دهد.
البته این نزدیکی و حمایت ریشه در دوستی عمیق بین دو کشور ندارد بلکه ناشی از آن است که هر دو تحت تحریم‌های غرب منزوی شده‌اند و نگاه مشترکی به آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین دشمن خود دارند.
هر دو کشور در بحران عمیقی فرو رفته‌اند و از نظر اقتصادی و سیاسی با مشکل دست به گریبان هستند. ایران در تلاش است تا اعتراضاتی را که به جدی‌‌ترین چالش این کشور در سال‌های اخیر بدل شده است خاموش کند و روسیه نیز می‌کوشد نارضایتی‌های فزاینده‌ای را که در پی جنگ اوکراین ایجاد شده مدیریت کند.
ظهور اتحاد مسکو-تهران پیامدهای بین‌المللی متعددی دارد که از جمله آن کمرنگ‌تر شدن احتمال احیای توافق هسته‌ای است.
روابط روسیه و ایران سال‌هاست که رو به گسترش گذاشته است برای مثال در سوریه شاهد همکاری روسیه و ایران برای جلوگیری از فروپاشی حکومت اسد بودیم. نیروهای ایرانی روی زمین می‌جنگیدند و نیروی هوایی روسیه آنها را پشتیبانی می‌کردند.
پس از انقلاب 57، ایران سیاست خارجی خود را با شعار «نه شرقی، نه غربی» تنظیم کرد و نشان داد که به روسیه و آمریکا به یک اندازه بی‌اعتماد است؛ اما اکنون جمهوری اسلامی بی‌طرفی را کنار گذاشته است. تصویر پهپادهای این کشور گویای تلاش ایران برای نشان دادن خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه در تهران فروش سلاح به روسیه را تکذیب کرد. این درحالی است که شبکه‌های اجتماعی وابسته به سپاه چیز دیگری می‌گویند. علی‌اکبر رائفی‌پور رئیس ارتش سایبری ایران، در توئیتر خود ضمن ابراز خوشحالی نوشت «پهپادِ شاهد به پربحث‌ترین سلاح در جهان تبدل شده است» و در یک کانال تلگرامی اظهار کرد «شکی نیست که پهپادهای مورد استفاده ارتش روسیه، ایرانی هستند».
به گفته محمود شوری معاون مؤسسه مطالعات ایران «ایران نمی‌خواهد فروش تسلیحات به روسیه را برجسته کند زیرا اوکراین در بین مردم عادی ایران محبوب‌‌تر از روسیه است. ضمن اینکه جمهوری اسلامی خود را حامی مستضعفان جهان می‌داند. ولی در عین حال ایران می‌خواهد به جهان نشان دهد که یک ابرقدرت نظامی به عنوان متحد دارد و این توانایی را دارد که به این قدرت جهانی، سلاح بفروشد امری که نشان می‌دهد سیاست فشار حداکثری غرب برای منزوی کردن ایران جواب نداده است».
روسیه و ایران علاوه بر تسلیحات، نقاط مشترک دیگری در حوزه انرژی و نفت و گاز پیدا کرده‌اند. روسیه دهه‌هاست که کار روی نیروگاه هسته‌ای بوشهر را در دست دارد ولی تأخیر طولانی مدت این کشور در ساخت نیروگاه، هزینه‌های چند میلیون دلاری روی دست ایران گذاشته است.
تحلیلگران غربی با بیان این ادعا که روسیه علاوه بر پهپاد اقدام به خرید موشک از ایران کرده است، می‌گویند الگوی معمول این است که قدرت‌های بزرگ به قدرت‌های کوچک سلاح می‌فروشند اما جنگ اوکراین این الگو را تغییر داده و مسکو که قادر به خرید سلاح از کشوری به جز کره شمالی نیست، حالا به ایران روی آورده است.
پهپادها نسبت به موشک‌ها محموله‌‌های منفجره کوچک‌تری حمل می‌کنند و چون سرعت کمتری دارند سرنگونی آنها راحت‌تر است اما از آنجا که بسیار ارزان هستند روسیه می‌تواند آنها را در تعداد زیاد به سمت اوکراین بفرستد. تعداد زیاد پهپادها، پدافند هوایی را سردرگم می‌کند و به برخی از پهپادها اجازه می‌دهد که از تیررس پدافند هوایی جان سالم به در برده و به اهداف خود ضربه بزنند.
به گفته مایکل کوفمن مدیر مطالعات روسیه در مؤسسه cna «روسیه می‌تواند از پهپادها برای هدف قراردادن تأسیسات برق، سوخت و سایر زیرساخت‌های اوکراین استفاده کند و این کشور را در طول زمان از نظر اقتصادی فلج کند».
ایران و گروه‌های نیابتی‌اش پیشتر نیز متهم به استفاده از پهپاد برای حمله به دشمنان منطقه‌ای خود همچون عربستان بودند.
برای ایران استفاده روسیه از پهپادهای این کشور پیامی نیز به مخالفان داخلی از جمله کسانی است که هفته‌ها نسبت به نقض حقوق زنان و آزادی‌های شخصی معترض هستند.
به گفته علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران «دولت ایران می‌کوشد به ایرانیان نشان دهد که در موضع ضعف نیست و مرعوب فشار و تهدیدات خارجی نشده است».
واشنگتن پست روز یکشنبه گزارش داد که ایران درحال فروش موشک‌های بالستیک کوتاه برد به روسیه است. این موشک‌ها به مراتب از پهپادها مرگبارتر هستند.
به گفته افشین استوار دانشیار سیاست خاورمیانه دانشگاه مونتری: «در سال‌های اخیر ایران در حوزه نظامی پیشرفت زیادی داشته و واقعا توانایی هدف‌گیری خود را بهبود بخشیده است».
مشخص نیست واکنش عربستان –دشمن اصلی منطقه‌ای ایران- به نزدیکی ایران و روسیه چه خواهد بود ولی اخیرا شاهد بودیم که مسکو و ریاض برای افزایش قیمت نفت با یکدیگر متحد شدند و خشم واشنگتن را برانگیختند.
روز یکشنبه ناخمان شای وزیر کابینه اسرائیل گفت که کمک نظامی ایران به روسیه «هرگونه تردید در مورد موضع اسرائیل در این درگیری را از بین برد. زمان آن رسیده که ما نیز همچون آمریکا و کشورهای ناتو به اوکراین کمک نظامی کنیم».
از زمان آغاز جنگ، اسرائیل علیرغم درخواست‌های مکرر اوکراین برای سیستم پدافند هوایی، به این کشور تسلیحاتی ارائه نکرده و مراقب بوده است که از روسیه بیش از حد انتقاد نکند. روسیه دست اسرائیل را برای حمله به اهداف ایرانی در سوریه باز گذاشته و امکان مهاجرت یهودیان را به اسرائیل فراهم کرده است. اسرائیلی‌ها می‌ترسند که در صورت اتخاذ موضعی شدید علیه مسکو، روسیه در این دو تصمیم خود تجدیدنظر کند.
در همین راستا دیمیتری مدودف رئیس جمهور سابق و معاون کنونی شورای امنیت روسیه در اتفاقی که حاکی از افزایش تنش بین دو کشور است، روز دوشنبه در شبکه‌های اجتماعی نسبت به ارائه کمک‌های نظامی اسرائیل به اوکراین هشدار داد و نوشت «این اقدام روابط بین کشورهای ما را از بین خواهد برد».
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «اتحادیه اروپا استفاده از پهپادها را زیر نظر دارد». اتحادیه اروپا در حال بررسی اقدامات بیشتر علیه ایران به دلیل سرکوب معترضان در هفته‌های اخیر بوده و اوکراین نیز خواهان اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران شده است.
فروش پهپاد پرسش‌های بیشتری را نیز در مورد چشم‌انداز توافق هسته‌ای ایجاد می‌کند. در حال حاضر روسیه کشوری است که کمترین علاقه را به احیای این توافق دارد زیرا توافق مقادیر قابل توجهی از نفت و گاز ایران را روانه بازارهای بین‌المللی می‌کند و احتمالا قیمت‌ها را کاهش می‌دهد.
پوتین ژوئیه گذشته سفری به ایران داشت تا اتحاد با این کشور را به عنوان وزنه‌ای در برابر انزوای غرب تقویت کند. به گفته علی واعظ: «از نظر مسکو و تهران، غرب دشمنی آشتی‌ناپذیر و غیرقابل اعتماد است. جنگ اوکراین باعث شده است که دو کشور تحکیم روابط با شرق را به عنوان راهی برای خنثی کردن فشارهای غرب در عرصه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی ببینند».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما