در انتخابات اخیر عراق، ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر با 75 کرسی بیشترین رأی را بدست آورد و امتیاز تعیین نخست وزیر را از آن خود کرد. اما تجربه انتخابات های گذشته عراق نشان می دهد که این بار هم پروسه تعیین نخست وزیر ماهها طول خواهد کشید و این امر پیامدهایی را بدنبال دارد. برای مثال خلأ سیاسی، باعث بروز بی ثباتی می شود و نمونه این بی ثباتی را در حمله پهپادی به اقامتگاه مصطفی کاظمی دیدیم.
از زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 صحنه سیاست این کشور از جمله انتصاب نخست وزیر در دست رهبران شیعه بوده و معمولا مناصب مختلف بین گروههای رقیب تقسیم می شده است. حال سؤال این است که آیا صدر همین روند را ادامه می دهد یا قانون نانوشته نظام سهمیه بندی سیاسی را نادیده می گیرد؟
میراث صدر
مقتدی صدر علاوه بر اینکه حزبش به قدرت اول پارلمان بدل شده، وارث یکی از مهمترین خاندان های شیعه است؛ خاندانی که نسبش به پیامبر اکرم (ص) می رسد و در عراق و سایر کشورهای اسلامی نفوذ و اعتبار زیادی دارد. این خاندان شورش علیه بریتانیا را در دهه 1920 رهبری کرد.
سید موسی صدر رهبر معنوی شیعیان لبنان بود و در احیای جامعه شیعه آن کشور نقش مهمی داشت. محمدباقر صدر و محمدصادق صدر (پدر مقتدی) که توسط صدام در سال 1990 اعدام شدند، هر دو در نجف نفوذ زیادی داشتند. مقتدی که آن زمان نوجوان بود به دستور صدام حبس خانگی شد و تقریبا یک دهه را در یک اتاق به سر برد.
از دیگر میراث های مقتدی، مقاومت مسلحانه او در برابر اشغال عراق توسط آمریکا بین سالهای 2003 تا 2008 است که اعتبار سیاسی او را تقویت کرده و به وی چنان قدرتی داده که می تواند میلیون ها نفر از حامیان خود را به خیابان های بغداد بیاورد و پایتخت را فلج کند. این کارتی است که کمتر سیاستمدار عراقی از آن برخوردار است.
با توجه به اینکه قدرت مقتدی پس از انتخابات اخیر افزایش یافته، وقت آن است که بپرسیم صدر برای آینده سیاسی عراق چه فکری دارد و ارزیابی او چیست؟ در گفتگو با منابعی از داخل دفتر مقتدی صدر، توانستیم تا حدودی به نگاه و اندیشه سیاسی وی پی ببریم.
روابط پیچیده با ایران
صدر مخالف مأموریت دائمی رزمی آمریکا در عراق است اما با مأموریت آموزشی این نیروها و حضورشان به هدف فراهم آوردن پشتیبانی لجستیکی از ارتش عراق مشکلی ندارد. وی اذعان دارد که عراقی ها به تدارکات نظامی آمریکا وابسته هستند.
صدر روابط طولانی و پیچیده ای با ایران دارد به طوری که درک این رابطه برای ناظران خارجی دشوار است. هروقت صدر در عراق خود را در معرض تهدید ببیند، به ایران پناه می برد و مدت های طولانی در این کشور می ماند. او می داند که روابط بین دو کشور ناگسستنی است، با این وجود مخالف فعالیت شبه نظامیان هوادار ایران در داخل عراق و دخالت ایران در امور داخلی کشورش است.
منابع نزدیک به صدر تأکید دارند که مخالفت او با شبه نظامیان طرفدار ایران نباید با مخالفت با حشد شعبی اشتباه گرفته شود. این نکته مهمی است زیرا تحلیلگران غربی به اشتباه، نیروهای حشد شعبی و شبه نظامیان طرفدار ایران را با هم ترکیب می کنند.
به گفته این منابع، صدر از افزایش روابط با روسیه و چین برای توسعه آینده عراق حمایت می کند؛ مشروط به اینکه این روابط در راستای منافع عراق باشد. نظر او در مورد عربستان هم همین است.
همچنین گفته می شود که صدر علاقه ای به قرار گرفتن عراق در محور مقاومت ندارد. منظور از محور مقاومت ائتلاف سیاسی- نظامی ضد غربی، ضد اسرائیلی و ضد سعودی است که توسط ایران رهبری شده و سوریه و حزب الله لبنان نیز در آن مشارکت دارند. هدف اولیه صدر ایجاد رنسانس در عراق است و برای این منظور این کشور باید از طرح های سیاسی منطقه دور بماند.
ائتلاف با احزاب سنی
در پاسخ به این سؤال که آیا عراق باید به توافق ابراهیم و عادی سازی رابطه با اسرائیل بپیوندد، نگاه صدر به شدت منفی است. گفتیم که او می خواهد عراق را از نقشه های سیاسی قدرت های منطقه ای و غیرمنطقه ای دور نگه دارد، بازسازی کشور را در اولویت قرار دهد و جلوی هرگونه مداخله خارجی را بگیرد.
در مورد دولت جدید عراق، این منابع به ما گفتند که صدر در جستجوی ائتلاف با احزاب سنی حلبوسی و خنجر و حزب دموکرات کردستان بارزانی است و تمایلی به ائتلاف با جناح های شیعه ندارد.
اگر صدر در تشکیل چنین دولتی موفق شود، می تواند شکاف های فرقه ای را تاحدودی پر کند. اجماع این سه بلوک اگر با حضور احزاب کوچک همراه شود، می تواند 165 کرسی مورد نیاز برای تعیین نخست وزیر را محقق کند. البته باید دید که آیا سایر جناح های شیعه همچون مالکی و عامری در مقابل طرح صدر تسلیم می شوند یا خیر.
از آنجا که ترکیه بر احزاب حلبوسی و خنجر، و آمریکا و اسرائیل بر حزب دموکرات کردستان نفوذ دارند، باید ببینیم که در صورت تحقق این ائتلاف چقدر هدف صدر در رهایی عراق از مداخلات خارجی امکانپذیر خواهد بود.
هفته های پیش روی عراق هفته های پرتنشی است؛ چراکه نه تنها شاهد رقابت و اختلاف جناح های شیعه با هم هستیم که حتی بین بلوک های هوادار ایران رقابت وجود دارد و از آن بالاتر بین این بلوک ها با سپاه پاسداران تضاد منافع هست. بنابراین روزهای آینده برای اسماعیل قاآنی روزهای آسانی نخواهد بود.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما