جو بایدن رئیس جمهور سابق آمریکا در سخنرانی خداحافظی خود هشدار داد: « در آمریکا با کسب ثروت، قدرت و نفوذ توسط عده ای، یک الیگارشی در حال شکل گیری است و این امر کل دموکراسی ما را تهدید می کند»
بایدن با این اظهارات خواست نشان دهد که در دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ، این میلیاردرها هستند که سیاست عمومی را شکل می دهند و مردم به حاشیه می روند
شواهدی وجود دارد که به ما نشان می دهد هشدار بایدن را باید جدی گرفت. ایلان ماسک ثروتمندترین مرد جهان و مالک شبکه اجتماعی ایکس، یکی از حامیان سرسخت ترامپ است. سایر میلیاردرهای غول های فناوری از جمله مارک زاکربرگ رئیس شرکت متا، جف بزوس رئیس آمازون، تیم کوک مدیرعامل اپل و ساندار پیچای مدیر عامل گوگل نیز بعد از پیروزی ترامپ در انتخابات، به عمارت مارآلاگو رفتند و با او دیدار کردند
چیزی که بایدن و برخی دیگر را نگران کرده، این است که بسیاری از حامیان بانفوذ ترامپ دارای پلتفرم های رسانه ای هستند و توانایی تأثیرگذاشتن بر افکار عمومی را دارند
اما آیا این غول های فناوری را باید الیگارش در نظر گرفت؟ اصلا الیگارشی چیست؟
اصطلاح الیگارشی توسط فیلسوف یونانی ارسطو مطرح شد. او در کتاب سیاست خود اینگونه نوشته است: «کشور می تواند سه گونه اداره شود: توسط یک رهبر واحد، توسط گروه کوچکی از نخبگان، یا از طریق مشارکت توده های مردم. حال اگر رهبران در این سه نوع حکومت برای پیشبرد منافع شخصی خود عمل کنند و رو به فساد آورند، آنوقت می توان نام حکومت رهبری واحد را استبداد، نام حکومت نخبگان را الیگارشی و نام حکومت اکثریت مردم را دموکراسی نهاد»
بنابراین از دیدگاه ارسطو، الیگارشی نوعی حکومت فاسد است؛ این نوع حکومت زمانی است که قدرت در دست گروه کوچکی از نخبگان باشد و آنها به جای منافع عمومی، منافع خود را پیش ببرند
البته به تعبیر ارسطو، دموکراسی نیز نوعی حکومت فاسد است زیرا در آن اکثریت، از قدرت خود علیه اقلیت سوء استفاده می کنند؛ ولی امروزه دموکراسی معنایی مثبت پیدا کرده است
هنگامی که ایالات متحده پایه گذاری شد، بنیانگذارانش سعی کردند با پیروی از سنت ارسطویی، نوعی قانون اساسی ترکیبی طراحی کنند که در آن نه یک نفر، نه اقلیتی از نخبگان و نه اکثریت مردم، نتوانند بر دیگران مسلط شوند
امروزه واژه الیگارشی اغلب در مورد روسیه به کار می رود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 سرمایه دارانِ فرصت طلب از طریق خرید دارایی های دولتی مانند شرکت های انرژی و مؤسسات مالی، ثروت هنگفتی بدست آوردند و همین امر نفوذ سیاسی قابل توجهی برای آنان رقم زد.
از سال 2000 که پوتین رئیس جمهور شد، روسیه روز به روز بیشتر به سمت اقتدارگرایی حرکت می کند ولی همچنان طبقه ای از الیگارش ها وجود دارد که البته قدرت سابق را ندارند و نمی توانند قدرت پوتین و نظرات او را در زمینه دولت داری به چالش بکشند
چین نیز گرچه ظاهرا دولتی کمونیستی است ولی به دلیل ثروتمند شدن اقلیتی از نخبگان، شاخص نابرابری اجتماعی در سال های اخیر در آن به شدت بالا رفته است. مینگ شیا استاد علوم سیاسی معتقد است که چین اکنون در حال گذار به یک الیگارشی مدرن است
در مورد آمریکا، قبل از بایدن، اندیشمندان علوم سیاسی مارتین گیلنز و بنجامین پیج در سال 2014 از الیگارشی شدن آمریکا سخن گفتند و از اینکه گروه کوچکی از ثروتمندان بتوانند بر سیاست کشور تأثیر داشته باشند، ابراز نگرانی نمودند
در استرالیا ما با یک الیگارشی درحال ظهور مواجه هستیم. استرالیا دارای اقتصادی مشابه روسیه و فهرستی روبه رشد از میلیاردرهایی است که به نظر می رسد نفوذ قابل توجهی بر سیاست های دولت دارند
قدرت خانواده مرداک و امپراتوری رسانه ای آنها به خوبی مشهود است. همچنین ما شاهد افزایش فعالیت های سیاسی میلیاردرهایی همچون جینا راینهارت، اندرو فارست و کلایو پالمر هستیم. نقش پالمر در سیاست تا آنجا پیش رفته که او دست به تشکیل یک حزب سیاسی زده است
شکی نیست که میلیاردرهای آمریکا یا استرالیا قدرت و نفوذ زیادی دارند ولی این به تنهایی باعث ایجاد الیگارشی نمی شود. به تعبیر ارسطو ویژگی مهم یک الیگارشی این است که نخبگان حاکم، آشکارا از موقعیت خود برای منافع شخصی نه برای منافع عمومی استفاده کنند
اما باتوجه به اینکه بسیاری از افراد ثروتمند آمریکا مالک پلتفرم های رسانه ای هستند، این نگرانی وجود دارد که انها افکار عمومی را در جهت منافع و مصالح خود شکل دهند
در چنین شرایطی تقویت نهادهای دموکراتیک و مقابله با ارائه اطلاعات نادرست در شبکه های اجتماعی، می تواند گامی در جهت مقابله با الیگارشی باشد
نفوذ میلیاردرها در سیاست آمریکا
دونالد ترامپ روز دوشنبه در مراسم تحلیف ریاست جمهوری در ساختمان کنگره و در مراسمی که با نمونه های پیشین تفاوت داشت، سوگند یاد کرد. این بار به جای میلیون ها نفری که در دوره های گذشته برای مشاهده مراسم جمع می شدند و فریاد شادی سر می دادند، حلقه کوچکی از ثروتمندترین و قدرتمندترین افراد تاریخ این کشور حضور داشتند و شاهد انتقال قدرت بودند
البته که در مراسم های پیشین تحلیف نیز ثروتمندان و قدرتمندان حاضر بودند ولی هیچگاه همچون دیروز در مرکز توجه قرار نداشتند. مارک زاکربرگ رئیس شرکت متا با 211.8 میلیارد دلار دارایی، جف بزوس رئیس آمازون با 239.4 میلیارد دلار، ایلان ماسک رئیس تسلا با 433.9 میلیارد دلار و تیم کوک مدیرعامل اپل با 2.2 میلیارد دلار دارایی، به تنهایی در ردیف اول میهمانان قرار داشتند. برای مقایسه، مجموع دارایی نیمی از جمعیت آمریکا کمتر از 4 تریلیون دلار است؛ ولی مجموع دارایی این چهار مرد کمی کمتر از یک تریلیون دلار می شود
غول های فناوری با دولت جدید پیوستگی و همکاری تنگاتنگی دارند، تا جایی که ماسک در دولت ترامپ حائز سمت شده و در کاخ سفید دفتری برای او اختصاص داده شده است. از دیگر مدیران عامل صنعت فناوری که در مراسم تحلیف حضور داشتند می توان به سم آلتمن مدیرعامل شرکت OpenAI با 1.1 میلیارد دلار دارایی و برایان آرمسترانگ مدیرعامل Coinbase با 12.8 میلیارد دلار دارایی اشاره کرد
نام هایی که اشاره کردیم تنها ثروتمندانی نیستند که رابطه نزدیکی با رئیس جمهور آمریکا برقرار کرده اند. سایر میلیاردرهای شرکت کننده در مراسم عبارت بودند از میریام ادلسون سرمایه گذار اسرائیلی-آمریکایی با 31.9 میلیارد دلار، غول رسانه ای رابرت مرداک با 22.2 میلیارد دلار و برنارد آرنو مالک برندهای لوکسی همچون لوئی ویتون با 179.6 میلیارد دلار دارایی. به نظر می رسد که جرد کوشنر داماد ترامپ نیز به زودی در دسته میلیاردرها قرار بگیرد؛ رابطه نزدیک و گفتگوی دوستانه او با دیگر میلیاردرهای حاضر در مراسم، توجه زیادی را به خود جلب کرد
اینکه افراد ثروتمند نفوذ زیادی در سیاست آمریکا داشته باشند، اتفاق جدیدی نیست. مجموع دارایی های شخصی اعضای کابینه رئیس جمهور بایدن، تقریبا 120 میلیون دلار بود ولی این رقم در کابینه ترامپ به حدود 20 میلیارد دلار می رسد. این رقم بدون احتساب دارایی افرادی همچون ماسک است که حضورشان در کابینه نیازی به تأیید سنا ندارد. به این ترتیب کابینه ترامپ ثروتمندترین کابینه در تاریخ آمریکا است
نحوه چیدمان مهمانان مراسم تحلیف نشان می دهد که الیگارشی در آمریکا قوی تر از همیشه است. رابطه طبقه الیگارش ها و ترامپ همچون خیابانی دو طرفه است؛ ترامپ در ازای دسترسی به منابع مالی و پلتفرم های آنها، به آنها نفوذ سیاسی داده است، تا جایی که ایلان ماسک و ویوک راماسوامی (تاجر امریکایی) از طریق «وزارت بهینه سازی دولت» می توانند به طور مستقیم در سیاست گذاری ها مشارکت کنند. ترامپ در استانه مراسم تحلیف یک ارز دیجیتال جدید به نام «مم کوین» راه اندازه کرد تا از فرصت های جدیدی که صنعت فناوری ایجاد کرده است، استفاده ببرد. ارزش رمز ارزها درحال حاضر حدود 58 میلیارد دلار براورد می شود
منبع: اینترسپت
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما