عربستان و امارات می خواهند ارتباط خود را با اسرائیل حفظ کنند

صدها نفر از بانکداران و مدیران اجرایی، این هفته برای شرکت در کنفرانس ابتکار سرمایه گذاری آینده تحت عنوان «داووس صحرا» به ریاض خواهند آمد؛ ولی این کنفرانس در حالی برگزار می شود که خاورمیانه در آستانه یک انفجار است

جنگ بین اسرائیل و حماس تهدیدی برای آغاز یک درگیری گسترده تر است و ممکن است پای کشورهای خلیج فارس را به معرکه باز کند. 20 اکتبر یک ناوشکن آمریکایی در دریای سرخ، موشک های کروز را که حوثی ها به سمت اسرائیل شلیک کرده بودند رهگیری کرد. بایدن همان روز در سخنانی گفت که هدف حماس از این حمله جلوگیری از توافق صلح بین اسرائیل و عربستان بوده است «من می خواستم با سعودی ها بنشینم... سعودی ها می خواستند اسرائیل را به رسمیت بشناسند». در پی جنگ غزه و تشدید تنش ها در منطقه، قیمت نفت به 92 دلار در هر بشکه رسید

کشورهای خلیج فارس امیدوار بودند که شاهد ادامه روند کاهش تنش در منطقه باشند؛ آنها برای تحقق برنامه های بلندپروازانه خود برای تنوع بخشیدن به اقتصادشان، به برقراری صلح و آرامش در منطقه نیاز دارند. ولی قدیمی ترین درگیری در خاورمیانه دوباره شعله ور شد. عربستان و امارات خواهان تضعیف حماس هستند؛ در عین حال می خواهند از درگیری گسترده تر با ایران جلوگیری کنند و امید خود را برای ایجاد منطقه ای صلح آمیز و مرفه علیرغم وجود حکومت هایی استبدادی زنده نگه دارند

در میان کشورهای خلیج فارس، قطر موقعیتی متزلزل دارد. این کشور هم متحد آمریکاست و هم حامی حماس؛ از 7 اکتبر که نیروهای حماس 1400 نفر را در اسرائیل کشتند، این رابطه مایه خجالت دوحه شده است. برخی از رهبران حماس در پایتخت قطر زندگی می کنند. این کشور غنی از گاز ماهانه 30 میلیون دلار به غزه که تحت کنترل حماس است کمک می کند. مقامات دوحه در توجیه روابط خود با حماس می گویند که از این طریق می توانند پل گفتگوی بین گروههای فلسطینی و غرب باشند.

قطر اکنون می کوشد به آمریکا نشان دهد که علیرغم رابطه با حماس، می تواند به آمریکا سود برساند و نقشی مثبت ایفا کند. 20 اکتبر حماس با میانجیگری قطر، دو شهروند دوتابعیتی آمریکایی- اسرائیلی را آزاد کرد اما نشانه هایی نیز وجود دارد که قطر از میزبانی رهبران حماس ترسیده است. 14 اکتبر یک دیپلمات قطری با خبرنگار ما تماس گرفت و گفت که اسماعیل هنیه رهبر حماس در دوحه نیست و در ترکیه به سر می برد؛ ولی ساعاتی بعد وزیر امور خارجه ایران در دوحه با هنیه دیدار کرد و این دیدار از تلویزیون ها پخش شد. روابط قطر با گروههای اسلام گرا یکی از دلایلی بود که باعث شد چهار کشور عربی سال 2017 دست به تحریم این کشور زنند. هنگامی که اوضاع آرام شود و غبار جنگ فرو نشیند، آمریکا می تواند بر قطر برای قطع ارتباط با گروههای شبه نظامی فشار بیشتری آورد

برای مطالعه بیشتر در مورد رابطه قطر و حماس و موضع آمریکا در قبال این رابطه، می توانید به این مقاله مراجعه کنید

امارات که سال 2020 اولین کشور خلیج فارس نام گرفت که اسرائیل را به رسمیت شناخت، موضع متفاوتی نسبت به دیگر کشورهای منطقه اتخاذ کرده است. بیانیه ای که این کشور در مورد حمله 7 اکتبر داد، برخلاف بسیاری از همسایگانش حاوی همدردی با اسرائیل بود و رهبران امارات طی چند تماس تلفنی با همتایان اسرائیلی، با آنها ابراز همدردی کردند. اماراتی ها اسلام سیاسی را به عنوان یک تهدید می بینند و در خلوت، از حماس انتقاد می کنند

ساعاتی پس از انفجار بیمارستان الاهلی در غزه، ارتش اسرائیل مسئولیت این حمله را رد کرد؛ امارات در محکومیت اسرائیل، به دیگر کشورهای عربی پیوست. ولی اقداماتی این چنینی را باید نمایشی دانست زیرا روابط بین دو کشور همچنان مستحکم است

عربستان سعی کرده موضعی میانه اتخاذ کند. این کشور در واکنش به حمله حماس، فهرستی از بدعهدی های گذشته اسرائیل را یادآور شد و خواهان آتش بس فوری شد ولی نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد موضع سعودی تغییر کرده است

17 اکتبر ترکی بن فیصل که از سال 1979 تا 2001 سازمان اطلاعاتی سعودی را در دست داشت و همچنان نظراتش در محافل بین المللی وزن و اعتبار دارد، با یک اندیشکده آمریکایی صحبت کرد. او حماس را به دلیل کشتار غیرنظامیان محکوم کرد و گفت این اقدامی غیراسلامی بوده است. وی همچنین اسرائیل را به دلیل بمباران غزه و جنایاتش در نیم قرن گذشته، محکوم نمود ولی در این گفتگو اشاره ای به ایران نکرد

یک روز بعد شبکه العربیه که متعلق به عربستان است، مصاحبه ای با خالد مشعل رئیس سابق حماس داشت. راشا نبیل مجری برنامه چند بار از مشعل پرسید «چگونه حماس می تواند انتظار کمک از کشورهای عربی داشته باشد وقتی که به طور یکجانبه تصمیم به شروع جنگ گرفته است». او همچنین مشعل را برای محکوم کردن قتل غیرنظامیان اسرائیلی، تحت فشار قرار داد و در مورد نقش کمکی ایران در این حمله پرسید. مقامات حماس تاکنون در شبکه های عربی اینگونه مورد سؤال قرار نگرفته بودند؛ ویدئوهایی از این مصاحبه به طور گسترده در شبکه های اجتماعی و حتی تلویزیون اسرائیل پخش شد

در مورد نیت عربستان می توان سه نتیجه گرفت: نخست اینکه می خواهد حماس را تضعیف کند؛ دوم اینکه بدنبال این است تا از رویارویی گسترده با ایران جلوگیری نماید. شاهزاده ترکی تلویحا گفت که نزدیکی ایران و عربستان هنوز پاربرجاست؛ سعودی ها نگران هستند که بروز یک جنگ منطقه ای منجر به حملات نیروهای نیابتی ایران به پادشاهی شود و سوم اینکه عربستان درهای عادی سازی با اسرائیل را نمی بندد

آمریکا سال جاری تلاش زیادی برای دستیابی به توافق عادی سازی اسرائیل و عربستان کرد. پادشاهی در ازای این توافق، خواهان یک پیمان دفاعی با آمریکا بود؛ به نظر می رسید که سعودی ها راضی بودند در ازای بهبود وضعیت فلسطینیان (و نه پایان اشغال) با اسرائیل به توافق برسند. اکنون محمد بن سلمان خواستار ایجاد کشوری فلسطینی در امتداد مرزهای تعیین شده پیش از سال 1967 شده است؛ بنابراین گفتگوها با اسرائیل آرام تر از قبل ادامه می یابد ولی اسرائیلی ها اکنون باید بهای بیشتری بابت عادی سازی روابط با عربستان بپردازند

اکنون خیلی چیزها به ماهیت حمله زمینی قریب الوقوع اسرائیل به غزه بستگی دارد. با افزایش تلفات غیرنظامیان، کشورهای خلیج فارس تحت فشار فزاینده ای از داخل و جهان عرب برای محکوم کردن اسرائیل و قطع رابطه با آن کشور قرار خواهند گرفت

یک چیز است که رهبران خلیج فارس می توانند روی آن اتفاق نظر داشته باشند و آن پایان جنگ است. سرمایه دارانی که این هفته در ریاض گردهم می آیند، قرار است درباره ایده های میلیارد دلاری برای رونق تجارت و گردشگری صحبت کنند ولی در صورتی که خطر پرواز موشک ها بر فراز این کشور از بین نرود، هیچیک از این ایده ها به نتیجه نمی رسد

منبع: اکونومیست

مترجم: فاطمه رادمهر