پیام حملات پهپادی به زیرساخت های نظامی ایران چیست

برای نخستین بار در چند ماه اخیر زیرساخت های نظامی ایران مورد حمله قرار گرفت. وزارت دفاع در بیانیه ای رسمی مدعی شد که این حمله ناموفق بوده است اما جروزالم پست این حمله را موفقیتی خارق العاده توصیف کرد

کشورهای کمی وجود دارند که قادر به آسیب رساندن یا تخریب سایت های حفاظت شده ایران باشند اما اسرائیل و آمریکا به عنوان متهمان اصلی تاکنون از پذیرش مسئولیت حمله خودداری کرده اند

صرف نظر از این ابهامات، به نظر می رسد که حمله پهپادی به سایت نظامی اصفهان نه به منظور وارد کردن هزینه به جمهوری اسلامی که برای ارسال پیامی سیاسی-استراتژیک صورت گرفته است. این حمله که بی ارتباط با مسئله هسته ای و حمایت ایران از تجاوز روسیه به اوکراین نیست، نشان دهنده تمایل دولت مهاجم به پذیرش ریسک و نمایش امادگی خود برای استفاده از هر وسیله ای است که می تواند رهبران جمهوری اسلامی را وادار به تجدیدنظر در سیاست های خود کند

چنین حملاتی که در مقیاس کوچک انجام می شود نمی تواند تأثیر قابل توجهی بر توانمندی های نظامی و هسته ای ایران داشته باشد. تهران سالهاست که با چنین خرابکاری ها و حملات محدودی روبه رو بوده است. این حملات ضمن اینکه گویای شکست سرویس های امنیتی کشور برای حفاظت از زیرساخت های نظامی ایران است، باعث شده است که نهادهای نظامی ایران برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی رویکرد جایگزینی را در پیش بگیرند. رویکرد جایگزین این است که وقوع چنین حملاتی را بپذیرند اما اقدامات فنی و اداری مختلفی را برای به حداقل رساندن تأثیر آن انجام دهند

برای مثال شاهد هستیم که دست به ساخت سایت های موازی زده اند تا در صورت وارد شدن آسیب به کارخانه های نظامی، این سایت ها را به سرعت جایگزین کنند و به عملیات خود ادامه دهند. از دیگر اقدامات، نگهداری تجهیزات نظامی در مکان های پراکنده و دورافتاده و دور از هم است. این اقدامات می تواند اثرات مخرب حمله به مراکز نظامی ایران را کاهش دهد؛ ضمن اینکه چون تأسیسات نظامی ایران عمدتا بر اساس طرح هاو دانش بومی ساخته می شود، جمهوری اسلامی ظرفیت بازسازی و مرمت فوری آنها را دارد

در نمونه های قبلی شاهد بودیم که بعد از خرابکاری یا حمله به سایت های هسته ای و نظامی، تهران توانست به سرعت عملکرد آنها را به حالت قبل برگرداند و با ایجاد زیرساخت های هسته ای جدید یا عبور از خطوط قرمز وضع شده در برجام، پاسخ این حملات را دهد. در حمله ماه مه 2022 به تأسیسات تولید پهپاد در ایران که ادعا شد صدها پهپاد در این حمله از بین رفته است، دیدیم که پیشرفت برنامه هواپیماهای بدون سرنشین تهران متوقف نشد و در خرابکاری های مشابه در سایت های موشکی از جمله انفجار سال 2011 که منجر به کشته شدن حسن تهرانی مقدم ملقب به پدر موشکی ایران شد، توسعه برنامه موشکی ایران متوقف نگشت

حتی در حملاتی که با تحسین بسیار همراه شد از جمله حمله سایبری استاکس نت به تأسیسات غنی سازی هسته ای نطنز، پیشرفت ایران در برخی از حوزه ها صرفا برای مدت کوتاهی کند شد

تصور اینکه برنامه ریزان حمله اخیر به اصفهان از نتایج محدود چنین عملیاتی آگاه نبودند سخت است؛ بر این اساس احتمالا هدف مهاجم یا مهاجمان فراتر از تحمیل هزینه نظامی بر جمهوری اسلامی بوده و بیشتر به قصد مجبور کردن ایران به نغییر جهت سیاست کشور صورت گرفته است. ولی حتی در این حالت هم نمی توان انتظار داشت که مهاجمان حتما به هدف خود برسند چراکه در موارد قبلی نیز شاهد بودیم که حملات در مقیاس محدود نتوانست سیاست جمهوری اسلامی را تغییر دهد

حملات اسرائیل در سال های 2020-2022 تهران را متقاعد نکرد که در سیاست های هسته ای خود تجدیدنظر کند؛ در عوض ایران شفافیت برنامه هسته ای خود را بیش از پیش کاهش داد. همچنین حمله اسرائیل به یک کارخانه هواپیماهای بدون سرنشین در ماه مه، تهران را از صادرات پهپادهای جنگی به روسیه منصرف ننمود

در حملات قبلی به دلیل وجود چند عامل، تغییری در سیاست ایران ایجاد نشد: نخست اینکه رهبری ایران حاضر نیست در شرایطی که مورد تهدیدهای شدید قرار می گیرد، امتیاز بزرگی دهد و در عوض باید پاسخ تهدید را با تهدید بدهد. دوم اینکه رهبران ایران از نظر روانی با تنش ها و تهدیدات مداومِ در مقیاس پایین خو کرده اند؛ بنابراین این حملات آنگونه که ناظران خارجی تصور می کنند برای ایران تهدیدآمیز به نظر نمی رسد و سوم اینکه سالها آمریکا و اروپا از هزینه های رویارویی مسلحانه به تهران می ترسیدند و اسرائیل را برای انجام عملیات های جنبشی علیه جمهوری اسلامی تنها می گذاشتند. به عبارت دیگر امید به راه حل دیپلماتیک و عدم اجماع بین اسرائیل و کشورهای غربی در مورد استفاده از زور باعث می شود اثربخشی پیام های ارسال شده توسط این حملات کاهش یابد 

اما حمله اخیر در فضای امنیتی کاملا متفاوتی رخ داده است: امیدها برای احیای برجام پس از ماهها توقف مذاکرات از بین رفته و روابط ایران و اتحادیه اروپا به دلیل کمک های ایران به روسیه در پایین ترین سطح قرار دارد

از همه مهمتر اینکه آمریکا و اسرائیل بیش از همیشه در حال هماهنگ کردن سیاست های خود در قبال ایران هستند. در سفر آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا به تل اویو، در مورد ایران بین دو کشور گفتگوهایی انجام شد؛ علاوه بر این 26 ژانویه تنها دو روز قبل از حمله به تأسیسات دفاعی در اصفهان، آمریکا و اسرائیل بزرگترین رزمایش مشترک تاریخ خود را به نام جونیپر اوک به پایان رساندند و امادگی خود را برای انجام سناریویی پیچیده علیه ایران که شامل حمله به تأسیسات هسته ای نیز می شود نشان دادند. در این خصوص هرزی هالوی رئیس نیروهای دفاعی اسرائیل گفت: «اسرائیل و فرماندهی مرکزی آمریکا سنتکام در مورد تهدیدات پیش روی منطقه دیدگاه مشابهی دارند». به نظر می رسد شکست سیاست جو بایدن در قبال ایران و نیاز به اتخاذ رویکردی جدید، در نزدیکی موضع آمریکا به اسرائیل نقش داشته است

با توجه به همه اینها حمله اخیر می تواند به طور ضمنی نشان دهنده تمایل مشترک قدرت های غربی برای استفاده از نیروی پیشگیرانه برای توقف برنامه هسته ای ایران در صورت شکست دیپلماسی باشد. اسرائیل بارها توانایی و ظرفیت خود را برای انجام چنین عملیات هایی به تنهایی ثابت کرده است؛ ولی اجماع بین المللی گسترده برای این منظور اتفاق جدیدی است که تهران حتما باید بدان توجه کند

برای دریافت مقالات مشابه می توانید به لینک های زیر مراجعه کنید:
افزایش خطر جنگ در خاورمیانه با تشدید سرکوب های داخلی
پنجره حمله به ایران در حال بسته شدن است
 سایه جنگ بر سر ایران

منبع: مؤسسه خاورمیانه

مترجم: فاطمه رادمهر