پیامبران، برخلاف فلاسفه که نظریات مستقل و بعضاً متضادى عرضه کردهاند، همگى بر محور مشترکى که همان خداشناسى، آیندهنگرى (پیوند عمل امروز با فردای قیامت) و کردار شایسته است، تأکید داشتهاند و هرکدام تصدیق کننده قبلى و بعضاً بشارت دهنده بعدى بودهاند. اگر اختلافى هست، که فراوان هم هست! اختلاف میان پیروان اسیر مانده در تعصبات قومى و نژادى است، وگرنه همه آنها از یک گوهر بودند و جان و جوهر تعالیمشان یکی بود.
امروزه حضور میلیونى مسلمانان در کشورهاى غربى و ارتباط تنگاتنگ در محیطهاى کار و زندگى با مسیحیان، موقعیت ممتازى را فراهم کرده است تا از وراى تلخىها، تعصبات و تهاجمات و جبههگیرىهاى سیاسى و اقتصادى، پیروان ادیان به تفاهم و تعارف و تبادل تجربیات دینى، فرهنگى و علمی بپردازند و به هدف مشترک همه پیامبران که خداشناسی، عمل صالح، ابدیت نگری، اخلاق، آزادى، آگاهى، امنیت و آشتى است نائل آیند.
اما به رغم جایگاه عظیمى که عیسى مسیح(ع) و مریم(س) در قرآن دارند، متأسفانه در میان مسلمانان دامنه اختلافات تاریخى با مسیحیان، به غفلت از شناخت و تجلیل شایسته ازمقام و موقعیت تاریخساز آن پیامبر منجر شده و در ایران صرفنظر از کسانى که کریسمس را به خاطر آداب و تشریفات و تزئیناتاش جدى مىگیرند، بقیه مردم همتى را که براى بزرگداشت آن پیامبر شایسته است مبذول نمىدارند، حالآنکه آن مقدار که قرآن از زندگى عیسى(ع) و مریم(س) ذکر کرده، هرگز در انجیل نمىیابید.
نکات اجمالی زیر توصیه های قرآنی به حسن روابط میان پیروان آیین های ابراهیمی است:
۱- خداوند پیامبر اسلام را فرمان داده است تا به اهل کتاب اعلام نماید: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بیایید بر سر کلامی که مشترک میان ما و شماست ائتلاف کنیم که جز خدای یکتا را پرستش نکنیم، هیچ کس را شریک او نسازیم و به غیر از خدا (دیگری را) ارباب خود نگیریم» (آل عمران ۶۴). بنابراین اسلام همه ادیان الهی از جمله مسیحیت را خدامحور و موحد معرفی کرده است.
۲- قرآن در سیزده آیه، خود را تصدیقکننده کتابهای پیشین (تورات و انجیل) شمرده و برای خود نقش نگهدارنده و حفظ کننده آنها (نه معارض و ابطال کننده) قائل شده است «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْکِتابِ وَ مُهَيْمِناً عَلَيْه...» (مائده ۴۸).
۳- به یهودیان و مسیحیان وعده داده اگر به تورات و انجیل و آنچه از جانب پروردگارشان بر آنها نازل شده است عمل کنند، از زمین و آسمان به آنها برکت خواهد داد «وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِم مِّن رَّبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم» (مائده ۶۶).
۴- پیامبر اسلام را فرمان داده تا به اهل کتاب اعلام کند که شما بر چیزی استوار نیستید مگر آنکه به تورات و انجیل و هر آنچه از جانب پروردگارتان بر شما نازل شده است عمل کنید «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَىٰ شَيْءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ» (مائده ۶۸).
۵- با نفی تعصبهای دینی در اختصاص بهشت برای مسلمانان، صریحاً اعلام کرده است «از کسانیکه به اسلام ایمان آورده اند، از یهودیان، مسیحیان، صابئان، و اصولاً هرکس به خدا و روز واپسین ایمان آورده و عمل شایستهای انجام دهد، ترس و نگرانی نخواهد داشت» و اهل بهشت خواهد بود. «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» (بقره ۶۲ )
۶- قرآن درچندین آیه به مسلمانان فرمان داده است با احتراز از موضوعات مورد اختلاف، و تکیه بر مشترکات میان پیروان شریعتهای دیگر با آنها مدارا کرده و مراتب تصدیق خود را نسبت به خدا، فرشتگان، تک تک پیامبران بنی اسرائیل، حتی اسباط ( پیشوایان ۱۲ شعبه) آنها و هر آنچه به موسی و عیسی و سایر پیامبران داده شده است صریحاً اعلام نمایند «قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَيْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلي إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِيَ مُوسي وَ عيسي وَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ» (آل عمران۸۴).
۷- به مسلمانان آموزش داده تا داوری یکسان میان اهل کتاب نکنند، تجلیلی که از شایستگان آنها در قرآن شده کم نظیر است. از جمله انتساب ۱۰ صفت عالی به آنها «وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلَّا مَا دُمْتَ عَلَيْهِ قَائِمًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَيْسَ عَلَيْنَا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبِيلٌ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ یَعلَمون» (آل عمران۷۵) و «لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ» (آل عمران۱۱۳)
۸- مسلمانان باید به یهودیان و مسیحیان بگویند: ما به همه کتابهای آسمانی ایمان داریم، کارهای ما به خودمان و کارهای شما به خودتان مربوط است ( هرکدام آزادیم) اصلا میان ما و شما حجت و دلیلی (برای اختلاف) وجود ندارد «...قُلْ آمَنْتُ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ کِتابٍ وَ أُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَکُمُ اللَّهُ رَبُّنا وَ رَبُّکُمْ لَنا أَعْمالُنا وَ لَکُمْ أَعْمالُکُمْ لا حُجَّةَ بَيْنَنا وَ بَيْنَکُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنا وَ إِلَيْهِ الْمَصيرُ» (شوری ۱۵).
۹- قرآن با تجلیل از کشیشها و راهبان مسیحی که از تکبر دوری گزیده اند، به مسلمانان آموزش داده است به علمای شریعتهای پیشین احترام بگذارند «وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَّوَدَّةً لِّلَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ قَالُوَاْ إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ» (مائده ۸۲)
۱۰- پیروان سه شریعت بزرگ ابراهیمی پدرمشترکی دارند که به جای اختلاف با یکدیگر، همگی باید ازآئین او (ملت ابراهیم) که حقگرا و تسلیم خالص خدا بود و هیچ انگیزه شرک آلودی نداشت پیروی کنند. ابراهیم کلید آشتی میان پسرعموهای از هم رمیده خانواده توحید و وحدت جهانی میباشد. «قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِيَ مُوسى وَ عِيسى وَ ما أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسلِمون» ( بقره ۱۳۶).
*عبدالعلی بازرگان/زیتون
نظر شما