از جمله سؤالاتی که در مورد حمله حماس به اسرائیل مطرح شده، این است که نقش و موضع قطر در این میان چیست؟ اندکی پس از حمله، وقتی خشونت علیه غیرنظامیان اسرائیلی توسط حماس آشکار شد، وزارت امور خارجه قطر بیانیه ای منتشر کرد و در آن اسرائیل را مسئول حمله دانست
با توجه به ابعاد کشتار (حدود 1400 نفر در اسرائیل کشته شدند) این بیانیه مناسب نبود. عربستان هم انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفت ولی لحن بیانیه اش بهتر بود و خصومت کمتری داشت. در این بین امارات موضع دیگری گرفت؛ حمله حماس را تحولی جدی دانست و گفت «از خبر کشته شدن غیرنظامیان اسرائیلی و ربوده شدن آنها متعجب شده است»
دوشنبه گذشته رویترز گزارش داد که میانجی های قطری با مقامات حماس و اسرائیل برای آزادی زنان و کودکانی که توسط حماس به اسارت گرفته شده اند، در حال مذاکره هستند. از زمان آغاز جنگ، این تنها خبر خوبی بود که به گوش رسید. به نظر می رسید که قطر علیرغم موضع قبلی اش در حال ایفای نقشی سازنده است
نظرها در مورد قطر متفاوت است؛ برخی آن را آتش افروز منطقه می دانند و برخی دیگر آتش نشان. از یک منظر قطر بارها برای کمک به واشنگتن پیش قدم شده است. اواسط دهه 1990 عربستان حاضر به پذیرش نیروهای آمریکایی در خاک خود نشد اما قطر درهای خود را به روی ایالات متحده باز کرد و در پایگاه العدید میزبان فرماندهی مرکزی آمریکا شد. پنتاگون از این پایگاه عملیات های ضد تروریسم بسیاری انجام داد و جنگ های افغانستان و عراق را اداره کرد
البته امیر حمد بن خلیفه آل ثانی –پدر امیر فعلی- در انجام این کار نیت خیرخواهانه نداشت. او که با کودتا علیه پدرش بر سر کار آمده بود، بدنبال منافع خود بود و می خواست حمایت واشنگتن را بدست آورد. وجود تعداد زیاد نیروهای آمریکایی، او را در برابر دیگر اعضای خاندان سلطنتی و نیز همسایگانی همچون عربستان محافظت می کرد
پایگاه العدید در اوت 2021 زمانی که نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شدند و هزاران افغان را با خود آوردند، اهمیت زیادی پیدا کرد؛ قطر اولین مقصد بسیاری از پناهندگان افغان بود. وقتی روسیه به اوکراین حمله کرد، رهبر قطر برخلاف دیگر شریکان آمریکا در منطقه از جمله اسرائیل، به صراحت کرملین را محکوم نمود
زمانی که روسها توافقی را که با میانجیگری سازمان ملل و ترکیه بدست آمده و صادرات محصولات کشاورزی اوکراین را تسهیل می کرد، به حالت تعلیق دراوردند، قطر با همکاری ترکیه و روسیه در صدد یافتن راه حلی برامد
قطری ها نه تنها برای سیاست خارجی آمریکا مفید هستند که در داخل نیز به واشنگتن کمک می کنند؛ برای مثال هنگامی که طوفان کاترینا سال 2005 نیواورلئان را ویران کرد، قطر 100 میلیون دلار به مردم نیازمند لوئیزیانا کمک نمود
اما قطر همیشه نقش سازنده و مثبت ندارد و گاه شریکی دردسرساز است. همان سالی که ساخت پایگاه العدید آغاز شد، قطر الجزیره را راه اندازی کرد. در ابتدا به نظر می رسید که رویکرد شبکه، بی طرفی و پخش اخبار و تفسیرهایی واقعی از منطقه است ولی به مرور زمان مشخص شد که بسیاری از تهیه کنندگان، روزنامه نگاران و مفسران الجزیره، دیدگاههای اسلام گرایی، یهودی ستیزی و آمریکاستیزی دارند
در ارتباط با فلسطین، امیر قطر در مجمع عمومی سازمان ملل از سلب حق فلسطینیان توسط شهرک نشینیان و بی توجهی دولت های اسرائیل به راه حل های سیاسی گلایه کرد اما در ادامه بدون تمایز گذاشتن بین بیت المقدس شرقی و غربی، حضور یهودیان در کل بیت المقدس را محکوم نمود؛ این درحالی است که در جنگ داخلی ده ساله سوریه، قطر که از طریق کمک به شورشیان در این جنگ نقش داشت، در برابر کشته شدن صدها هزار سوری و آواره شدن میلیون ها نفر هیچ موضعی نگرفت
حمایت قطر از حماس و دیگر گروههای مبارز فلسطینی، حمایتش از شورشیان سوری و استقبال آن از قدرت گیری اسلام گرایان سیاسی پس از قیام بهار عربی، در کنار برنامه هایی که الجزیره پخش می کند، این شبهه را ایجاد کرده است که رهبری قطر مستقیما با اخوان المسلمین در ارتباط است
قطر سال 2013 از اخوان المسلمین استقبال کرد و رهبران ارشد حماس بیش از یک دهه است که در دوحه حضور دارند. شاخه فلسطینی اخوان المسلمین اواهر دهه 1980 حماس را ایجاد کردند. قطر با ترکیه رابطه ای راهبردی دارد؛ حزب عدالت و توسعه وابسته به اخوان المسلمین نیست ولی در دهه گذشته با این گروه همکاری داشته است. همچنین ادعا می شود که قطر در پوشش کمک به مردم فقیر غزه، به حماس کمک مالی می کند
یک دیدگاه این است که حضور اسلام گرایان در دوحه برای آمریکا مفید می باشد. قطری ها با تمهید میانجی و محل ملاقات، این امکان را برای آمریکا فراهم می کنند تا با افرادی که نمی تواند یا نمی خواهد ارتباط مستقیم داشته باشد، گفتگو کند. خود قطری ها در پاسخ به انتقادات، اینگونه استدلال می کنند که از طریق میزبانی از رهبران حماس و اخوان المسلمین در دوحه، آنها را زیر نظر دارند
ولی این استدلال منطقی نیست زیرا رهبران حماس و اخوان در قطر کاملا آزاد هستند؛ اجازه دارند آشکارا فعالیت کنند و بدون محدودیت برنامه های خود را دنبال نمایند؛ حال این برنامه می تواند تضعیف دولت مصر باشد یا توطئه علیه اسرائیل. گفته می شود که رهبران حماس در امنیت کامل در قطر نشسته و تصاویر حمله حماس به اسرائیل را تماشا کردند
اگر قطری ها به واقع رهبران حماس را زیر نظر داشتند، آنوقت می توانستند درباره حمله 7 اکتبر هشدار بدهند و از این طریق به جلوگیری از فاجعه کمک کنند ولی تا جایی که می دانیم آنها هیچ اطلاعی از این حمله نداشتند
مسئله این است که چرا دولت های آمریکا با اقدامات قطر کنار آمده اند؟ یک دلیل به سرمایه گذاری زیاد آمریکا در پایگاه العدید برمی گردد و دلیل دوم ناشی از ماهیت سیاست خارجی است که گاه یک کشور را مجبور به انتخاب های بد می کند. مقامات آمریکا به دلیل سودی که از قطر در جنبه های دیگر می برند، تمایل دارند رفتار بد او را نادیده بگیرند؛ بنابراین وقتی می بینند که قطر می تواند به آزادی گروگان های حماس کمک کند، از سخنرانی تمیم در مجمع عمومی چشم پوشی می کنند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما